रिणांनी खांकनवाळ, लोकशायेंत अपंगूळ दक्षीण आशिया

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

जरीय राजपक्षेन म्हणिल्लें हें झूज इलमाच्या विरोधांत, तमीळांच्या विरोधांत न्हय. तरीय राजपक्षेक समजल्लें, नागरी राश्ट्रवादा परस संस्कृतीक राश्ट्रवाद हो तांका लोकप्रियतेच्या तेंगशेर पावयतलो.

फाटल्या देड वर्सा भितर दक्षीण आशियेच्या पांच देशांनी वेंचणुके बगर सत्तांतरां जाल्यांत. वाठाराची सुरक्षा,
राजकी स्थीरता आनी भारताचे विदेश नितींत हे बदल खूब म्हत्वाचे. नेपाळांत थंयच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या हस्तक्षेपांत ओली सरकार वचून देवभा सरकार आयलें (जुलय, 2021), अफगाणीस्थानांत नागरी सरकार वचून तालिबानान देशाचो ताबो घेतलो (ऑगस्ट, 2021), बर्मांत आंग सांग सूची हिचें लोकशाय प्रणीत सरकार वडोवन लस्करी जुंटा आयली (फेब्रुवारी, 2021), पाकिस्तानांत इम्रान खानाचें सरकार अल्पमतांत येवन शहबाज शरिफ सरकार अधिकारांत आयलें (एप्रिल, 2022) आनी हालींच श्रीलंकेंत प्रधानमंत्री महिंदा राजपक्षेक राजिनामो दिवचो पडलो आनी रणील विक्रमसिंगे ह्या बेटा वयल्या देशाचे प्रधानमंत्री जाले (मे, 2022).
पुराय दक्षीण आशिया तिरंगी आर्थीक आव्हानांतल्यान वता. कोविडाची महामारी, जागतीक आर्थीक मंदी आनी युक्रेन- रशिया झूजा खातीर देशाक लागपी खाद्य आनी उर्जेची स्रोतां आंवूळपाक लागल्यांत, म्हारगाय वाडल्या, विदेशी गुंतवणूक ठप्प जाल्या आनी देशांचे देश रिणांनी खांकनवाळ जायत आसात. भारतूय आपल्या अंतर्गत समस्येंतल्यान वता. पूण शेजाराक जाल्ले हे मोठे बदल देशाच्या विदेश नितींतल्या आकलनांतल्यान सुटपाक जायना.
श्रीलंका आनी पाकिस्तानांत जे परिस्थीती खातीर अर्थीक आपातकाल आयलो, त्या कारणांनी बरेंच साम्य आसा. ताची फाटभूंय समजूपाक थोडें जागतीक राजकीय अर्थकारणाचें आकलन समजूचें पडटलें. सोविएताचें विघटन जाले उपरांत अर्थीक राजकारण म्हळ्यार पॉलिटीकल इकोनॉमीचें मोठे गतीन बाजारीकरण आनी उदात्तीकरण जालें. 1971 सालांत अमेरिकेचे राश्ट्राध्यक्ष रिचर्ड निक्सन हाणीं एकतर्फी गोल्ड स्टेंडर्ड मुद्रा वेवस्था बरखास्त करून फियेट मुद्रा वेवस्था आपणायली. सोंपे भाशेन सांगपाचें जाल्यार चलनांचो दर भांगराच्या दराक समर्पक आशिल्लो. फियेट मुद्रा वेवस्थेंत चलनाचो दर राज्याचे विदेश गुंतवणुकीचेर थारपाक लागलो…. आनी अमेरिका ही बळीश्ट विदेशी बाजार आशिल्यान सहज डॉलर हें आंतरराश्ट्रीय चलन जालें. सोविएत वेवस्था कोसळले उपरांत डॉलराचें जागतिकीकरण जालें.
ह्या एकतर्फी आर्थीक वेवस्थेचे परिस्थितींत विकासशील देशांक विदेशी चलनांची गरज भासपाक लागली. ते खातीर ब्रेटन बूड वेवस्थेंत तयार जाल्यो संस्था म्हळ्यार आंतराश्ट्रीय मुद्रा कोष आनी जागतीक बॅंक ह्यो दोन म्हत्वाच्यो संस्था ह्या देशांक रिणां दिवपाक लागल्यो. 1990 पयलींय रिणां दिताल्यो, पूण तेन्ना सोविएताची परस्पर आर्थीक वेवस्था आशिल्यान तांचे परिणाम लाटीन अमेरीका देश सोडल्यार हेर वाठारांनी दिसून येनाशिल्ले. हे वेवस्थेचो एक उद्देश आसता तो म्हळ्यार विदेशी चलन ह्या देशांक रिण म्हूण दिवप आनी तांच्या अर्थीक वेवस्थेंत बाजारीकरण, खाजगीकरण आनी जागतिकीकरणांची वेवस्था रूजोवप. जेन्ना आंतराश्ट्रीय मुद्रा कोश रिण दिता तेन्ना ताच्या घटनेतल्या चार कलमांतल्यान तो देशाचेर कांय बंदना घालता. ताका स्ट्रक्चरल एडजस्टमेंट लोन म्हण्टा. रिण फारीक करूंक म्हारगाय नियंत्रणांत दवरपाक जाय. ते खातीर खारजी आस्थापनांक कराची सुट आनी सरकारी खर्चाचेर कातर. देखून सरकाराचें कल्याणकारी उपक्रम आवूळटात. आनी हाचेच पडसाद पाकिस्तानात पळोवपाक मेळ्ळे.
पकिस्तान सतत विदेशी मदतीचेर पोसत आयला, पूण अर्थीक कारणां खातीर सत्तांतर जावप हें पाकिस्तानांत पयले फावट घडलां. पूण, श्रीलंकेचे सत्तांतर हें जगा खातीर धपको आशिल्लो. एका काळार श्रीलंकेची आर्थीक बिंदू भारताचे केरळ आनी तामीळनाडू राज्यां परस बरे आशिल्ले. पूण जेन्नाच्यान श्रीलंके भितर नागरी झूज सुरू जालें तेन्ना देशाची घडी बसोवपाक विदेशी गुंतवणूकीची गरज पडली. 2010 वर्सा राजपक्षे सरकारान तमीळ इलमाचेर जैत जाहीर केलें. आताचें अध्यक्ष आनी महिंदा राजपक्षेचें भाव गोटबाय राजपक्षे तेन्ना सरकारा भितर सुरक्षा सचिव आशिल्ले. जरीय राजपक्षेन म्हणिल्लें हें झूज इलमाच्या विरोधांत, तमीळांच्या विरोधांत न्हय. तरीय राजपक्षेक समजल्लें, नागरी राश्ट्रवादा परस संस्कृतीक राश्ट्रवाद हो तांका लोकप्रियतेच्या तेंगशेर पावयतलो. ते आंतरराश्ट्रीय मुद्रा कोशाच्या बंदनांचेर आडनदर करीत सरकारी खर्च वाडयत गेले आनी सिंहला राश्ट्रवादाक नवी चालना दिली. लोक राजपक्षेक देव समजूपाक लागले. राजकीय भोवसंख्यवाद आनी आर्थीक लोकप्रियतावादाचें नवें रसायन राजपक्षेन श्रीलंकेत हाडलें.
नेम बागोवन आनी देशाचें राश्ट्रीय चारित्र बदलून एकाधिकारशाय फांफसता तेन्ना ताका आपलीं राजकीय उद्दिश्टां साद्य करपाक गरज आसता आंतराश्ट्रीय मान्यताय. तेन्ना अमेरिका, येवरोप आनी पश्चिमी शक्तींक खूश करपाक गोटाबाया सरकारान 100 % सेंद्रीय शेतीची घोशणां केली. उदारमतवादी जग श्रीलंकेची तोखणाय करपाक लागलें आनी गोटाबाया राजवटीक जागतीक मान्यताय मेळ्ळी. पूण ह्या एका निर्णयान श्रीलंकेच्या खाद्य सुरक्षेचो कणोच मोडलो आनी पुराय शेती उद्देग विस्थापीत जालो. शेतकार कर्जबाजारी, सेंद्रीय खतांचो उणाव आनी नवे रोग बेटाचेर फांफसले.
महिंदा राजपक्षाचो चलो आनी सरकारांत खेळा मंत्री आशिल्ल्या नमाल राजपक्षेन हंबलटोटा शारांत हाय इंट्रेस्ट रिणां घेवन साबार खेळा सुविधा उबारल्यो. पश्चिमी जगाक खुश करपाक श्रीलंका कॉमनवेल्थ खेळ आयोजनांची पावणी हाडूंक सोदतालें. पूण कसलेंच नियोजन नासतना उबारिल्ल्या ह्या साधन सुविधांनी श्रीलंकेक आनीक खांकनवाळ केली.
2000 वर्साच्यान वट्ट सोळा फावटी श्रीलंकेन मुद्रा कोशा कडें रिण फेडपाचे पद्दतीन सुधार करपांत मदत मागिल्ली. मुद्रा कोशान दिल्ले १६ तले फक्त ९ कार्यक्रम श्रीलंकेन पुराय केल्यात. जे पद्दतीन राजपक्षे भावांनी श्रीलंकेच्या संविधानीक बांदवळ बदलून देशाचें चारित्र बदपाचो यत्न केलो ताचें पानवळ आयज हो देश भोगता. एका काळार महिंदा राजपक्षेची व्यक्तीपूजा करपी ह्या देशाची जनता. आयज तेच जनतेन राजपक्षेचेर जीव आसल्यार भीक मागून खायन, ही परिस्थिती हाडल्या. संसदेत रणील विक्रमसिंगे हे तांच्या पक्षाचे एकमेव खासदार. आयज तांकां नाइलाजान प्रधानमंत्री जावचें पडलां. ताचें कारण ह्या कठीण वेळार खंयचोच राजकारणी देशाचीं सुत्रां हातांत घेवपाक तयार ना.

युगांक नायक
7507388596