सरकारी प्रशासनांत ‘मूनलायटिंग’?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

विदेशा उपरांत भारतांतल्या माहिती तंत्रज्ञान (आयटी) तशेंच ते कंपनीच्या जोड उद्येगांत ‘ मूनलायटिंग’ (म्हत्वाची म्हायती दुसऱ्यांक शेअर करप) जाता म्हणून व्हड बोवाळ जाता. केंद्र सरकाराक तें आदींच कळळां आसूंये. केंद्रीय माहिती तंत्रज्ञान मंत्री आश्विनी वैश्णव हाणीं मूनलायटिंगा विशीं कायदो येता, अशी शिटकावणी दिल्या.
वैश्णव हे ओरिसा जिल्हो प्रशासनांतल्यान केंद्र सरकारांत आदले प्रधानमंत्री वाजपेयी हांच्या कार्यालया मेरेन पाविल्ले अधिकारी. ते इंजिनियर. ‘ मूनलायटिंग’ तांकां ते अधिकारीपदार आसतना कित्याक कळचें न्हय? तातूंतल्यान तें अती जावचें ना हे पासत केंद्र सरकारान जतनाय घेतल्या. गोंय सरकारय केंद्राचे कायदे पाळपाक पावल उखलतना सरकारी अधिकाऱी, कर्मचाऱ्यांक वेळार येवपाक शिटकायलां. अर्थ एकूच सीसीटीव्ही यंत्रणा म्हामार्ग, पणजे, सचिवालयांत चालीक लागल्या आनी सरकारा कडेन शिस्त पाळनाशिल्ल्या, फाटल्या दारान खात्यांत येवपी कर्मचारी, अधिकाऱ्यांची वळेरीय आसा.
आय टी उद्येगाचो विस्तार जातना, उद्येग इलेक्ट्राॅनिक्स, टेलेकम्युनिकेशन्सच न्हय जाल्यार रियल इस्टेट वा साधनसुविधा फांट्यांत देंवतना मूनलायटिंग जावप सहज शक्य आसा. उद्येग व्हड जाता तशी कामदारां वयली देखरेख, नियंत्रणां सदळ जातात. स्टार्टअप येवजणींचो लाव घेवन एकादरो अधिकारीय करोडपती जाता आनी मागीर मूळ कंपनीतले हेर कामदारय ताका मजत करतात, अशें घडिल्ल्याचें जासूस कॅमेरांनी कळीत करतकीच कंपनीचे धनी जागे जाल्यात. एक तेंप भारतांत टाटा, बिर्ला, महिंद्राचें युग आशिल्लें. उपरांत म्हायती तंत्रज्ञान उद्येगपती नारायण मूर्ती, अझिम प्रेमजी, धिरुभाई अंबानीच्या युगांत देस पावलो. महिंद्रा, अंबानी वांगडा सर्तींत अदानी उद्येग समूहान संवसारीक गिरेस्तांचे वळेरेंत नामना मेळयल्या. भारतरत्न रतन टाटा हांच्यो कंपन्यो परतून उंचेल्या पावंड्यार वतना मूनलायटिंगचो धपको बसला. त्या धपक्यांतल्यान भायर सरपाक सरकार तांकां तेंको दितलोच, उद्येग आनी केंद्र सरकारा भितल्लें नातें पयलीं पासूनचें. केंद्र वा राज्य प्रशासनातल्या अधिकारी, कर्मचाऱ्यांक ह्या नात्याची खबर आसपाकच जाय. ते खातीर राजकारणी, कर्मचाऱ्यांनी इंग्लेजी परस देशी भाशेंतली, राजभाशेंतली दिसाळीं वाचप गरजेचें.
डिजीटलायजेशन जालें तरी ताची गती माध्यमां जांव बँकिंग तशेंच हेर क्षेत्रांत 25 टक्क्यां मेरेन पावल्या? मनीसबळा बगर डिजिटायजेशनाक धांवक लावप शक्यच ना. डिजिटायजेशनांत नवी पिळगी शिरकता, प्रशिक्षणांतल्यान आॅनलायन शिक्षणाचो फुडार परजळीत जाता तेन्ना 50 टक्के अधिकारी, कर्मचारी कोविडा वेळार जाल्ल्या वर्क फ्राॅम होम नेमावळीचो लाव कित्याक घेवचे नात? विदेसांत वर्क फ्राॅम होम अजून नेटार आसा, नवे स्टार्टअप्सय व्हडा प्रमाणात जल्माक आयल्यात, पूण तेच वेळार अर्थिक मंदीन संवसाराक घुस्पटायलां. जे गतीन विदेशी राष्ट्रां मंदीत गेल्यांत तें भारतांत फुडाराक जावंक येता हाची सुलुस केंद्र सरकाराक लागल्या. केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन जे पद्धतीन राज्याच्या अर्थकारणाची झ़डती घेतात, संकश्टा वेळार जाय तितलोच पैसो दितात तें पळेल्यार जण एकल्यान पयशे खर्च करतना चितचें पडटलें.
जेन्ना वेवस्थित येवजणीं, नकाशे कागदा वेल्यान केंद्रा मुखार पावतात, तातूंत राज्य सरकार 40 ते 50 टक्क्यांनी वांटेकार जाता तेन्नाच केंद्र राज्यांच्या प्रकल्पांक मान्यताय दिता. ती प्रक्रिया प्रशासनांतल्या ल्हान- व्हड कर्मचाऱ्यांक समजावन दिवपी अधिकारी प्रशिक्षीत आसपाक जाय हें, तशेंच विकास गोंयच्या गांवगिऱ्या वाठारांत पावपाक जाय हें होलमल्ल्यान आदले मुख्यमंत्री मनोहर पर्रीकर हांणी ‘जीपार्ड’ सरकारी संस्था सुरू केली. आदीं निवृत्त जाल्ल्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी तशो संस्था चलयल्ल्यान सुरवेक आयएएस अधिकारी केंद्रीय अधिकारी संस्थेचे अध्यक्ष आसले. फाटलीं दोन वर्सां थळाव्या अधिकाऱ्या कडेन संस्थेची जापसालदारकी दितकच वावर वाडला. भौशीक वेवस्थापन आनी ग्रामीण विकासाच्यो गरजो कितें आसात ताचो अभ्यास करून ते प्रमाण येवजणींची मांडावळ करप हें संस्थेचें ध्येय. त्या ध्येयांतल्यान मुखेल करून मुख्यमंत्री डाॅ. प्रमोद सावंत हांणी स्वयंपूर्ण येवजण चालीक लायली. सरकारी अधिकारी पावंड्या वेले प्रक्रियेंतल्यान येवजणींक आडमेळीं हाडपी आसतलेच, मूनलायटिंग थंयच गोंय सरकारांत जालां आसत व्हय?
सरकारान शिस्तीची बडी उबारतकीर सरकारी कर्मचारी संघटना जागी जाल्या. सरकाराचे शिटकावणे कडेन सकारात्मक नदरेंतल्यान पळेल्यार, एकचित्तान वावर केल्यार प्रशासन शक्तीमान जातलें. सरकारान म्हामंडळाचे हिशेब मागल्यात, महालेखापालांचे फाटल्या दोन- तीन वर्सांचेच अहवाल वाचल्यार कांय म्हामंडळांक कुलुप घालचेंच पडटलें. ती कारवाय करतना म्हामंडळाच्या कर्मचाऱ्यांक खात्यान आसपावन घेवपाक जाय, व्हीआरएस – गोल्डन हँडशेक येवजणींतल्यान जांकां निवृत्तीचेर वचपाचें आसा, तांकां दारां उक्ती दवरपाक जाय. प्रशासनात, म्हामंडळांत अस्तुरी जळीं मळीं व्हडा संख्येन दिसता, तिच्यो अडचणी समजून कोण घेतलो? आमदार दिगंबरबाब कामत हांणी वीज खातें सांबाळतना त्या खात्यांत कळावान येवन बरो वावर करपी, मदींच ना जावपी, दांड्यो मारपी कर्मचाऱ्यांची म्हायती घेवन कांय सवलती कामकाजांत दिल्ल्यो. खातें जाग्यार घालपाक, खात्याची येणावळ वाडपाक तांकां जैतय मेळिल्लें.
कर्मचाऱ्यांक मात्शी सदळसाण (flexibility), सप्तकांतले कांय दीस वर्क फ्राॅम होम दिवपाचो प्रयोग संघटनेक विश्वासांत घेवन सरकारान करचो. जशें हांसत खेळत शिक्षण म्हण्टात तशें हांसत खेळत प्रशासन जाल्यार अर्थकारणात गोंय स्वयंपूर्ण जावंक शकता. मना काळजाथावन निसुवार्थीपणान निश्चेव करून लोकप्रतिनिधी (पंचायत ते विधानसभा), अधिकारी वावुरल्यार, सरकारांतली गुपितां सरकारांतच उरल्यार राज्य उदरगतीं कडेन पावतलेंच. सर्वसादारण सगल्यांक मेळूंक शकता अशो खबरो पत्रकारांनी एकामेकांक दिवप आदींचेंच, पूण डिजिटायजेशनाचे वारें पळेल्यार एकामेकांच्या खबरांचें चौर्यकर्म जाता, असो दुबाव मारता. प्रशासनात तशें जावपाक फावना, निवृत्त कर्मचाऱ्यांक कंत्राटार सेवेंत घेतना ताणें मन लावन खात्यांक वावर केला काय खात्याच्या कामाच्या नावार मूनलायटिंग करून दुपेटीन पैसे मेळयल्यात? सरकाराचो फायदो घेतला? ताचो तपास सरकारान करप गरजेचें. मनीसबळ विकासाची एकच सोसायटी आसची, नाजाल्यार दुस्वासांतल्यान वावरय उसरां जाता, वावराची पत देंवता.
मुख्यमंत्र्यांनी प्रशासनाचेर मारिल्ले बडये कडेन बारीकसाणेन पळोवपाची तांक सरकारी कर्मचारी संघटने भितर आसपाक जाय. अजित तळावलीकार, बाबली नायक, आयएएस अधिकारी स्वप्निल नायक हाणीं जे तांकीचेर सरकारी कामगार संघटनांची बांदावळ केल्ली त्या संघटनांनी कामकाजाच्यो बऱ्यो सुविधा, वेतनश्रेणी मेळोवन दिली. तांकां सरकारी कर्मचाऱ्यां विशींच्या कायद्यांचे गिन्यान आशिल्लें. त्याच गिन्यानाचो दिवो पेटत उरपाक जाय, केंद्र सरकार संवसारीक बदलां प्रमाण कायदे आपणावपाक वतना राज्यांनी तातूंत भागीदार जावचेंच. एकादरे मुख्यमंत्र्यांक तशें दिसलां आसूंये, कंत्राटार आशिल्ल्या कर्मचाऱ्यांक न्याय मेळपाक जाय, अशें ताणी स्पश्ट केलां, ते तेच दिकेन वतात अशी तांची कृती सांगता. आदल्या सरकारांनी घेतिल्ल्या निर्णयाचो अभ्यास केल्यार बदल्यो, बढत्यो, कंत्राटी सेवा हे प्रस्न सुटावे जातले, मूनलायटिंगांक कातर लागतली.

सुहासिनी प्रभुगांवकार
9881099260