रोटी, कपडा और मकान

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

रोजी, रोटी, कपडा आनी मकान हो एक चौकोन. तातूंत बँको ह्यो निरंतर पेटपी निरांजनां कशीं. समाजाच्या जिणेंत उजवाड घालपी.

पोट आनी पोटाक लागपी भूक ही सर्वव्यापी. गरिबाक भूक लागता, तशी ती गिरेस्ताकूय लागता. राजाक लागता आनी रंकाकूय
लागता. “पापी पेट का सवाल” असो डायलॉग सिनेमांनी सोबता. जर पोट आनी भूक नासली तर अर्थव्यवस्था कसलें रूप घेतली आसली, हें चिंतपा सारकें. पोटाक आनी भुकेक पयसो खूब गरजेचो. तो ना जाल्यार कठीण दिसांक तोंड दिवचें पडटा. पयश्याच्या मार्केटांत बँकांची भुमिका खूब व्हडली. एका काळार गांवांगांवांनी सावकार आसले. ते रिणां दिताले. अडल्या- नडिल्ल्यांची गरज जाताली. पूण, त्या रिणांक लागून रिणकाराची परिस्थिती सामकी वायट जाताली. मारूतीची शेपडी कशी रीण वाडतच वतालें. रीण कशेंच पुरायेन फारीक जाय नासले. केन्ना केन्ना शेत, भाट, घर सावकाराच्या नांवार जातालें. कुटूंबाचे कुटूंब हाल अपेश्टा काडटालें. वेठबिगारी, गुलामगिरी असल्यो अमानुश चालीरिती सावकारी कडेन हात मिळोवणी करून वयर सरल्या आसतल्यो. गांवांगांवांनी कोफ्ररी आसल्यो. तो लोकांक बऱ्याक पडटाल्यो. व्याजाचो दर चड आसूं, पूण गरज भागताली. तातून लोक सहभाग आसलो. खाजगी बँकांनी तकली वयर काडली खरी, पूण त्यो सादारण मनशांक लागी धरीनासल्यो. पयशेकारूच तांकां दिसताले. गरीब धाकट्यांचे तांका पडूंक नासलें.
भारताची आदली प्रधानमंत्री इंदिरा गांधी ही एक रणरागिणी. तांणी आपल्या कार्यकाळांत कांय धडाकेबाज निर्णय घेतले. बांगलादेश पाकीस्तानाच्या दाव्याक बांदिल्लो. तो सोडवप. संस्थानीकांचे तनखे बंद करप, आमी दुर्बळ न्ही. आमकां शांतताये खातीर अणुशक्ती जाय, ते खातीर तांणी आंतरराष्ट्रीय चेपणांक बळी पडनासताना पोखरण अणु चांचणी जैतीवंत केली. आमचें बळगे सगळ्या संवसाराच्या नजरेक हाडलें. ‘आरे म्हळ्यार कारे म्हणपाक’ आमी सज्ज आसात हें तांणी सगळ्या संवसाराक दाखोवन दिलें. ह्याच माळेंतलो तांचो व्हडलो निर्णय म्हणजे चौदा बँकांचे राष्ट्रीयिकरण. ज्यो बँको सर्वसामान्य लोकां खातीर पयस आसल्यो त्यो ह्या निर्णयान सामान्य जनते खातीर उकत्यो जाल्यो. मध्यमवर्गीय लोक, शेतकार, ल्हान वेपारी हांकां रिण मेळपांत बरींच सोंपेपणां आयलीं. शेतकारांक गोरवां घेवपाक, कुकडां पोसपा खातीर, बायोगॅसा खातीर, बायों मारपा खातीर अशीं तरातरांची रिणां सोंपेपणी मेळपाक लागलीं. अनुदानांय मेळपाक लागलीं.
रिण घेवपी सगळ्या तरांचे लोक आसताले. केरी भूतखांबा वयले गरीब धनगर बोकडां घेवपा खातीर, बायो गॅस बांदपाक रिण घेवन प्रामाणिकपणान तें फारीक करताले. एक कथीत वयले जातीचो (भट) पूण कश्टकरी असो समाज तरातरांचीं रिणां घेतालो आनी वेळार फारीकूय करतालो. कुळागरां, गाय, म्हशी म्हणजे तांचो जीव की प्राण. थंय ते दीस -रात घाम गळोवन मातयेचें भांगर करताले. किसान क्रेडिट कार्डां सारकी सुविधा ते व्यवस्थित उजार करताले. हाताची सगलींच बोटां सारकीं नासतात. नुस्ते पागपा खातीर जाळ्याक रीण जाय म्हणून टिव्ही आनी रेडीओ विकपी इलेक्ट्रीक दुकानांतल्यान कोटेशनां हाडपी लोक आसले. मागीर रिणाच्या पयशांचो ड्राफ्ट ताका व्हरून दिवप. ताणें आपलें कमिशन कातरून तांकां वयले पयशे दिवप. त्या पयशांनी फोल्गां मारप. अशी रिणां बुडीत खात्यान वताली.
कांय येवजणो सारासारा विचार करीनासतना चालीक लागताल्यो. ताचें एक बरे उदाहरण म्हळ्यार गांवांगांवांनी शिवणक्लास चलोवप. एका क्लासांत वीस- पंचवीस चलयो. त्या सगळ्या जाणांक मागीर शिवपाचें मशीन घेवपाक रीण दिवप. ज्या गांवात एक वा दोन शिंवपी आसताले, थंय एका बराबर वीस – पंचवीस मशिनां गडगडपाक लागतालीं. कोणांक काम मेळटलें? लग्ना वेळार भेट म्हणून दिवपाक ही शिवण मशीनां बरीं पडटालीं. एक असो मनीस पळयलो, जो एके बँकेच्या फाट्याचो पयलो शेतकी कर्ज घेवपी मनीस. संकरीत गाय घेवपाक ताणें रिण घेतलेलें. बापयान एक पयसो खात्यार भरचो आसलो. दिसपाक बरो गोरोगोमटो. तोंड तर एकदम बरें चलतालें. हप्ते भरपाक नोटीस धाडले उपरांत येवन कॅबिनात बसप. मॅनेजराक बऱ्यो सुरय खबरी सांगप आनी वेळ मारून व्हरप. एक हप्तो ताणें भरलोना. दीस गेले तशे आपल्या गायांक कागदपत्रा वरवीं वयली दिशा दाखयली आनी इन्शुरन्स कंपनीक तोपी घाली. असल्या लोकांक लागून बाकींच्या लोकांचें नाव पिड्यार जाता. तांका रीण मेळपाक त्रास जाता.
एका काळार मंत्र्याच्या चेपणाक लागून रिणांचे मेळावे जाताले. कांय जाणांनी हातून हात धुवन घेतले. एका सरकारी गोरवां दोतोराक आपली चांदी करपाची आसली. ती सादना ती पळोवन कांय भोळ्या शेतकारांक हाता कडेन धरून तांच्यो आशीनाती, आंगठे घेवन दिल्ली मेरेन कागाळ पावयली. कागाळ दिल्लीसून चेन्नय (तेन्नाचे मद्रास. थंय बँकेची मुखेल कचेरी) भोवून भोवून गोंयां पावली. थंयसून खासा निरिक्षक येवन सगलें बरें भशेन चलता हाची खात्री करून गेलो. सरकारी गोरवां दोतोराचें कारस्थान उक्ताडार आयलें.
आप वावुरपी गटांच्या माध्यमांतल्यान बायलांच्या सबलीकरणांचें काम बँकांनी केलां. तांकां गरजे प्रमाण रिणां दिल्यात. त्या रिणांतल्यान कोणे आपलें घर सारकें केलां, कुळागराक आडो काडला, भुरग्यांची फी लेगीत भरल्या. बायलांक बचत करपाची संवय लागल्या. तांचो स्वाभिमान आनी आत्मविश्वास जागो जाला. ह्याच गटांनी बऱ्याच जाग्यांचेर ‘उदक आडयात, उदक जिरेयात’ असलीं कामां जैतीवंत केल्यांत. सैमान आमकां जें अमृत दिलां ताचो जपून वापर करप आनी जिण समृद्ध करपी चळवळ ही. राष्ट्रीयिकृत बँकांचो तिचे कडेन आप वावुरपी संस्था मार्फत संबंध. ‘रोजी- रोटी, कपडा आनी मकान’ संपन्न करपाक सरकारान फुडाकार घेवन बँकाक कामांक लायले. तांणी आपली सामाजिक जापसालदारकी बरे भशेन पार पाडली. पयसो मोठो. केन्नाय ताचे खातीर खोटो व्यवहार जाता. लक्ष्मी चंचल आसता. तिका बरें भाशेन सांबाळपाची आमची जबाबदारी आमी बँकेच्या हातांत हात घालून फुडें व्हरपाक जाय.
रोजी, रोटी, कपडा आनी मकान हो एक चौकोन. तातूंत बँको ह्यो निरंतर पेटपी निरांजनां कशीं. समाजाच्या जिणेंत उजवाड घालपी.

उमाकांत शेट्ये
8390745837