भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जोशी हांच्या घरांत दोन कुडी भाड्यान घेतल्यो. 50 रुपये भाडें आसलें. शिक्षण सोंप मेरेन मागीर आमी थंयच रावले…. आतां मुखार..
नागपूरांत आमी चार- साडेचार वर्सां आसले. पूण आमी खऱ्या अर्थान थंय रमलेच नात. एक तर नागपूर हें वरोड्या परस व्हड शार आसलें, आनी थंयचें वातावरण इतलें वेगळें आसलें की तें अजिबात आमचे वळखीचें नासलें. ताका लागून साडेचार वर्सांचो हो कोर्स करतना आमकां परत- परत घरची याद येताली. कोणा कडेन वचपाक मेळटा अशे सोयरेय कमी आसले. बाबाली धाकली भयण नागपूरांत आसताली, मालती पटवर्धन. तांचे कडेन केन्नाय वचप जातालें. तिचो चलो अवी इंजिनिअर. हेमलकशाक एक्स- रे मशीन बसोवपाचें आसलें, तेन्ना तें प्रशिक्षण घेवन तो स्वता येवन राविल्लो. ताणें आपले नदरे खाला तें मशीन दवरपाची कूड तयार करून घेतिल्ली. फुडें बाबांची भलायकी इबाडली आनी म्हाका सोरपान घांस मारलो तेन्नाय ताचो खूब आदार जालो. बाबांच्यो बाकीच्यो भयणी विधवा आसल्यो. भुरगीं नात म्हण त्योच आनंदवनांत येवन राविल्ल्यो. नागपूराक एक मावशी आसली. तांगेर गेलों तरी केन्नाच रावलोंना. मेळून परत येतालों. सगळ्यांत धाकटी मावशी आमकां लागींची आसली. तिचें लग्नय आनंदवनांत जाल्लें. ती दिल्लीक रावताली. ही सुधा मावशी आनी तिचो घोव डॉ. मनमोहन सदाफळ, हांच्या वांगडा आमचे घरगुती संबंद आसले. ते शेतकामांतले तज्ञ आसले. डॉ. एम. एस. स्वामीनाथन हांचे बरोबर ताणीं काम केल्लें. तांचीं तीन भुरगीं– परिमल, पराग आनी पंकज– तींय आमकां खूब लागींची आसलीं. तिगूय बरेच शिकिल्ले आनी कलाकार. परिमल हो पं. रवी शंकर हांचो शिश्य. पराग कथक नाचांत फिशाल, तर पंकज पं. राजन-साजन मिश्रांचो शिश्य. तिगूय सामके गुणी.
नागपूरांतलो आमचो राबीतो हो एका अर्थान एकसुरोच आशिल्लो. कॉलेजांतल्या ह्या काळांत आमकां चडशे इश्टय मेळ्ळेनात. हांव कमी उलोवपी आसलों तरी तसल्याच कोणा कडेन तरी इश्टागत जावपाची न्ही? त्या भायर विकास सामको बडबडो; पूण दोगांकय इश्ट मेळ्ळेनात हें खरें. अशें कित्याक जालें आसतलें? हांव फाटल्यो यादी काडून ताचो विचार करतां तेन्ना दोन- तीन शक्यतायो दिसतात. एक म्हळ्यार आमी स्नेहसंमेलन, खेळां सर्ती हातूंत भाग घेना आशिल्ले. काॅलेज एके काॅलेज करताले, ताका लागून एखादीं तशें घडलें जायत. आमच्या खादीच्या साद्यासुद्या कपड्यांक लागूनय आमी वेगळे पडले आसत. बाबांच्या कामाची तेन्ना लोकांक थोडीभोव म्हायती जाल्ली. आमी तांचे भुरगे हेंय लोकांक खबर आसलें. पूण वर्गांतल्या दोनशीं भुरग्यां मदीं धा जाणांनीय आनंदवनांतल्या कामा विशीं, तें पळोवपा खातीर उमळशीक दाखयिल्ली म्हाका याद जायना. ह्या दोनशीं चल्यां मदीं ऐशीं चलयो आशिल्ल्यो. पूण मजा म्हळ्यार एकेय चलये कडेन आमची वळख जालीना वा आमी तांचे कडेन उलयले नात. ‘काॅलेज लायफ’ एन्जॉय करपा खातीर लागपी पयसो बाबां कडेन ना, हें आमी जाणा आसले म्हणूनय जायत, आमी कुशीकच रावले, इतलें खरें.
अजून एक कारण आसत. व्हड मनशांचीं भुरगीं कशीं वागतात हाचे कडेन लोकांची बारीक नदर आसता. ताका लागून घडये आमी अलिप्त रावप आपशींच स्वीकारलें आसत. आमी भाव एकदां डोसा खावपाक एका हॉटेलांत गेल्ले, तेन्ना कोणेतरी वळखीच्या मनशान आमकां पळयलें आनी ताणें बाबांक सांगलें. ते आमचेर रागार बी जालेनात, पूण ‘अमूक सुवातेर गेल्ले तुमी खावपाक?’ इतलेंच ताणीं विचारलें. आमकां तितलेंच पुरो जालें. अशें कितेंय जाल्यार ताईचेर खूब चेपण येतालें. त्या खातीर ‘बाबांच्या नांवाक काळें लायनाकात,’ अशें ती सारकें सांगताली. आमकांय हाची जाणविकाय आशिल्लीच. पयलींच आमी सादेसुदे, नाका सामकार चलपी. ताका लागून आमी हेर भुरग्यां सारके वागनात म्हळ्यार कितें तरी खूब व्हगडायतात, अशेंय आमकां दिसनासलें.
आमकां दोगांकय नागपूरांतल्या शारीपणा परस आनंदवनाची ओड चड आशिल्ल्यान आमी सुटयेच्या दिसांकय थंय रमलेनात. आनंदवनांत वचपाक आमकां सामकें मनांतल्यान आवडटालें. कारण थंय वतकच आपल्या मनशां मदीं आयले, अशी एक भावना निर्माण जाताली. ताका लागून अशे संदीची आमी वाट पळयत आसताले.
आमी एकदां थारायलें की सायकलीन आनंदवनांत वचप, पूण सायकलीन येतात अशें कांय तांकां कळयलेंना. नागपूर-वरोडा अंतर 106 किलोमिटर आसा. सायकलीन हें कांय कमी अंतर न्ही. आमी सांजचे भायर सरले. रातचे थोडे उसरां पावतले अशें दिशिल्लें. पूण आनंदवन 10 किलोमीटरांचेर आसतना टायर पंक्चर जालो. मागीर निमाणें तें अंतर , सायकल हातांत धरून धुकळीत व्हेली. फांतोडेर तीनांक घरा पावले. सगळे आमचीच वाट पळयताले. आतां सारकीं तेन्ना कळोवपाचीं साधनां नाशिल्लीं, देखून आमी वेळार कित्याक पावलेनात , हें तांकां कळोवपाक मार्गच नाशिल्लो. बाबा पयलीं रागार जाले, पूण मागीर ताणीं कवतुक केलें. बाबांचें हें खाशेलपण आसलें. उदकांत उडी घेवपाची आसूं,
ट्रक- ट्रॅक्टर चलोवपाचो आसूं वा नवें काम सुरू करपाचें आसूं, तांकां हुस्को जातालो; पूण तांणीं केन्नाच आमचे पांय फाटल्यान ओडलेनात.
एके वटेन आनंदवनांत रावपाक जीव आशेता आनी नागपूरा खातीर तर कांयच आकर्शण ना, अशा ओडाताणेच्या मनस्थितींत आमी मेडिकलाचो अभ्यास केलो. परिक्षेंत आमी मेरीटांत बी आयलेनात, तरी दर वर्सा वेवस्थीत पास जायत गेले. मात् 1970 वर्सा निमाणी परिक्षा दिली तेन्ना ‘ एक दिव्य काम’ सोंपयलें, अशीच भावना मनांत आशिल्ली, हें खरें.
मेडिकलाक शिकतना आनी निमाणी परिक्षा दितना ‘ बाबांक मजत करपाची’ इतलोच विचार आमच्या मनांत आशिल्लो. मात् बाबांच्या तकलेंत वेगळेंच चक्र चालू आशिल्लें, हाचो अदमास आमकां मागीर आयलो. जालें अशें की एम. बी.बी.एस.ची निमाणी परिक्षा सोपतकच रिझल्टा पयलीं आमी सदचे भशेन घरा गेल्ले. तेन्ना बाबा अचकीत म्हणपाक लागले, “ आमी भामरागडाक या.” ही गजाल 1970 वर्साच्या डिसेंबर म्हयन्याची. भामरागड हो आनंदवनासावन 250 किलोमीटरांचेर आशिल्ल्या चंद्रपुर तालुक्याचो वाठार. उपरांत तो गडचिरोली तालुक्यांत पावलो. महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आनी मध्य प्रदेशाच्या शीमेवेलो हो प्रदेश. दाट रानान पुरायपणान भरिल्लो. माडिया गोंड जमातीच्या आदिवासींची थंय वस्ती आसा, इतलेंच आमकां आयकुन खबर आसलें. बाबा तांच्या ल्हानपणांत थंय गेल्ले. आमी पयलीं थंय वचपाचो प्रस्नच नासलो. भामरागडाक वतना, आमी भोंवडेक वतात अशें बाबान म्हणिल्लें खरें; पूण तांच्या मनांत कितें आसा हें तेन्ना आमकां कोणाकच कळूंक नाशिल्लें.
बाबा, ताई, हांव, विकास, मधुभाई पंडित, रांदपी आनी हेर दोग- चौग, अशे आमी साताठ जाण भायर सल्ले. वाटेर न्हंयो, व्हाळ लागले. रस्ते कच्चे, फोणकुलांचे. देखून भामरागडाक पावपाक आमकां दुसऱ्या दिसाची सांज उदेली. तो दीस विसरपा सारको नाशिल्लो. त्या सांजेर आमी थंय न्हंयांचो त्रिवेणी संगम पळयलो आनी झाडा पोंदाच विसव घेतलो. पल्लो पेटोवन खबऱ्यो मारीत बसले. थंयच चूल मांडून जेवण केलें. जेवले आनी न्हिदले.
(मुखार चलता…)
प्रकाशवाटो (मूळ लेखक : डॉ. प्रकाश आमटे)
देविदास गजानन नायक
98505 35051
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
