बाॅलीवूडाचे पुलीस कमिशनर इफ्तेखार खान

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कलाकार

इफ्तेखार (इफ्तिखार) खान हांचो जल्म 22 फेब्रुवारी 1924 दिसा जालंधर (पंजाब) हांगा जालो. चार भाव आनी एक भयण, हांचेमदले तो व्हडलो. मॅट्रिके उपरांत ताणें लखनौ कॉलेज ऑफ आर्ट्सांतल्यान चित्रकलेचो डिप्लोमा केलो. तांकां गायनाची आवड आशिल्ली आनी गायक कुंदलाल सहगल हांचो ताचेर प्रभाव पडिल्लो. हाकाच लागून पिरायेच्या 20 व्या वर्सा तो संगीतकार कमल दासगुप्ता हांचे कडेन गायनाचें ऑडिशन दिवपाक कोलकाता गेलो. त्या वेळार दासगुप्ता एचएमव्ही खातीर काम करताले. इफ्तेखारालें व्यक्तिमत्व पळवंन तांणी एमपी प्राॅडक्शनाक अभिनेत्या खातीर ताची  शिफारस केली.

इफ्तेखारान 1944 वर्सा ‘तकरार’ सिनेमांतल्यान कारकीर्द सुरू केली. तो आर्ट फिल्म्स- कोलकाताच्या बॅनरा खाला तयार केल्लो. दुसरे वटेन ताचे खाजगी जिणेंत अस्थिरताय निर्माण जाली. देशाचे फाळणे वेळार ताचे आवय- बापूय, भावंडां आनी जायते लागींचे सोयरे पाकिस्तानांत स्थलांतरीत जाले. इफ्तेखाराक भारतांत रावपाक आवडटलें, पूण दंगलींक लागून ताका कोलकाता सोडचें पडलें. बायलेक आनी धुवांक घेवन तो मुंबय  गेलो. ह्या काळांत अर्थीक स्थिती वायट जाल्ली, पूण मुंबय ताचें नशीब ताची वाट पळयतालें.

कोलकाताच्या काळांत ताची वळख अभिनेतो अशोक कुमार हांचे कडेन जाल्ली. हाकाच लागून बॉम्बे टॉकीजाच्या मुकद्दर (1950) सिनेमांत  भुमिके विशीं दादामुनीन ताचे कडेन संपर्क सादलो. हाचे उपरांत इफ्तेखारान केन्नाच फाटीं वळून पळयलें ना.

इफ्तेखाराक पुलीस अधिकाऱ्याच्योच भुमिका मेळटाल्यो. ताकाय त्यो साकारुंक आवडटाल्यो. जगदीश राज हाकाय अश्योच भुमिका मेळ्ळ्यो. 

1940 च्या दशका सावन 1990 मेरेन इफ्तेखारान 400  परस चड चित्रपटांनी अभिनय केलो. ताचो भाव इम्तियाज अहमद हो पीटीव्हीचो (पाकिस्तान) फामाद अभिनेतो. 1955 वर्सा प्रदर्शीत जाल्ल्या राज कपूराच्या ‘श्री 420’ सिनेमांत इफ्तेखारान पयलेच खेपे पुलीस निरिक्षकाची भुमिका केल्ली. ते भुमिकेन ताका चड नामना मेळ्ळी. 1955 वर्सा प्रदर्शीत जाल्ल्या ‘देवदासां’त इफ्तेखरान बिजुदासाची भुमिका केल्ली. 1957 वर्सा ‘अब दिल्ली दूर नही’ सिनेमांत  इफ्तेखाराक परतून एक फावट पुलीस निरिक्षक केलो. 1963 वर्साच्या बिमल रॉयच्या ‘बंदिनी’ सिनेमांत इफ्तेखारान चुट्टी बाबूची भुमिका केल्ली. हे भुमिकेन तो इतलो फामाद जालो की ताची आदली वळखूय बदल्ली. चुट्टी बाबूच्या भुमिकेंत इफ्तेखाराच्या बळिश्ट अभिनयाची सगळ्यांक खात्री जाली.

रसिका कडल्यान तागेल्या पुलिसांच्या भुमिके खातीर जितलो व्हड प्रमाणात प्रतिसाद मेळ्ळो, तितलोच हेर भुमिकांक लेगीत मेळ्ळो. ‘बंदिनी’, ‘सावन भादो’, ‘खेल खेल में’ आनी ‘एजंट विनोद’ ह्या सिनेमांत ताणे न्हयकारात्मक भुमिका केल्यो. बी.आर चोपडा हांणी तयार केल्लो आनी राजेश खन्नान अभिनय केल्लो ‘इत्तेफाक’ 1969 वर्सा आयिल्लो, तातूंत ताणें पुलिसाची भुमिका केल्ली. ताचे पयलीं इफ्तेखारान 70 सिनेमा केल्ले. पूण लोकप्रियता मेळूंक नाशिल्ली. दीवार (1975) ह्या अभिजात सिनेमांत अमिताभ बच्चन हांच्या भ्रश्ट वेवसायीक मेंटराची भुमिका तांणी  केल्ली. जंजीर (1973)  सिनेमात अमिताभाच्या वरिश्ठ पुलीस आयुक्त सिंगाच्या भुमिकेंत इफ्तेखार दिसलो. अमिताभ ह्या सिनेमा वरवीं बॉलिवूडांतलो सुपरस्टार जालो, तर इफ्तेखारान कमी दृश्यां आसून लेगीत भुमिका प्रभावी केली. 

1978 वर्साच्या ‘डॉन’ फिल्मांत अमिताभाक उत्कृश्ट अभिनेत्याचो फिल्मफेयर पुरस्कार मेळ्ळो जाल्यार इफ्तेखराक उत्कृश्ट सहाय्यक भुमिके खातीर नामांकन मेळ्ळें. 70- 80 च्या दशकांत अमिताभ सुपरस्टार जाल्लो तेन्ना इफ्तेखार ताच्या सगल्याच सिनेमांनी दिसतालो. राजेश खन्ना वांगडाय ‘जोरू का गुलाम’, ‘द ट्रेन’, ‘खामोशी’, ‘महबूब की मेहंदी’, ‘राजपूत’, ‘आवाम’ ह्या सिनेमांनी ताणें काम केलें.

इफ्तेखारान पयले खेपे 1964 वर्साच्या ‘संगम’ फिल्मांत वायुसेनेचो अधिकारी म्हणून काम केलें. पुलिसां उपरांत इफ्तेखर वायुसेनेच्या उठावदार वर्दींत दिसलो. त्या वर्साचो हो सगळ्यांत हिट सिनेमा. हिंदी सिनेमा सोडल्यार इफ्तेखार 1967 वर्सा अमेरिकन टीव्ही माळ ‘माया’ त पळोवंक मेळ्ळो. हाचे भायर 1970 वर्सा इंग्लीश भाशेंतल्या ‘बॉम्बे टॉकीज’ आनी 1992  वर्सा ‘सिटी ऑफ जॉय’ ह्या सिनेमांतूय दिसलो.

इफ्तेखर हो फकत नट आनी गायक नाशिल्लो तर तो एक बरो चित्रकार आशिल्लो. ‘दुर गगन की छाव में’ सिनेमाची सुरवात ताणें केल्ल्या चित्रां पसून जाली. ताचे कडल्यान दादामुनी म्हळ्यार अशोक कुमार स्वता चित्रकला शिकलो आनी ताका ह्या प्रकारांत आपलो ‘गुरू’ मानलो.

इफ्तेखाराचें लग्न कोलकाताच्या हन्ना जोसेफ हे ज्यू बायले कडेन जालें. हन्नान आपलो धर्म आनी नांव बदलून रेहाना अहमद अशें दवरलें. तांकां सलमा आनी सईदा ह्यो दोन चलयो. सईदाक 7 फेब्रुवारी 1995 दिसा कॅन्सरान मरण आयलें. दोळ्यां मुखार धूव मरता तें पळोवन इफ्तेखाराक हालोवन उडयल्लो. धुवेच्या मरणा उपरांत तो गंभीर दुयेंत पडलो. ताचो इतलो घुस्मटमार जाल्लो की चली गेले उपरांत एका म्हयन्या भितर इफ्तेखाराकूय पिरायेच्या 71 व्या वर्सा 4 मार्चाक मरण आयलें.

सुदिन वि. कुर्डीकार.