शेळवणचो शिगमो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सगळ्यांत चड मजा येता ती माडयेची टग ऑफ वॉर करपाक. माडी एक फावट देवळांत हाडली म्हण्टकच तिका देवळाच्या वण्टिक आपटवची पडटा. पूण आंकवार भुरगे तीं कशींच तेकूंक दिनात. कांय वेळान माडी देवळाक आंकवारी तेकुंक दितात.

माघ म्हयनो सोपून फाल्गुन लागता तेन्नां गोयकारांच्या कानार पडटा तो म्हळ्यार धोल- ताशांचो आवाज. गोंयांत खूब कडेन शिगमो जाता. शिशां रानी, शेणी उजो, साळांतले गडे, चोर उत्सव हे गोंयांत खूब फामाद. ह्यो लोक परंपरा खूब वर्सां  सावन चलत आसात. तेच तरेन खूब वर्सां पयलीं सावन चलत आयिल्लो शेळवणचो शिगमो. कुडचडेच्या वाठारांत शेळवण  हो  गांव आसा,‌ जातूंत सुमार 400 घरां आसात. गावांत वाडे आसात, ते म्हणल्यार गांववाडो, देसायवाडो, वयलोवाडो, दोडयाळ, बाग, माहेर. अश्या साबार वाड्यानीं भरिल्लो  हो गांव. देसाय वांगडी तशेंच हेर गांवकार मेळून शिगमो करतात. चडशा गांवांनी फाल्गुन पुनवेक राती कडेन होळी नेमान घालपाची परंपरा आसा, तर कांय गांवांनी पाडव्या दिसा शिगमो सुरू जाता. शेळवणच्या शिगम्याची सुरवात  नमीक सावन जाता. नवमीच्या दिसा रातचें साडेणव वरांचेर ग्रामस्थ मांडार जमतात. उपरांत गांवचो/ मांडाचो गुरू (राघोबा देसाय) तुळशीक पांच नाल्ल, तांदूळ, दिवली पेटोवन दवरून देवाक श्री चंद्रेश्वर भुतनाथाक, गणपतीक सांगणी करता. उपरांत सगळे लोक तुळशीच्या भोंवतणी रावन चौरंग म्हणटात.

1 :  सुर्योधन राजा रे वर्ण वाटिती बा

      सुर्योधन राजा रे वर्ण वाटिती…..

‌      उठणे वाहेन दिलां कुंतीं चेरेबा

‌      उठणे वाहेन दिलां कुंतीं चें…..

      अभिमान जाला भिमांक सैन्न्या देवाचो 

      अभिमान जाला भिमांक सैन्न्या मो…..

      बाण धाडिला इंद्राक रे अर्जुणान

      बाण धाडिला इंद्राक मुं…..

2.   अशें काळें निळें धड कापशें चेरेबा काळें निळें धड कापशे चें

       निर्मळ चान्ने पुनवे चें रे बा 

       निर्मळ चान्ने पुनवे चें…..

       भायर घातिली दोन बाजर खेळया

       भायर घातिली दोन बाजर मूं…..

       एकटे बाजेवर चंद्रेश्वर बसे बा

       दुसरे बाजेवर भुतनाध बसे…..

3 :     कैकयीचा पिंड एक घालून निल बा 

        कैकयीचा पिंड एक घालून निल….

       घालिन निल पिंड अंजणी मिळाला बा

       घालिन निल पिंड अंजणी मिळाला …..

       अंजणीच्या राणीयेन गर्भ सांबाळिला बा

       अंजणीच्या राणीयेन गर्भ सांबाळिला…..

अश्यो साबार चौरंगो मांडार म्हणटात. मदींच भल्ले भल्ले भल्ले भल्ले शबय म्हणटात. उपरांत तुळशीक पांये पडून जातकच हजेरी घेतात. धोल, ताशें सादोवपाची पावती आसता. तशेंच माडियेची पावती करतात आनी लोक घरा परततात. नवम, दसम, एकादस, द्वादस अशे चार दीस मांडार येवन चौरंगी म्हणून मांडार खेळटात. पांचव्या दिसा (त्रयोदसीक) नमन घालतात. नमनाच्या पयल्या दिसा रातच्या 10.30 वरांचेर ग्रामस्थ  मांडार जमतात. चौरंग म्हणून जातकच मांडाचो गुरू उबो  रावता तशेंच ग्रामस्थ तुळशी भोंवतणी गोल उभे  रावतात. गुरू सगळ्यांक गंध लायता आनी नमन घालुया मरे, नमन घालूया मरे म्हणून नमनाक सुरवात करता.

अशें पयलें नमन करतां चंद्रेश्वर देवाचें बा

पयलें नमन करतां चंद्रेश्वर देवाचें …..

अशें दुसरें  नमन करतां  भुतनाथ देवाचें बा

दुसरें  नमन करतां भुतनाथ देवाचें…..

अशीं 33 कोटी देवांची नांवां घेवन गुरू नमन घालता. नमन घातल्या  उपरांत पयलीं धोल  गुरून वाजोवंक पडटा. धोल  वाजयता त्या वेळार अशें रोमट म्हणटात :

 आमीं जावूया गुरूच्या भेटे रे .. आमीं जावूया गुरूच्या भेटे रे .. 

उपरांत मेळ भायर सरता आनी गांवच्या वाड्यार बामणाचे बांयचें कडेन वसून मेळ थांबता. थंय हजेरी घेवन लोक घरा परततात. दुसऱ्या दिसा (चतुर्दस) रातच्या 11 वरांचेर ग्रामस्थ  मांडार जमतात आनी रोमट वाजयत मेळ बाग शेळवण हांगा पुरसाच्या देवळान, नागाड्याच्या देवळान, कुल्लामरड देवळान, तुळशीच्या भोंवतणी लोक ताळी (चौरंग) मारतात. उपरांत मेळगांव वाड्यार( असोल्डा/ शेळवण)  शिमेर येवन  गुरू नाल्ल मारता. शिमेर नाल्ल मारता त्या वेळार सगळ्या गांवकारांनी शिमेच्या भितर आसपाक जाय. अखेरेक मेळ परत मांडार वता आनी हजेरी काडून लोक घरा परततात. नमन घाल्या उपरांत तिसऱ्या दिसा (पंचमीक) मेळ बाग शेळवण,शीक शेळवण, दोडयाळ, माहेर अश्या वाड्यार घराघरांनी मेळ  वता. पाडव्याच्या दिसा सकाळीं 8 वरांचेर खड्डोघाडी (गांववाडा) ह्या मळार ग्रामस्थ  जमतात. उपरांत हजेरी काडून मेळ गांववाड्यार घरां घरांनी भोवून दनपारच्या 12.30 वरांचेर 

आमीं गुरूचा थोरमान केला रे….. आमीं  गुरूचा थोरमान केला रे……

ह्या रोमटान मांडाचो गुरू धोल  वाजयत ग्रामस्थां वांगडां  मांडार भितर सरतात. गुलाल लावपाक सुरवात जाता. मेळ मांडार पावलो म्हणटकच, भुरगीं, जाण्टे, तरणाटीं मांडार जमिल्ल्यांक गुलाल लायतात तर कांय जाण तांतयां लेगीत कोणाचेरूय शेवटून मारतात. कांय चौरंगो म्हणटात उपरांत खेळ खेळटात चड करून जाण्टे. गोडू कोणालें? हो खेळ खेळपाक १५ जाण एक वळेन रावतात तातुंतले कांय जाण ल्हान भुरग्यांक आपल्या खांद्यांर बसयतात आनी खेळ खेळटात.

हें गोडू कोणालें

चंद्रेश्वर देवालें

हें गोडू कोणालें

भुतनाथा देवालें

अखेरेक एक चौरंग म्हणटात ह्या वेळार सगळ्या ग्रामस्थांनी उबें रावन ताळी मारचीच पडटा. 

लो गे लो लो गडा लो 

गणपती देवाच्या गोंदळा लो…..

लो गे लो लो गडा लो 

भवानी मातेच्या गोंदळा लो…..

चामुंडेश्वरी मातेच्या गोंदळा लो…..

अशें तरेन मांडार सगलें कार्य केल्या उपरांत मेळ शेळवणच्या गणपतीच्या तळ्या कडेन वता (प्रत्येक गांवच्या मनशान नाल्ल व्हरचो पडटा) 1 नाल्ल पांवडेक दिवचो पडटा, पांवडी आसता कांय लोक नेटार आशिल्ल्या कारणान पांवडी बेगीन पावता आनी 1 नाल्ल तळयेन फोडून, हात पांय धूवन फोडिल्ले नाल्लाची कातली लोक एकामेकांक दितात आनी घरा परततात. घरच्या भायर न्हावन धुवन घरचीं आरत (राठ) दाखोवन तांका भितर काडटात. पाडव्याच्या दिसा दनपारां समिती माडी हाडून खड्डोघाडी ह्या  जाग्यार दवरतात. पाडव्याच्या दिसा (त्याच दिसा सांजेर 6 वरांचेर ) पांच पांडव कुटुंबातलो एकटो मनीस माडियेची पुजा करता (परंपरेंन तो अधिकार 5 पांडव कुटुंबाकच मेळिल्लो आसा हेर कोणूय तें करपाक शकना) उपरांत आंकवारी आनी काजारी माडी उबारून ‘होर गयो’ ‘होर गयो’ म्हणत मांडार गांवच्या शिमेर तीन वेळ माडी तेंकून परत नागाड्याच्या देवळा कडेन व्हरतात, थंय परत पुजा करतात उपरांत अखेरेक सांतेरीच्या देवळा कडेन माडी हाडटात. सगळ्यांत चड मजा येता ती माडयेची टग ऑफ वॉर करपाक. माडी एक फावट देवळांत हाडली म्हण्टकच तिका देवळाच्या वण्टिक आपटवची पडटा. पूण आंकवार भुरगे तीं कशींच तेकूंक दिनात. कांय वेळान माडी देवळाक आंकवारी तेकुंक दितात. 

सातेरी देवळांतलो भट माडियेची पुजा करता आनी माडी व्हरून नेमांत घालून सांगणी भट करता. माडियेक उजो लायल्या उपरांत गांवचें लोक आपणे घराकडेन सावन हाडिल्लो नाल्ल फातरार फोडटात आनी घरा परततात. पाडवो जावन सात दिसांनी अश्टमीक व्हडो म्हण शिगम्याचोच एक भाग मांडार ज़ाता. सांजेच्या 5 वरांचेर ग्रामस्थ  मांडार जमतात. दोळे बंद करून नाल्ल बडियेन फोडप आसता. देवाक पांय पडून गडे कपडे घालिनासतना हातान आंब्याचो ताळो घेवन धावत भटणेचें रान म्हण आसा थंय गांवचें शिमेर वसून देवांक वात लावन, नाल्ल फोडुन परत ते गडे मांडार परततात. गड्यांक राठ दाखोवन भितर काडटात‌. थंयसावन शेळवणचो  शिगमो सोंपता. कांय पुराणांतली तशेंच रामायण आनी महाभारतांतलो उल्लेख चौरंगानी तशेंच रोमटाच्या गितांनी पळोवपाक मेळटात.

कांय रोमटाचीं गितां –

1. खेळ रे कवातो लायलो नेमात,खेळ रे कवातो लायलो नेमात

2. चंद्रेश्वर भुतनाथ पर्वतार काशी खंडांत देव विश्वनाथ

3. मुशे वयलें सुंगट पिट पिट जाता मामागेर वयता ह्मळ्यार उबें जाता

4. भले भले बामणा भाजी करपली भाजेच्या वासान बोंबील करपली

5. आबोलें फुल फुल्लां बांय कडेन गुण करून चल सुने मांय कडेन

6. चानयेच्या पिला तुका तीन पाट रावणान सीतेक व्हेल्या दाखय वाट

7. दोनपाराचा भार जाला धुल्ल तांपला तासणिची कुराड घेवन भायर सल्ला

संकेत दिवलदास देसाय

शेळवण