भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आमचे लोक संस्कृतायेंत कावळो, हुंदीर आनी ताचे फाटोफाट कोल्याचो नंबर लागता. कोल्याचेर आदारिल्ल्यो कितल्योश्योच म्हणी, वाक्प्रचार आनी लोक काणयो आमचे कोंकणी भाशेंत आसात. ‘कोलो पडलो उशेलांत’ ही तांतलीच एक कोल्याचेर आदारिल्ली फामाद म्हण. कोल्याक खंय उशीकांडे खूब आवडटात. आनी ताका एकदम उशेलच मेळप म्हळ्यार आपल्या आवडीची वस्त चड प्रमाणांत मेळप. कोणाकय अकस्मात मोठो लाभ मेळटा तेन्नाय ही म्हण वापरतात.
कोल्याचे बाबतींत आनीक एक समज लोकमानसांत आसा. कोलो खंय उशेलांत वता, पोटभर उशीकांडे खाता आनी फुस्की मारता. ताचे फुस्के खातीर उशीकांडे तांबसार जातात आनी तांची गोडसाण उणी जाता असो तो समज. आनी त्याच खातीर ‘कोल्याची फुस्की’ हो एक वाक्प्रचार जावन पडला. कोणय मनीस आपलो स्वार्थ सादोवन जातगीर ती वस्त इबाडून उडयता तेन्ना हो वाक्प्रचार वापरतात.
हो कोलो आमच्या सगळ्यांचो संवकळीचो. ताचेर आदारिल्ल्यो साबार काणयो आमी आमच्या भुरगेपणांत आयकल्यात. कोलो सामको शिटूक, हुशार आनी स्वार्थी! असलो सबाव आशिल्ल्या मनशांकय तो सामको ‘कोल्या बुद्दीचो’ अशें म्हण्टात.
कोल्याचेर म्हाका याद जाल्ली आनीक एक म्हण म्हळ्यार ‘अघटीत वार्ता, कोले गेले तिर्था’. बरेचदां अशें जाता की कांय गजाली जांचेर आमी सपनांत लेगीत विश्वास दवरूंक शकनात अश्यो गजाली घडटात. देखीक सदांच तुमचे कडेन वायट वागपी मनीस अकस्मात तुमचे कडेन बरे भशेन वागपाक लागता. तेन्ना ही म्हण वापरतात.
‘कोल्या भोंकांत बांदलें घर, कोलो मागीर पाद मारूं वा फुस्की मारूं सोंसूक जाय’. मनीस जेन्ना एक परिस्थिती आपणायता तेन्ना तिचे वांगडा येवपी बरे-वायट गजालींक आपणे सोंसूक जाय असो त्या म्हणीचो अर्थ.
ह्याच कोल्याच्या कर्तुबाचेर ‘कोल्याक शिदाव फारीक करचो पडना, पादलो आनी गेलो’ हिवूय एक म्हण आयल्या. सदांच दुसऱ्याच्या खुस्तार जियेता त्या मनशाक ही ओपार मारतात. हिवूय कोल्याचो सबाव दाखोवपी अशीच एक म्हण.
‘कोल्याच्यो बुध्यो नाडून मदें बसपाच्यो’, ‘कोलो म्हळ्यार फाटल्यान लागता’ ह्योवूय कोल्याचे सबावगूण दाखोवपी म्हणी. धूर्त मनशाची आपणे बरो-बरो म्हणून तुस्त करप आनी ताणेंच धुर्तपणाचे आनी फटींगपणाचे प्रयोग तुस्त करप्याचेरच करप. त्या वेळार दिसता खंयची बुद्द जाली आनी आपणे हाची तुस्त केली.
‘कोळकांदो गोड जाल्यार कोलो सोडटा वे?’ अशी एक कोंकणी म्हण कुमठा वाठारांत घोळटा. कोळकांदो म्हळ्यार जंगली कांदो. धूर्त मनीस खंयचीय फायद्याची गजाल सोडिना हें सांगपाक ही म्हण वापरतात. हीच म्हण साश्टी वाठारांत ‘कुपातराचे फातर गोड जाल्यार कोले सांडटले?’ अशी घोळटा. अर्थ तोच. उपेग नाशिल्ली वस्त म्हण तशीच उरल्या हें सांगपी ही म्हण. ‘कोलो मिंडो (दळदिरो) नंदतलो आनी आंगडींत (बाजार पेठ) घर बांदतलो’. हिवूय कारवार वाठारांतली एक म्हण. हातांत कांय नासतना जो व्हडलीं-व्हडलीं सपनां पळयता आनी झेपना तसलीं कामां हातांत घेवंक सोदता ताका ही ओपार मारतात.
‘कोलो खंय सकाळचो वेळ हत्ती खावंक सोदता आनी दनपार जातगीर ताका सोंसो लेगीत उपकारता’. हे म्हणी फाटली काणी अशी:
एका कोल्याक खंय रातभर हेडून लेगीत कसलेंच सावज मेळ्ळें ना. सकाळीं ताच्या पोटांत कावळे रडपाक लागले. हे भुकेच्या वेळार आपल्याक हती लेगीत मेळिल्लो जाल्ल्यार ताका आपूण खातलो आसलो अशें ताका दिसलें. जसो-जसो दीस पडपाक लागलो की ताका भूक सोंसना जाली. हे भुकेक आपल्याक ल्हानसो सोंसो मेळ्ळ्यार लेगीत पुरो अशें ताका दिसलें.
त्या भायर ‘कोलो बुडल्यार संवसार बुडटा?’ (कोणा खातीर कांयच अडना), ‘कोलीण बसली तुसां राशीर, शेंपडी फाफडून गेली’ (बेफिकीर वृत्ती), ‘एक कोली, सतरा जाग्यार वियेली’ (कोली व्हितना एका जाग्यार रावना, त्या खातीर तिचीं पिलां खूब सुवातेर पडटात. एकूच गजाल साबार कडेन त्रास दिवपाक लागली की ही म्हण वापरतात.), ‘कोल्या करकोच्याली मेजवानी’ (शेराक सवाय शेर), ‘कोलो काकडीक (तवश्याक) राजी’, ‘कोलो, कोलो म्हळ्यार सगळे धांवतात, वाघ, वाघ म्हळ्यार सगळे पळटात’ (सगळ्यांक पदवेदार आनी बळिश्ट मनशांची भिरांत), ‘कोल्याक मारूंक वतलो जाल्यार, वागाक मारची मुस्तायकी जाय’ (कसलेंय ल्हान काम करूंक वतना लेगीत चड तयारी करपाक जाय) अश्यो कोल्याचेर आदारिल्ल्यो आनिकूय म्हणी आसात.
‘कोल्या बुद्ध’ (शाणेपण), ‘कोल्याचें शिंग’ (फट मारप, काल्पनीक वा अशक्य गजाल), ‘कोल्यालीं द्राक्षां’ (मेळूंक नाशिल्ली वस्त), ‘कोलेकूय’ (बेठोच बोवाळ घालप वा हूल उठोवप), ‘कोल्यालो उपाय’ (आपलो स्वार्थ पळोवप), ‘कोल्यालें तोंड पळोवप’ (लाभ जावप), ‘कोलो शिंकप’ (अपशकून), ‘कोल्याक चोयिल्लें कुंकड’, ‘कोल्यालें आमंत्रण’ अशे कोल्याचेर आदारिल्ले कांय वाक्प्रचार आसात.
कोल्याचे बुद्धीचेर आनी कोलो कसो बुद्ध शिकलो हाचेर आमच्या लोकवेदांत साबार काणयो आसात. ‘कोलो आनी मानगें’, ‘कोलो – करकोच्याली मेजवानी’, ‘कोलो आनी दाद’, ‘कोलो आनी कोली’ (कोल्याचें घर शेणांचें, कोलयेचें घर मेणाचें), ‘कोलो बुद्धीन भलो, शंकर पार्वतीक नागोवन गेलो’ आदी.
अशा ह्या कोल्यान आमच्या लोकवेदांत खाशेली सुवात मेळयल्या.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
