कोंकणी उतरांचो वापर

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

भाशा बदलत आसता. बदलत रावप हो भाशेचो स्थायीभाव आनी सभाव. शब्द – ब्रह्मांडांत उतरां येतात, कांय तेंप थिरावतात, नाचतात, खेळटात, आनाळ्यो गुनाळ्यो करतात, वरतेपणय गाजयतात आनी अकस्मात गुडूप करून गुप्त आऩी लुप्त जातात.
हालींच्या काळांत वापरांत आनी घोळणुकेंत नाशिल्ल्या कांय उतरांची केन्नाय याद जाता. ‘फेय’ आनी ‘फेती’ हीं अशींच उतरां. ताची हालींसराक फेय गेल्या अशें माई केन्नाय म्हणी. आजीय वापरताली. फेय म्हळ्यार रया वा तेज आसतलें. रया गेल्या म्हणजे फेय गेल्या. हें उतर म्हाका कोंकणी शब्दकोशांत मेळूंक ना. ‘झेंडफकांड’ हें अशेंच एक उतर. झेंडफकांड म्हळ्यार फकांड. मूर्ख. झेंडफकांड ह्या उतराक लागींचीं पर्यायी समानार्थी उतरां येवजलीं. अरवळ, अबरगत, अजागळ, बोमो, झेंपो, लोलो, पिसांट, पिसाय. हीं सगळीं उतरां म्हाका खूब आवडटात. तीं नीज कोंकणी.
भयरुप, भदर, धनर, व्होनें, घोळयो, रत्न, झोड, झोडटेर, जघांट, कांबळीफुज्यांव, होळो, बोंडो, बोंडेर, मालूक, हणभर, सवंग, टणटणमारी, मालूक, सवंग, नसांव, होळो, रत्न…. खूब आसात उतरां हे वळेरेंत. ‘कांबळीफुज्यांव’ हें झेंडफकांड ह्या उतराक बरेंच लागीं. भिजूड, डरपोक, भित्रो ह्या अर्थाचें. ‘फुज्य’ म्हळ्यार पसार जावप, पळप. हें उतर मूळ लॅटीन आनी पोर्तुगीज भाशेंतलें. पळपी, कापास्दाद नाशिल्लो ह्या अर्थान कांबळीफुज्यांव. अशे तरेच्या समान अर्थी वा पर्यायी उतरांच्या समुहाचो कोश आसता, ताका थिसॉरस thesaurus म्हणटात. पर्याय कोश वा समांतर कोश अशेंय म्हणटात.
म्हज्या मेजार इंग्लीश, हिंदी आनी मराठी समांतर कोश (थिसॉरस) दवरल्यात. लेखकान, पत्रकारान शब्दकोश, ज्ञानकोश आनी हे समांतर कोश हाता कडेन दवरूंक जाय. तुकतुकीत आनी तिकतिकीत भाशा वापरतलो जाल्यार साधने खातीर हीं साधनां जाय. कोंकणीक समांतर कोशाची तान आसा. लेखकांक, विद्यार्थ्यांक, अभ्यासकांक मात तो वापरूपाची तान जाय.
शुद्धलेखनाचे नेम आनी व्याकरण ह्यो दोन भिन्न गजाली. दोन वेगवेगळीं दालनां वा कुणग्यो. चलो, चली, पूत, धूव हांचो वापर कसो करप, खंय करप ती समजावणी, अर्थावणी, स्पश्टीकरण दिवपाची तजवीज हातूंत येना. तो विशय शुध्दलेखनाचो आनी व्याकरणाचो स्कोप न्हय.
ते खातीर जाय, डिक्शनरी ऑफ युसेज. वापरा संदर्भांतलो कोश. जातूंत स्पश्टता दिवपी देखी आसतल्यो, भाशा गोंदळा विणें अचूकतेन कशी वापरप तें.
उच्चार दाखोवपी आनी स्पश्ट करपी देखी तातूंत येवंक जाय. देखीक –
चार हें उतर पळेयात.
चार (च्यार) भुरगे आयले. चौग जाण.
पणसाची चार गोरवांनी खाली. हांगा चार म्हळ्यार पणसाची भितल्ली साल.
इल्लेंशें चार ताटलेर आशिल्लें. कावळ्यान चोंच मारून व्हेलें.
हांगा चार म्हळ्यार रानफळ. चार ह्या उतराचे विशेशण, लिंग, उच्चार हे सभाव लेगीत विस्कटावन सांगूंक जाय.
आनीक एक देख दितां.
तुवें कर (टॅक्स) भरलो.
आज तय. फाल्यां चवथ. परां पंचम. मागीर कर.
हें काम कर.
कर म्हळ्यार टॅक्स हातूंत ‘क’ चो उच्चार वेगळो जाता. धांपते, उक्ते उच्चार हांचीय अर्थावणी हांगा दिवची पडटली.
वापरा विशींच्या ह्या कोशांत साहित्यीक अणकार आनी तकनीकी अणकार करतना जो उतरांचो, वाक्यरचनेचो पेंच उप्रासता तातूंतल्यो काय ज्वलंत देखी दिवन स्पश्टता दिवं येता.
वेळ हें उतर घेवन चुको टाळपी खूब गजाली शिकोवं येतात.
वेळे वयल्यो घुलो. दर्यावेळ. उच्चार – वॅळ. स्त्रीलिंगी.
वेळार कार्यावळ करची. (वेळेर न्हय. ही चडशे जाण करतात ती चूक)
मंत्री आनी ताची बायल आयिल्ली.
हें वाक्य आनीक बरे तरेन बरोवं येता. मंत्री आनी ताची घरकान्न आयिल्ली. बायल म्हळ्यार अस्तुरी आनी घरकान्न अशे दोन अर्थ आसात.
अती शुद्धवादी म्हळ्यार purist धोरण आपणायल्यार लोक कोंकणी पसून पयस वतले. आनी ते वतात. जगलोक उलयतना संवादांत तुजें आरोग्य कशें आसा गो? अशें विचारता. भलायकी कशी आसा गो? अशें विचारिनात. म्हाका आरोग्य उतर आवडटा. आयकतल्याकूय कळटा. सोपेपणी. वापरासंदर्भांतल्या कोशांत परत परत जावपी चुको मांडू येतात.
कोंकणींत वाक्प्रचार खूब घोळटात. सगळे वाक्प्रचार शब्दकोशांत मेळटलेच अशें ना. आसलेय जाल्यार ताचो उपेग कसो जातलो हाचें स्पश्टीकरण वापर कोशांत दिवपाची गरज आसा. देखीक – कायलोळ्यो करप. कायलोळ्यो म्हळ्यार पातळ पोळे कशे, हो एक अर्थ जालो. कायलोळ्यो करप म्हळ्यार सरळ सांगिनासतना बिनबुडाच्यो अभ्यासपूर्व उखलाप्यो जापो दिवप. देख- पूल केन्ना जातलो अशें विचारतकच आमदारान कायलोळ्यो केल्यो.
एकेकदां आमचे तकलेंत आशिल्लें उतर लेख बरयतना वा साहित्यकृती रचतना सांपडना. पूण त्या उतराक लागींचें उतर खबर आसल्यार थिसॉरसांत वचून तें मेळोवं येता. कोश वापरपाची, चाळपाची, अभ्यासपाची ही संवय, संस्कृती आंगवळणी पडची पडटली.
कोंकणीक वयर काडपाक ह्या कामाक चरांटून वेंग मारपाची गरज आसा. थिसॉरस, वापरासंदर्भांतलो कोश आनी वाक्प्रचार कोश हे तीन प्रकल्प. आनीकूय कांय गजाली जाय. तांचे विशीं मागीर केन्नाय उलोवया.

मुकेश थळी
फोंडें