काणकोणाचो कालोःनियाळ आनी नवसर्जनाची संद

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

लो कसाहित्य हो लोकवेदाचो महासागर, पूण हांव ह्या लोकवेदाक लोकगंगा म्हणीन. लोकवेदाचो हो पोसो. त्या पोश्यातले बारीकशें थेंब म्हणजेच काणकोणचो कालो. लोकवेद आनी लोकनाट्याचे व्हड नातें. . लोकवेदाची मोखीक परंपरा भारतीय रंगमाचयेर मानल्या. आमी आयचे रंगमाचयेचें मूळ खंय तरी लोकनाट्या कडेन सोदतात, अशें मत प्रा. हेमंत अय्या हांणी उक्तायलें.
ते शणै गोंयबाब भाशा आनी महाशाळेच्या कोंकणी अध्ययन शाखे अंतर्गत गोंय विद्यापीठांत ‘काणकोणचो कालोः नियाळ आनी नवसर्जनाची संद’ ह्या विशयाचेर उलयताले.
लोकांची अभिव्यक्ती घेवन लोकनाट्य मुखार येता, तेन्ना आयची पारंपरीक जीण, काळ, भेस, लोक, भौस ह्यो सगळ्यो गजाली घेवन येता.
हे सगलें काल्या सारक्या लोकनाट्यांत चड करून पळोवंक मेळटा देखून काणकोणचो कालो हो लोकाल्या अभिव्यक्तीचो सजीव अविश्कार. तातूंत वर्सां कणकणी, कलाकारा कणकणी, बदल जाल्लो पळोवंक मेळटा. 2008 मेरेन ते आयज मेरेन काल्यान खूब बदल जालें दिश्टी पडटात. काल्याची लिखीत संहिता आसना, पूण आयज संशोधनाच्या गर्देंत ती तयार जावपाक लागल्या, अशें अय्या हांणी सांगलें.
काणकोण म्हालांत तीन प्रकारांत लोकनाट्य सादर जाता. खेळ, पेरणी वा पेरणी जागोर आनी कालो. आयच्या काणकोणात व्हडलो कालो श्रीस्थळाच्या मल्लिकार्जुन देवस्थानांत जाता. 30-35 वर्सां फाटी 22- 23 काले जाताले, आयज तांची संख्या कमी जाल्या. ह्या उत्सवांत फोवा कोलो, संकासूर कालो, मळणे कालो, गौळण कालो, धंय कालो हे प्रकार जातात.
फोवां काल्याचें स्वरूप अशें: एका तेपार 12 खंडी फोव भांगरा खोरे, चांद्या ताश्यान कालयताले आनी फोवा कालो जातालो, पूण आता तशें दिसना. एका वटेन फोव कालयतना हरदास, पखवाजकार आनी दिवटीकार गणेश स्तुती करून पात्ररूपी गणेश राजांगणात प्रवेश करता, उपरांत कुड्ड माची वा कुड्ड म्हारू प्रवेशा उपरांत पात्ररूपी गणशाक फोवांचो नैवेद दाखयता, स्तुती जाल्या उपरांत कालयल्ले फोव लोकांक वाटात. सावंतवाडी दशावतारी कालो आनी संकासूर काल्याचो कथा भाग एकंदरीत समांतर आसा. पूण काणकोणच्या काल्यात हरदास पात्राचो संवाद मराठींत जाता आनी हेर पात्रांचो संवाद थळावे भाशेंत म्हणजेच कोंकणीत जाता, अशें अय्या हांणी सांगलें.
लोकसंस्कृतीक संकासूर काल्याची बरयल्ली संहिताय आसना. त्या रातचो कोण खंयची भुमिका साकारतलो त्या कारणाक लागून फाटल्या वर्सां जाल्लो तसोच संकासूर कालो अंदू जातलो हे निश्चीतपणान सांगपाक मेळना, अशें आसल्यारूय पात्राचो प्रवेश, तांचो नाच, वागणे, भेस आनी कथानक ह्यो गजाली बदलना. दशावतारी लोकनाट्य काळाचे तुळेन चड संवादी आसता. दशावतारी लोकनाट्याचे तुळेन काल्याची रंगमाची रचणूक वेगळी आसता. सादरीकरणाच्या आंगानूय हे दोनूय प्रकार भेद दाखयता, अशें अय्या हांणी सांगलें.
मळणे संकासूर कालो हे खासा काणकोणच्या शेती पिकोवपी लोकाचे लोकनाट्य. काणकोणची ग्राम वेवस्था आनी संस्कृताय हाचो दिश्टावो ह्या प्रकारांतल्यान घडटा. आधुनीकरण, यांत्राकरण, नागरीकरण आनी म्हायतीतंत्रज्ञानान मेळपी उचाय ह्या गजालींचो आघात लोकवेदाचेर दिसपट्टो जाल्लो दिश्टी पडटा. लोकनाट्याच्या संवदा खातीर संशोदक वृतीन लोकवेदा कडेन पळोवपी लोक वाडप गरजेचे. लोकवेदा कडेन नवसर्जनाक नवतेचे उमाळे दिवपाची तांक आसता. लोकवेद लोका मदीं घोळटा कारण तो लोकांक लागसरलो दिसता, अश्या लोक आविश्कारान आमी नवसर्जना खातीर स्विकारलो जाल्यार ताचो खूप फायदो जांव येता, अशें अय्या हांणी सांगलें.
ह्या वेळार कोंकणी अध्ययन शाखेचे संचालक डॉ. हनुमंत चोपडेकार, शाखेचे
उपअधिष्ठाते डॉ. प्रकाश पर्येंकार, सहाय्यक प्राध्यापक सोनिया गडकार, सानीका गांवकार, कृपाली नायक, जयेश गांवकार, पूर्वा पंडीत वस्त, सुनीता हुमरस्कार आनी विद्यार्थी हाजीर आसले.
डॉ. पर्येंकार हांणी येवकार दिलो. सुत्रसंचालन नील डिचोलकार हांणी केलें.

विष्णू नार्वेकार
7709868431