भांगरभूंय | प्रतिनिधी
लोकगितां, लोकनाच हे गोंयच्या कलाक्षेत्रांतले मुखेल आनी म्हत्वाचे भाग जावन आसात. फुगडी, कुणबी नाच, देखणी,
दिवली नाच, मुसळ नाच, चपय, गोफ तशेंच धालो लेगीत गोंयच्या लोकवेदाचो एक मुखेल वांटो. धालो हो नाच गोंयचें वेगळेपण, संस्कृती, दायज तिगोवपाचें काम करता. गोंयच्या साबार लोकनाचांतलो एक म्हत्वाचो नाच म्ह्ळ्यार ‘धालो’.
पयलीं सावन धालो खेळपाची परंपरा गांवानी चालू आसा. हो नाच बायलांचे जिणेंत उमेद हाडपी उत्सव. पयलींच्या तेपार बायलांक फावो ती मेकळीक मेळनाशिल्ली. घर आनी घरांतलीं कामां इतलेंच खबर आशिल्लें तांकां. पूण, जायत्या गांवगिऱ्या वाठारांनी धालो हो लोकनाचाचो प्रकार आशिल्ल्यान ह्या धालो उत्सवांत गांवांतलीं बायलां व्हड उमेदीन वांटेकार जातालीं. आनी ह्याच निमतान तीं एकठांय येतालीं. आपलीं सुखदुख्खां एकामेकांक सांगतालीं.
धालो पौष म्हयन्यांत खेळटात. पुनवेक धालांक उबी रावतात. वेगवेगळ्या गांवानी आपापले परंपरे प्रमाण धालो खेळटात. पाच, सात, णव अश्यो धालाच्यो राती आसतात. धालो खेळपाची खाशेली सुवात आसता. ते सुवातेक ‘मांड’ म्हणटात. धालाच्या मांडाचेर खांबे आनी चुडटांनी माटोव घालतात. ताका बरो सजयतात. खळें शेण सारोवन नितळ करतात. तरेकवार फळां- फुलांनी, रांगोळी घालून मांड सजयतात. आनी धालाचे निमाणे दिसां त्या फळां- फुलांची पावणी करतात.
कांय कडेन तुळशी वृंदावना मुखार, कांय कडेन देवळाच्या वाठारांत वा कांय गांवांनी शेणान सारयिल्ल्या खळ्यार धालो खेळटात. धालांक सुरवात करतात ताका मांडांर उबीं रावतात वा धालांक उबीं रावतात, अशेंय म्हणटात. धालांच्या पयल्या दिसा गांवांतले गांवकार वा कांय कडेन गांवचो पुर्वज विधीक सुरवात करतात. धालांच्या मांडाचेर तुळशी कुशीक सगळ्यांत पयलीं पाटार दिवली पेटोवन दवरतात. कुशीक नाल्ल, तांदूळ दवरतात. तशेंच हें विधीक लागपी कांय सामान आसता. जशें पान विडो, गंध, काजळ, केळी आदीं. हें सगळें एका ताटांत दवरतात आनी सगळ्यांचे वतीन देवाक गाराणे घालतात. गांवच्या लोकांचें बरें जांवचें अशें मागता. उपरांत सगळीं पांया पडटात. एकामेकांक हळद, कुकूम लायतात. मागीर धालो खेळपाक सुरवात जाता.
बायलां णववारी कापड नेसून माथ्यांत फाती, फुलां माळून नटून थटून मांडार एकठांय जातात. गांवांतल्यो चलयो हांतूत उमेदीन वांटेकार जातात. बायलां वांगडा मेळून धालो खेळटात. जाण्टी बायलां लेगीत व्हड उमेदीन नाचतात. तांचे कडल्यान ह्या पांच रातींत खूब कितें शिकपा सारकें आसता. पयलींचीं गीतां तांकां अजून आख्खीं पाठ आसात. तीं सुरांत, तालांत गीतां गायतात आनी धालाचे, फुगडेचे एक- एक प्रकार सादर करतात.
बायलां एकामेकांक तोंड करून दोन ओळींनी उबीं रावतात. ओळींत उबी राविल्लीं बायलां एकामेकांच्या कमरा भोंवतणीं हात घालतात. उपरांत धालांचें गीत म्हणत पयली एक ओळ कमर बागयता आनी मुखार पावलां घालींत फुडें वता आनी परत फाटीं येता. तेच तरेन तांचे मुखार उबी आशिल्ली दुसरी ओळ फुडली ओळ म्हणत कमर बागयता आनी मुखार पावलां घालींत फुडें वता आनी तशीच परत फाटीं येता. अशें तरेन धालाचीं साबार गीतां म्हणत रातभर धालो खेळटात. धालाची सुरवात ‘श्री धालो गे आमी धालांनी खेळोया गे आमी धालानी खेळोया’ ह्या गीतान करतात.
धालाची निमाणी रात चड म्हत्वाची. हे रातीक जागरण करप गरजेंचें आसता. बायलो तरेकवार फुगड्यो घालतात, कांय कडेन रथ नाचयतात आनी हेर गितां गायतात. तशेंच धालाचे निमाणे रातीं पिंगळी रंगतात. ह्या वेळार एक बायल दादल्याच्या भेसांत तयार जाता आनी धालाच्या मांडार तशेंच गांवांतल्या घरां घरांनी नाचत भोंवता. तशेंच रेमको, न्हवरो- व्हंकल, सावद मारप अशें साबार प्रकार सादर करतात. जशी- जशी सकाळ जाता तशे फांतोडेर धालाच्या मांडार शेण सारयतात वा शेणाचो शिताडो घालतात आनी धालाची समाप्ती जाता.
पुनवे सावन सुरु जाल्ल्यो धालाच्यो राती मकरसंक्रांती पयलीं सोंपयतात. ही सगळी मजा, आमची लोकसंस्कृताय आमकां गांवगिऱ्या वाठारांनीच चड पळोवपाक मेळटा.
प्राची गांवकार
सुर्ला- सत्तरी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
