आदलीं कारवारी लग्नां

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

एक दोन पिळगे पयले कारवार परिसरातली लग्ना गेल्या 40-50 वर्षात सगळेच क्षेत्रात खूब असे बदल घडून येयलात. आमगेल कारवारात तर हे सगळे बदलिले उठून दिसता. जे कोण आता 60-70 वर्षाचे जांटे जालात, तेमका 1970-1980त आशिले कारवारचे रित रिवाजा बद्दल गोड यादी आसात.
पयले, जवळ जवळ सगली लग्ना व्होकलेल घराच मुकार घाइल माटवात (मांडव) जाताली. क्वचित कोणाली लग्ना देवूळात करताले. जरी कारवारचे दाल्ले चले मुंबई, गोयें, बेंगलुर असे वेगळे शहरात काम केला तरी, लग्ना गांवातच जाताली. तेन्ना लग्न म्हणलार गांवचे सगल्या लोकाक आनी संबंधिकाक एक तरेन उत्सवाचो प्रसंग आसतालो. लग्नाच पाच दिसा पयले आंगणात माटव घालताले. माटवाक जाय जाल्ली मेढी, वासे, कण्णा, चुडता सगले दायज्याल घरच्यान आडताले आणि सगळे मेळ्न 2-3 तासात माटव उभो करताले. होडल्या माटवा बाजूक रस्या माटव आडयताले. रस्या माटवात लग्नाचे जेवन रांधताले. रस्या माटवा बाजूच्यान कडातरी बांधताले. कारवारात पयले लग्नात पायस भरपूर प्रमाणात करताले. माटव घातल नंतर रात्रिन तांदूळ दलुक घेताले. आंगणात 3-4 दाते मांडताले आनी प्रत्येक दात्याचेर 2-3 बायले तांदूळ दलताले. दलतना सुंदर गाणी म्हणताले. लग्नाच पयले दिवस जेवन रांधच्याक जाय आशिल वेग वेगळी भांडी जसे 3-4 भाण, 4-5 सिता चरे, होड ल्हान 5-6 पण्चांडी, 10-12 तोप, 10-12 पराता, दवले हे सगले दायज्याल घरातलेच आडताले. व्होकलेक आनी घरच्या बायल्याल हातात नवीन काकणा घालच्याक काकणकार घराकडेन येतालो. पयले दिस रात्रिन माटवा जेवन करताले आनी गांवचे सगळ्याक माटवा जेवनाक आपयताले.
लग्ना दीस मध्यानरातीं अडीच- तीन वाजता वाडा वयले जाण्टे बायले आनी दाल्ले उठताले आनी लग्नाच जेवन तयारेचे काम शुरू करताले. दोन भाणात पायस, एक होड भाणात मूग आणि वटाणा भाजी, एक भाणात दाली रोस आणि 10-12 होड चरे सीत करताले. कम्मिच कमी 100-120 नाल्ल पोड्न कात्ताले आणि मसालो वाटच्याक 5-6 घरात होड रगड्यार 2-3 बायले बसताले.
लग्नाच दीस सकाळी नव्हऱ्याल घरात शुरुवातेक मुंजीमहूर्त कार्यक्रम आसताले आनी तेच नंतर लहानसे हलदी कार्यक्रम रवताले. नव्हर्याल केस कापूक म्हाल्याक घराकडेन आपयताले. व्होकलेल घरात हलदी कार्यक्रम जरा जास्त प्रमाणात आसतालो. नव्हऱ्याक धोतर नेसयताले आनी तो कोट घाल्न तयार जालकी तेका पेश्वे पद्धतीची पगडी घालताले आनी भाशिंग बांधताले. 5 जांटे लोक नव्हर्याल कपलाक तांदुळ लायताले. नव्हर्याल भावोजी धेडो जातालो आनी तेका पण बरोच मान मेळतालो. बरेच गांवात देवळ्ण व्होकले बरा धेडी म्हण्ण रवताली. न्हवरो आनी व्होकलेल भय्ण करूली जाताले आनी शेषाचे ताट संभालातले.
बरेच खेफी न्हवरो आनी मंडळी व्होकलेल गांवात चलत वैताले. वाजंतरी होडल्यान ढोल वाजैताले आणि शहनाईचेर पण बरे संगीत आसताले. न्हवरो घरातल्यान भायर पडतना आनी व्होकलेल घर लागी येयलकी गर्णेल फोडताले. बरीच लग्ना धयपारीच जाताली. न्हवरो माटवात घुसताना व्होकलेलो भाव माटवाचेर चड्न नव्हराचेर आंब्या पानान ऊदाक सिंपडतालो. नंतर व्हकलेल आई बाब लामण दिवो बरोबर घेव्न नव्हऱ्याक मंटपात घेव्न वैताले. लग्नाचो मुर्त 11.30 ते 12.30 च दरम्यान आसतालो. मंगलाष्टक म्हणून जाल्लकी सुखी ओवलाची माला व्हकल न्हवरो एक दुसर्याक घालताले. तेच नंतर माटवात सगळ्याचेर अत्तर कांडेन अत्तर घातिले गुलाबा उदाक फाफुडताले. 7-8 दाल्ले केळी आनी बतासे वाटताले.
गांवात सगळे लोक सुमार 11 ते 12 वाजता उकड्या तांदळाची पेज जेवताले. तसे म्हण्ण लग्नात बाजूच्या सेजाऱ्याल घरात पेजेची व्यवस्था करताले. भटमाम लग्नाचे शास्त्र करच्याक कमीच कमी दोन तास घेताले. ते चालू आसतना न्हवऱ्या वाड्यावैले दाल्ले भुरगे व्होकलेल घरातली हवरी पलौक वैताले. तेम्का दोन नाल्ल, थोडे गोड आनी केली बतासे दिताले. भटमामाले शास्त्र जाल्लकी संबधीक आणि मित्र व्होकल-न्हवऱ्याक अयार करताले. दोन ते अडीच वाजता जावच्याक आंगणात पंक्ती बसताले. नवरो आणि धेड्याक जेवच्याक व्होकलेल घरा भितर व्यवस्था करताले. लग्नाचे जेवन जाल्ल परत न्हवर्याक भाशिंग चडयताले. व्होकलेक घराच्या भायर बांधिला तोरणा कडे मावलो ओपनी करतालो.
सांझे मायत्यार न्हवरो आनी व्होकल न्हवऱ्याल घरात परत येताले. नवर्याली आई व्होकलेले स्वागत करताली. मागीर व्होकल-न्हवरो रांधच्या कुडात पल्ले मुकार मांद्रेर बसताले आणि बायले शेष भरताले. नंतर न्हवरो तांदलान भरील्या ताटात व्होकलेक एक नवीन नाव बरयतालो. मागीर उश्ट पाश्टचे कार्यक्रम करताले. न्हवरो एक केळेचो तुकडो खाव्न व्होकलेक खावच्याक दितालो. हेच नंतर नव्हऱ्याले बाशिंग उतरैयताले. तेच पर्यंत व्होकलेल धाकलो भाव शियाल भेट घेव्न येतालो. शियाला उदाक नव्हर्याक पीऊक दिताले. बरेच खेपी न्हवर्याल घरात रात्रिन सत्यनारायण पूजा रवताली आणि व्हकलेल गांवच्यान दिबण येताले. पयले रात्रिन पण न्हवऱ्याल संबंधीक अयार करताले. न्हवर्याल घरची हवरी पण व्होकलेल गांवचे लोक पलैताले. नंतर सगळ्याक जेवन आसताले. रात्रिन दिबणात येईले लोक परत वैताले.
लग्नाच दुसरे दीस, खल-मळ रवताली. बरेच खेफी खल-मळ करच्याक व्होकल-न्हवरो, व्होकलेल घरा पण वैताले. होड तोपात उदाक भन्न थोडे फुला पाकळे आनी थोडे दुध घालताले. व्होकल-न्हवरो तोपाच दोनी बाजून मणयेचेर बसताले. तोपात एक जढ सुपारी घालताले आनी व्हकल-न्हवरो ती खाडच्याक स्पर्धा करताले तसेच एक भांगरा मुदी पण तोपात घालताले. नंतर सगळेच उदकान खेळताले. धयपारी बरे न्युस्ताकडेन जेवताले. सांजेचेर व्होकल-न्हवरो परत वैताले. पाच दिसान व्होकल पाच-पर्थनाचे वजे (400-500 लाडु) घेऊन येताली. हे लाडु नव्हराल्या गांवच दायज्याक आनी संबंधिकात वाटताले. असे लग्न म्हणलार व्हकल आनी नव्हऱ्याल घरात 10-12 दिस उत्सवाचो वातावरण आसताले.

देविदास बी. नायक
9969205592