न्यायालयांक सुटयो आसच्यो न्हय

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भारतीय अधिनम 1958 हो कायदो सर्वोच्च न्यायपीठाच्या न्यायाधीशांचो पगार आनी तांच्या सेवा संबंदीच्या अटी विशीं उलयता. तेच प्रमाण हो नेम एखाद्या न्यायमुर्तीच्या रजांच्या (लीव्ह) हक्का विशीं आनी ह्या रजांचो न्यायालयाच्या सुटयां कडेन ताळमेळ कसो बसोवचो, ह्याय संबंदान सांगता.
सुट्यो म्हणल्यार कितें? आमी जाणात त्यो आमकां शिकता आसतना पडटाल्यो त्यो गिमातल्यो आनी शिंयाळ्यातल्या सुटयो. अंदू जुलयांत आदले मुखेल न्यायाधीश मा. रमण हांणी न्या. एस. बी. सिन्हा यादस्तीक सुवाळ्यात ‘न्यायाधीशाचें जिवीत’ ह्या विशयाचेर उलोवप केलें. ताची उतरां मेहनती लोकांच्या काळजांक हात घालपी आसलीं. म्हणूक लागलो ‘जायतेदां आमकां आमचीं घरांतली महत्वाचीं कारणां चुकतात. केन्ना- केन्ता हांव येवजीतां की अशेंच जर खूब दीस आमी दिसलेच नात जाल्यार आमची नातरां घडये आमकां वळखुचीय बी नात.’
सुमारा भायर काम करप हें बऱ्या कुटूंबीक संबंदा खातीर वायट हें जालेंच, त्यान भायर तें उत्पादकतायेचेरुय विपरीत परीणाम करता. हे खातीर जायतीं आस्थापनां आपणाल्या कर्मचाऱ्यांक वर्सुकी रजा घेवप सक्तीचें करता. पूण व्यक्तीगत रजा आनी सुटयो हातून फरक आसा. सुटयेंत एखाद्या संस्थेतले सगळेच जाण एकाच वगतार रजेर वतात. सुटयेत पुराय आस्थापन रितें जाता. ते बंद उरता. न्यायालयां सोडल्यार हेर खंयच्योच संस्था अश्यो सामुहीक रितीनी रिकाम्यो आसनात. भितर काम करपी आळयेपाळयेन रजा घेतात. शिक्षणीक संस्थांनी लेगीत फकत विद्यार्थ्यांक सुटी आसता. पूर्ण शिक्षकांक आनी हेर कर्मचाऱ्यांक ती नासता. वास्तू रिती उरपा सारकी थंय परिस्थिती नासता.
सर्वोच्च न्यायालयाच्या सुट्यो कोण थारायता? (उंचेल्या न्यायालयां खातीर खेरीज वेवस्था आसा). वयर उल्लेख केला तो भारतीय अधिनेम 1958 म्हण्टा ‘सुटी म्हळ्यार वर्सांतलो असो एक कालमान जो राष्ट्रपतीच्या मान्यताये उपरांत सर्वोच्च न्यायालय सुटी म्हणून निश्चीत करता.’ सामकी हालींची म्हळ्यार 16 मे 2022 ह्या दिसाची सर्वोच्च न्यायालयाची अधिसुचोवणी अशी आसा: ‘भारताच्या मुखेल न्यायाधीशान निर्देश दिला की सोमारा 23 मे 2022 सावन आयतारा 10 जुलय (वयल्या दोनूय दिसांचो आसपाव) मेरेन गिमाळ्या सुटयेक लागून न्यायालय बंद उरतलें.’
सुटयेतल्यों ‘बेंची’ आसतात ही गजाल खरी. आनी गिमाळी सुटी आतां उणी केल्या हिवूय बी गजाल खरी. पूण, गिमाळी सुट्टी जाय तरी कित्याक? न्यायालय म्हळ्यार विद्यालय व्हय? हेर जायत्या गजालीं वरी ह्या सुटयेचे मूळ वसणूक काळांत आसा. कारण आमचे चडशे संविधान भारत सरकारचो कायदो 1935 चेर आदारिल्लें आसा. ह्या कायद्यान फेडरल न्यायालयाची निर्मणी केली. कालांतरान फेडरल न्यायालयाचे रूपांतर सर्वोच्च न्यायालयात जालें.
न्यायाधीशांचेर कामांचो कितलो व्हड ताण आसता हें सामान्य जनांक खबर नासता. पूण, न्यायमुर्ती मलीमठाक ताची पुराय जाणवीकाय आसा. ह्या न्यायाधीशान एक फावट न्यायालयांच्या सुटयांचेर आपणालें मत प्रगटायलां. तांचे ते मत भोवच म्हत्वाचें आसा. कारण तें घरच्या मनशाचें परीक्षण आसा आनी तातूंन पोटतीडक आसा. तांणी म्हणलें :
‘न्यायालयां आनी शिक्षणीक संस्था सोडून हेर खंयच्याच सरकारी आस्थापनांक सुटयो नात. शिक्षणीक संस्था जंय भुरगीं शिकतात ताची गजाल खेरीज आसा….. पूण, आमी मतींत धरुंक जाय की संवसारांतल्या चडश्या देशांनी न्यायालयांक सुटयो नासतात. फ्रान्स आनी अमेरिकेच्या न्यायमुर्तींनी आमकां सांगलें की तांच्या न्यायसंस्थांक थंय सुटयो नात म्हूण. पूण, न्यायपालिकांच्या सुरळीत वावरांनी व्यत्यय येवक दिना आसतना न्यायाधीश थंय आपणाल्या गरजां प्रमाण आळया- पाळयांनी रजा घेतात म्हूण. तर मागीर फकत भारतीय न्यायसंस्थांकूच सुटयांचो हो एकमेव खाशेलो हक मेळपा फाटलें समर्थन कितें? आयज देशांत कनिश्ठ फौजदारी न्यायपालिकांक कसल्योच सुटयो नात. पूण कनिष्ठ नागरी न्यायालयां, उच्च न्यायालयां आनी तेंगशे वयल्या न्यायपीठाक मात सुटयो आसात.
घडये न्यायालयांक सुटयो मेळप हें वसणुकी राजवटीचे दायज आसुये. तेदवेळा उंचेल्या न्यायालयांचे चडशे न्यायाधीश इंग्लडाचे आसताले. त्या काळात न्यायमंदिरांनी कामांची ताणी चड आसनासली. त्यान भायर न्यायमुर्ती खासा राज चलोवप्यां मदले आशिल्ल्यान खटल्यांचो विलो लावपाक कळाव जावप हाचे तांकां पडून गेलें नासतालें. थंड प्रदेशातल्यान आयिल्ल्या इंग्लीश मनशांक भारतांतलो उबाळ सोंसपा भायलो आसलो. देखून तांकां उबाळांत इंग्लंडात वचून तांचो वेळ थंय सुखा- समादानान सारपा खातीर ही सुटयेची वेवस्था केली आसुये. त्या काळात दर्या वरवीं प्रवास करचो पडटालों. कितलीशीं सप्तकां प्रवासाकूच सोंपताली. हेच खातीर घडये भारतांतल्या न्यायालयांनी सुटयांची चाल पडली आसुये’.
विलासी फिरंगी न्यायाधीशांक तारवां वरवीं घरा पावपाक एक म्हयनो लागतालो. उपरांत एक म्हयनो परत येवपाक. आनी थंय शितळ हवामानाचो आनंद लुटपाक आनीक एक म्हयनो. एकूण मेळून तीन म्हयन्यांची गरज लागताली. सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांक विलासी जिणेची गरज ना.
2014 ह्या वर्सा मुखेल न्यायाधीश मा. लोधा सुटयो रद्द करूंक सोदतालो. उपरांत 2016 वर्सा मुखेल न्यायाधीश मा. ठाकूर हांणी उच्च न्यायाल‌यांक सुटयो बंद करपाक आवाहन केल्लें. अलाहाबाद उंचेल्या न्यायालयाचे मुखेल न्यायमुर्ती मा. चंद्रचूड हांणी आपखोशयेन आपणाल्या उबाळी सुटयांचो त्याग केलो.
आतां देशाच्या नव्या मुखेल न्यायमुर्तीच्या येवपांत
सर्वोच्च न्यायपीठ ‘तारखार तारखो’ न्यायालय उरचेंना. होच शुभ वेळ सादून आमी सुटयांक सुटी दिवंक जाय आनी न्यायाधीशांक तांच्यो हक्काच्यो वर्सुकी रजो फावो जावंक जाय.
(मूळ लेखक : विवेक देव राॅय,
आदित्य सिन्हा)

प्रदीप लवंदे
9923292022