तीन कात्री

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

देवळात शिंगाफूक जाली की मधुभट हातात कयपंजी घेवन देवळा भोवतणी आशिल्या प्रत्येक देवाल घुमटेत वात लावु वयतालो. मागीर आमी पोरां बी तेज फाटल्यान धावताली.

त्या दिवस हांव आत्यागेर कारवार गेल्लो. पळयल्यार घरात अगदी सामसुम. आत्याल खबर घेतली च्या पाणी जाले. तर आत्याल सुन खंयीत नजरे पडल ना म्हण विचारले ” वैनी खंय दिसलीत ना मुगो काका “
” ते गांवार हेडु गेला येतल ते तीन कात्रेचेर देवा दिव लावणेक ” आत्यान जाप दिली. तश सदा आत्याल आनी तेगेल सुनेले चालुत उरता. पुण आमचे सारखे गेल्यार मात वेळ बरो वयता. पुण घरात कीतें निर्णय घेवचो उरलार ही माय सुन विचार कन्न निर्णय घेतात हे मात कौतुका पात्र.
तीन कात्री आत्यान म्हणले खरे आनी हांव आपसुकच म्हागेल ल्हान पणात केन्न गेलो कळ्ळेत नात. आमगेल घरा फाटल्यान व्होडलो शेता केर आनी मुकार शेत एक बाजुन सरता थंय वर्ट्या वाडो लागता. थंय एक निराकाराचे देऊळ आसा थंय सदा दिवस पडलो तस ग्रामदेवतेच्या देवळातलो सेवेकरी रामदास माम शिंगाफूक घालतालो. ती कानार पडली बरा घरघरात देवांक दिवो लावची गडबड उरताली. म्हागेल आजी आमी गांवात रजे येयील तेन्ना म्हागेल आईकत हुकुम दिताली.
” ताराबाय,शिंगाफूक जाल गे देवाक आनी तुळशीक दिवो लाय गे. आज सोमार गे आंगणात उजवे वाटेन ब्रम्ह्या नांवान पांच वातीचो दिवो लाय गे “”
हे अशे आमगेल्यात घरात न्ही तर वाड्यार प्रत्येक घरात हेत्त चित्र पळोवच्या मेळताले. ज्या घरात बायलालो हात लागनालो त्या दिवसात ही तीन कात्रेर दिवे लावणेची पाळी घरातल्या दादले मनश्यांर येताली. पुण बाबाक हांवे अशे दिवे लायताना पळयील्ले याद जायना तरी आईल हात लागनालो तेन्ना हांवत देवा दिवो लायतालो. म्हाक खुप आवडताले. हेजे फाटले कारण म्हणार त्या वेळार त्या क्षणाक हांवत घरातलो कर्तो पुरुश अश म्हाक दिसताले. आज ही याद जालार हांव मनमनातत हांसता. तीन कात्रेर देवा दिवे लागले की घरातले देवाक पाय पडचे, तुळशीक पाय पडचे, कुलदेव, ग्रामदेव, स्थानदेव हेमी ज्या दिशेक आसात त्या दिशेक रावन पाय पडचे आमगेल घरात रितच आशिली. तेजे नंतर घरातले वडील लोकांक पाय पडचे उरताले. नंतर देवाकुडात देवा मुकार मीणमीतल्या समय, निरांजना वाती उजवाडात कासाळें घेवन भजन म्हणचे उरताले. तेज पयली शुंभंकोरोती उरताले.
बावाले पुनवेकडे प्रत्येक घरा देल्लात आंगण तयार जाताली. तेन्ना ज्या ज्या वाड्यार ब्रम्ह्यालो जागो ज्या दिशे आसा त्या बाजुन आंगणा एक बाजुन आंगणा मेरेर तेकां दिवो लावुक म्हण एक पणती पुरन्न दवरीली उरताली कारण सकाळी कावळो तेतुतले वाती सकट पणती घेवन वयता म्हण. तुळशी पेडे वयली पणती मात पणतेली वात व्होड जाल की घरात हाडु जाय आशिली. केन्न ती चुकुन रावली आनी कावळ्यांन व्हेली तर आजेली करंदारी आयकुक पुरो जाताले. म्हण त्या पणतेर लक्ष दिवन वात व्होड जाल की घरात हाडन्न दवरची पडताली.
पावसां दिवसांत सगळे जाण शेतात.रामदास मामान शिंगाफूक घायली रे घायली आजी आपुण नातर कोणा तरी घराकडे घाडन्न दिताली. मदे शेताकाम उरनाली भायर अरंधारी पावस उरतालो तेन्ना शिंगाफुक आयकुक येनाली तरी आजेक तीन कात्री जाल म्हण सम कळताले कारण पावसां दिवसांत ह्या तीनकात्रेर जाळेरां घरात फुगडी आनी धालो एकतपटीन खेळताले तेन्ना समजोवचे की तीन कात्री जाली म्हण. प्रत्येक घरात तीन कात्रेर दिवलावणी जाल नंतर रात्रीच्या जेवणाची तयारी जाताली.
ह्या तीन कात्रेचे काय नियम उरताले.हे नियम तर चुकले तर आजेलो बोवाळ उरतालो. तीन कात्रेर देल्लात बसचे ना,कोणी कीतलो घरात शीक उरलो तरी त्या वेळार उठुन बसु जाय, घरात सान्न मारचे ना, मीठ, पीठ, मिरसांग, सुय कोणा दिवचे ना आनी कोणागेर मागु वयचे ना. तीनकात्रेर लोणचे काडचे, देल्लात काळोख करचो ना, कोणे रडचे ना, घरा दरवान्जे बंद करचे ना अशे खुप कीतले तरी नियम उरताले.
गांवचे देवळात बी तीनकात्रेचेर देवळात आनी आजुबाजुच्या परिवार देवताक दिवो वात केल की देवळातले सांजेच्या कार्याक सुरवात जाताली. आजुनी याद जाता केन्ना देवळाकडे उत्सव उरलार आमी पोरां आजे बरोबर पयली वयताली. देवळात शिंगाफूक जाली की मधुभट हातात कयपंजी घेवन देवळा भोवतणी आशिल्या प्रत्येक देवाल घुमटेत वात लावु वयतालो. मागीर आमी पोरां बी तेज फाटल्यान धावताली.
आजी आस म्हणलार तीन कात्रेचेर दिवो वात करचे व्यवस्थित चल्ले. गांवात सुधारणा जाली. शिक्षण व्यवस्था वाडली.घरातले चले बरा घरातली सुन बी आता घराक हातभार लावुक कामा वचु लागली. शेता लावची तर केन्नात बंद जाली. आमगेल घरा फाटल्यान आशिल शेता केरात केन्न नवनवीन शेल्पा घरा उभी रावन नवीन वाडो तयार जालो लक्षातत येयल ना. आज वर्ट्या वाड्यार निराकारा देऊळ आसा पुण शिंगाफूक घालतलो रामदास माम देवाकडे वचुन बरोत काळ जालो. आत तेगेल जाग्यार दुसरो कोणी शिंगाफूक घाल्त उरत पुण ह्या घरा आडसरान ती फुक आमगेल घरा पर्यंत पावतना.
आज तीनकात्री उरता काय ना हेत्त कळना कारण मनश्यांल जीवन धावपळीचे जाला. पयली सारखे सांग्रसंगित घेवन बसुक कोणाक वेळ ना. तीन कात्रेर देवा दिवो लावचे आता कामा वयल्यान कोण बेगी येता तेगेल पाळी. देवाकडे भजन, शुभंकरोती केन्नकी कमी जाले. आत तर शेल्पा घरात सगळे भीतर जाल्ल्यान तुळशी क घन्न इतर देवाक वात भीतरच लायतात कींवा एकत दिव्यान सगळेत भागयतात. तरी हि तीन कात्री अनुभवचे उरत तर शहरातल्यान पैस आशिल गांवात वयचे. पुण आता गांवातच शहर घुसला थंय पयली सारखे चित्र पळोवुक मेळतलो हो भरवसो हांव मात दिवु शकना.

संदेश बांदेकर
9480790172