घुमट आरती, गोंयचें सुसंगत दायज

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

सतत विकसीत जावपी संवसारांत, जंय संस्कृताय विरगळटात आनी रुपांतर जातात, थंय कांय परंपरा आसात जी निर्धारीत उबी रावतात, गोंयच्या काळजांत वसलां अशें एक रत्न म्हणल्यार घुमट आरतीची मोहक परंपरा. दर्यादेगो, बाजारपेठ आनी खळबळपी समाज हांच्या जिवंत मिश्रणा मदीं इतिहासाच्या इतिहासांतल्यान मुखार येवपी एक परंपरा, गोंयचे संस्कृतायेंत खोलायेन रुजिल्लो ‘घुमट आरती’ हो उमळशीक करपी विधी फकत तिगून उरलो ना पूण पिळग्यांनी पिळगी फुलत आसा.
‘घुमट’ ही हातांत तयार केल्ली म्हान कलाकृती. तातूंतल्यान निर्माण जाल्लो अनुनाद फकत संगिताचो न्हय; तो दिव्यतायेचो पूल. घुमटाचो आकार वेगळो – एक रुंद आदार जो अरुंद तोंडांत जोडटा. गोंयकार कारागिरांचे कुशळ हात दर एका घुमटाक आवडीन तयार करतात. सुक्ष्मतायेन आनी जतनायेन तयार केल्लो घुमट हो ह्या वाठारांतल्या कलाकुसरीचे उत्कृश्टतायेचें प्रतीक. हें फकत एक वाद्य न्हय; इतिहास, संस्कृताय आनी भक्ती हांचें आयदन. आधुनिकतेच्या सकयल परंपरा चड करून कुसकुसतात, अशा सदांच बदलपी काळांत घुमट आरती सांस्कृतीक दायजाक अखंड समर्पणाचें प्रतीक म्हणून उबी आसा.
स्मार्टफोन आनी सोशल मिडियाच्या काळांत परंपरा फकत तांच्या भौतीक सुवातेर मर्यादीत ना. कांय देवळांनी घुमट आरती सुवाळ्यांचो लायव्ह प्रसारण करून तंत्रगिन्यान आपणायला. ही डिजिटल जोडणी संवसारभरांतल्या भक्तांक रियल टायमांत वांटो घेवंक संद दिता. तशेंच आतां स्मार्टफोनाचेर घुमट आरतीच्या सादरीकरणाचीं ऑडियो व्हिडियो रेकॉर्डिंगां मेळटात. हाचो अर्थ कोणूय, खंयचेय सुवातेर ह्या आध्यात्मीक सरावांत बुडून वचूंक शकता.
ही पोरणी परंपरा फुडें व्हरपाचें म्हत्व जाणून घेवन पुराय गोंयांत शिक्षणीक उपक्रम उदेल्यात. शाळा आनी सांस्कृतीक संघटना घुमट तयार करप आनी वादन हांचेर कार्यशाळा दितात. ह्या कार्यावळीं वरवीं गिन्यान आनी कारागिरी तिगून उरता, ताका लागून फुडल्या पिळग्यांक घुमट आरती गोंयच्या दायजाचो एक अभिन्न भाग आसा. घुमट आरती हो फकत धार्मीक विधी न्हय; ही एक सांस्कृतीक अस्मिताय, गोंयच्या दायजाचें प्रतीक. ही अस्मिताय श्रद्धेच्यो मर्यादा हुपून गोंयच्या विंगड विंगड समाजांक एकठांय हाडपाचें काम करता.
घुमट देवळाकच मर्यादीत उरूंक ना; ताणें लोकप्रिय संस्कृतायेंत साहस केला. गोंयच्या लोकगितांनी, जागोर आनी गोफ सारक्या पारंपारीक नाचांत, हेर संगितांत लेगीत ताका सुवात मेळटा. मर्यादा हुपून गोंयच्या भावनांचें सार धरून गोंयचे खाशेले सांस्कृतीक अस्मितायेचें प्रतीक जालां हें नम्र वाद्य.
घुमट आरती परंपरेंतल्यान परंपरा ही भूतकाळाची अवशेश न्हय तर संस्कृतायेची जिवी अभिव्यक्ती अशें आमकां समजता. एक परंपरा आपलो जीव वगडायनासतना, काळाक अनुकूल जावन आपलें सार तिगोवन दवरून कशी विकसीत जावंक शकता हाची एक चकचकीत देख म्हणून घुमट आरती उबी आसा. घुमट बीट काळाप्रमाण प्रतिध्वनीत जायत वतात तशें ते आपल्या वांगडा भक्तीची भावना, गोंय संस्कृतायेची गिरेस्तकाय आपल्या वांगडा व्हरतात.
ही खाशेली परंपरा मुखार वरतना घुमट आरती सर्ती खूब म्हत्वाच्यो. सर्ती ही मोगाळ सांस्कृतीक आनी आध्यात्मीक परंपरा सांबाळपाच्या आनी प्रसार करपाच्या म्हत्वाचेर भर दितात. घुमट आरती हो फकत धर्मीक विधी न्हय तर एका वाठारांतल्या सांस्कृतीक दायजाचें एक म्हत्वाचें आंग. व्यक्तींक आनी समाजाक तांच्या सांस्कृतीक मुळां कडेन संबंदीत जावपाक आनी मनोवपाक प्रोत्साहन दिवन ही सांस्कृतीक अस्मिताय जिवी आनी जिवंत दवरपाक सर्ती मदत करतात. गिन्यान आनी कुशळटाय एके पिळगेंतल्यान दुसरे पिळगेक पावपाक प्रोत्साहन दितात. तरणाट्या भाग घेवप्यांक अणभव आशिल्ल्या व्यक्तीं कडल्यान मार्गदर्शन मेळटा. सर्तींनी चड करून विंगड विंगड वाठारांतले आनी फाटभूंय आशिल्ले भाग घेवपी कलाकार आनी प्रेक्षक एकठांय येतात. हाका लागून एक सांस्कृतीक आदान-प्रदान तयार जाता, जंय लोकांक घुमट आरती परंपरेचे वेग-वेगळे बदल आनी अर्थ शिकपाक मेळटात आनी ताची कदर करूं येता. तरणाटे पिळगे खातीर सर्ती प्रेरणाचो स्त्रोत म्हूण काम करतात. तरणाट्या व्यक्तींक आपल्या संस्कृतीक दायजांत रुची घेवपाक, पारंपारीक संगीत शिकपाक आनी आपल्या पूर्वजांचें दायज मुखार व्हरपाक प्रोत्साहन दितात.
घुमट आरती सर्तींत निर्णायक पदाची म्हणल्यार परिक्षकांची म्हत्वाची आनी अत्यावश्यक भुमिका आसता. ह्या कार्यावळींचो कोनशाचो फातर म्हूण काम करता, नितीमत्ता, दर्जो आनी सर्तीचें एकंदर यश सुनिश्चीत करता. घुमट आरती ही संस्कृतीक आनी आध्यात्मीक म्हत्वान भरपूर आशिल्ली परंपरा. पारंपारीक मानकांक पाळो दिवपाची जापसालदारकी परिक्षकांची आसता, सहभागी आरती प्रामाणीकपणान, सुक्ष्मतायेन आनी आदरपूर्वक करतात हाची खात्री करतात. ताका लागून परंपरेचें सार तिगून उरता आनी ताचो भोवमान जाता.

मनोज कुंकळ्येकार
9764215365