अशीय श्री गणेश भक्ती!

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

काशिराम एक कुमार. किष्णा हो ताचो पूत. काशिराम मातयेचीं मडकीं, बुडकुलें आनी हेर आयदनां करतालो. बाजारांत विकतालो आनी ताचेर संवसार चलयतालो. तोच तांचो धंदो, तेंच तांचें सदचें काम.
घरांत तें दोगूच… बापूय आनी पूत. चार वर्सां फाटीं किष्णाची आवय संवसाराक अंतरली आनी तेन्ना सावन काशिरामूच ताची आवय आनी बापूय.
भुरगेपणार किष्णा मातयेंत खेळून व्हड जालो. आतां तो णव वर्साचो आनी सवेचो अभ्यास करता.
शिकपाक हुशार, स्वभावान गुणेस्त. बापायची मातये कला ताच्या आंगांत आसा. मातये कामांत तो बापायक मातयेंत उदक घालपाक वा माती मळपाक मजत करता. तो मातयेचे घोडे, बैल, हती, बदकां, मोर, कोंबें अश्यो जायत्या तरांच्यो वस्तू तयार करता. ल्हान पिरायेरूच ताची ती कला पळोवन काशिराम हुसक्या मेकळो जाताय हो पुर्वजांचो धंदो फुडें व्हरपाक कोण तरी आसा अशें येवजून तो चिंतना भायरो जाता.
सांजे वेळार किष्णाचे इश्ट मातयेंत खेळपाक वा मातयेचीं खेळणी करपाक किष्णाच्या घरां कडेन येताले. मातयेच्यो वस्तू तयार करून, मागीर घरा वयच्या वेळार ते त्यो वस्तू मोडून मातयेंत उडयताले! अशे तरेन सांज वेळार तांचो मातयेतलो खेळ चलतालो…
आषाढ सोंपतगीच श्रावण लागता. श्रावणाच्या सुरवेकूच चवथीची उमळशीक. वचत थंय सोबीत गणेश मुर्ती विकपाक दवरिल्ल्यो दिसतात. त्यो मन भुलवण्यो मुर्ती पळोवन काळीज खोशयेंत भरता… भुरग्यांच्या मना- काळजांत तर ती याद सदां खातीर घर करून उरता. अशेंच कितें तरी किष्णाच्या काळजात रिगलें जावये…
त्या दिसा सकाळ फुडें किष्णा उठलो. बापाय सरीं गेलो. तो माती मळटालो. ताच्या सामकार वचून उबो रावलो.
‘कितें जालें किष्णा? आयज बेगीन उठलो सो!’ बापायन अजापान विचारलें. ‘बाबा तुका एक विचारूंक जाय आसलें’ किष्णान नमळायेन म्हणलें. ‘विचार… कितें विचारता?’, अशें म्हणून तो हात धुंवक गेलो. फाटल्यान किष्णाय गेलो. किष्णान ताच्या हातार उदक घालतनाच विचारलें. ‘बाबा, आमी हे खेप गणपती पुजेक लायलो तर? सगळ्यांगेर गणपती पुजतात. आमगेरूच ना. कित्याक बाबा? थोड्यांगेर पाच दीस, सात, णव, इकरा दीस लेगीत दवरतात. आमी देडूच दीस तरी दवरुया न्हय बाबा!’
घरांत गणपती पुजया म्हूण किष्णान बापाय कडेन विणवणी केली, पूण ताची परिस्थिती पुताक कशी कळटली? एका दिसाच्या जेवणाची वेवस्ता करता आसतना कितलेशेच कश्ट, वेदना सोंसची पडटा तें ताचें ताकाच खबर. हें येवजूनच बापायचे दोळे भरून आयले. दोनूय हातांनी दोळे पुशीत ताणें पुताक म्हणलें.
‘घरांत गणपती पूजप ही भाग्याची गजाल, ताची बरे तरेन सेवा करप हें तर पुण्याचे काम. पूण तशें भाग्य, तशें पुण्य आमचें खंय शाण्या…! आमी तर सामकेच गरीब, आमकां तें शक्य ना शाण्या. तूं व्हडलो जालो, काम धंद्याक लागलो काय पूज मागीर घरांत गणपती.’
‘आतां कित्याक शक्य ना बाबा??’ किष्णान निरशेवणेन विचारलें. ‘आमचे कडेन तितले पयशे ना रे पुता… गणपती हाडपाक, निवेद्या खातीर फळां, धूप, कापूर, उजवाती, माटोळेचें सामान. खूब पयशे लागतात हांकां सगळ्यांक.’
‘गणेश मुर्ती खातीर पयशांची वेवस्था तूं कर बाबा, उरलेलें सगलें म्हजेर सोड.’ किष्णान हांसत म्हणलें. ताची तीं उतरां आयकून काशिरामाक अजाप दिसलें. ताणें विचारलें. ‘तू खंय सावन हाडटलो रे तें सामान?’
‘रानांत अश्यो जायत्यो वस्तू मेळटात, ज्यो माटोळेक बांदपा खातीर उपेग पडटात. हांव रानांत वचून माटोळेच्यो वस्तू हाडून बाजारांत वचून विकतलों आनी मेळिल्ल्या पयशांनी धुप, कापूर, उजवाती आनी हेर सामान हाडटलों…’
‘व्वा रे म्हज्या शाण्या! इतली ओड आसा तुका गणेशाची? देवानूच तुजी इत्सा पूर्ण करची. चल आयज बाजारांत मडक्यो विकून पयशे मेळटात ते सगळे तुजे गणेश मुर्ती खातीर,’ अशें म्हणून तो सगली तयारी करून मडक्यो घेवन बाजारांत घेलो आनी किष्णा स्कुलात…
आयज शेनवार. तो स्कुलांतल्यान बेगिनूच आयलो. घरा येवन बापायची वाट पळयत रावलो. बापूय पयशे घेवन केन्ना येतलो आनी आपूण केन्ना मुर्ती करपाक सांगतलों, हेच उमळशिकेंत तो आशिल्लो. इतल्यांन ताचो बापूय सामकार उबो आसा तो ताका दिसलो. पावस पडचे पयलीं मळबांत काळीं कुपां दिसता तशीं चिंतनेचीं काळीं कुपां ताका बापायच्या मुखामळार दिसलीं. किष्णा कितें समजूंक जाय तें समजलो. ताणें बापाय सरीं वचून म्हळें. ‘पयशांची वेवस्ता जावंक ना न्हय बाबा? कांय हरकत ना, तूं कांयच चिंतनाका हांव पळयतां कितें करचें तें.’ अशें म्हणून ताणें बापायच्या हाताक धरून ताका भितर घेवन गेलो. आपल्या ल्हान भुरग्याची अशी समंजस वागणूक पळोवन काशिरामाचें काळीज खोशयेन भरून आयलें. पूण आपूण ताची इत्सा पुराय करूंक शकना, हाचें दुख्खय ताका जाताले. इतल्यांत दोन मडकीं विकून साठ रूपया मेळिल्ले आनी ते बुस्कोटाच्या वयल्या बोल्सांत दवरल्याचें ताका याद जालें. ताणें पयशे काडले आनी किष्णा कडेन दित म्हणलें.
‘हे घे साठ रुपया, अशें दोन तीन दिसांचे पयशे एकठांय केल्यार म्हाका दिसता मुर्ती विकत घेवपाची वेवस्ता जातली.’ पयशे पळोवन किष्णा एकदम खूश जालो. पूण, दोन तीन दीस रावपाचें ताका पासीयेंस नाशिल्लें. ते साठ रुपया घेवन तो बाजारांत वचपाक तयार जालो, बापायन ताका समजायलो पूण ताका थारो नाशिल्लो. तो भायर सरलो. ताणें मुर्ती पळयल्यो, पूण साठ रुपयांची मुर्ती ताका खंयच्याच दुकानांत मेळूक ना, उलट दोगां- तिगांचीं तर ताका वायट उतरां आयकूपाक मेळ्ळीं. दनपारां गेल्लो भुरगो तीनसांज जायत आयली तरी आजून घरा पावूंक ना म्हूण काशिराम थंय बेचैन जाल्लो, मनांत कसले-कसले म्हूण विचार येताले. पुताचे चिंतनेन कामांत मन लागनाशिल्लें, तो दारांतूच बसून किष्णाची वाट पळयतालो. किष्णा सामको थकून घरा आयलो. ताका पळोवन काशिरामाक मतसो धीर आयलो. किष्णाच्या चेहर्‍यार उमेदिचीं ल्हारां दिसनाशिल्लीं. काशिराम ल्हवून उठून आयलो आनी ताचे तकले वेल्यान हात भोंवडायलो.
‘शाण्या… मुर्तीची वेवस्था जालीना रे?’ आयकून किष्णाक रडूक आयलें. ‘ना बाबा… साठ रुपयांक मुर्ती दिवपाक कोणूच तयार जायना’, ताणे रडत- रडत म्हणलें.
‘उगी राव तूं, रडनाका, हांवें तुका पयलीमच सांगून दवरिल्लें. गणपती बाप्पा पुजपाक आमकां शक्य ना म्हूण.’ काशिरामान ताका समजायत म्हणलें.
‘बाबा, तूं फकत मानताय दी… तुज्या उतरान हांव पुजतलों गणपती.’
दुसरे दीस किष्णा सकाळी पांचांक उठून माती मळपाक लागलो, बरेंं धा, बारा गुळे माती मळले उपरांत ताणें गणपतीची मुर्ती करपाक घेतली. आपली विचारशक्त, मनबळ, भावना भक्ती एक करून, प्राण कसाक लावन मुर्ती करपाक लागलो. कांय वेळान सोबीत, नाजूक अशी मुर्ती तयार जाली. सादारण एका फूट उंच, असनमांडी घालून पाटार बशिल्ली जिवंत अशी श्रीगणेश मुर्ती…भीतर काशिरामाक जाग येवन तो उठलो जाल्यार पूत हांथरूणार ना. ताका सोदीत भायर आयलो आनी पळयत तर कितें अजाप! काल- पयर मातयेचीं ल्हान- ल्हान खेळणी तयार करपी फकत णव वर्साचो आपलो पूत आयज गणेश मुर्ती करता. ताचे दोळे दिपकवल्ल्या भशेन जाले. आपूण सपनांत तर ना न्हय अशें ताका दिसलें. तो बरोच वेळ पुताक पळयत रावलो. जेन्ना किष्णाची नदर ताचेर पडली तेन्ना तो धांवत बापाय सरीं आयलो आनी म्हणलें.
‘बाबा पळय हांवें एक गणेश मुर्ती तयार केल्या. ती उपकारतली न्हय पुजे खातीर?’, काशिराम कांयच उलयलो ना. बारीकसाणेन ताणें मुर्ती नियाळली. आपल्या पुताची कलाकृती पळोवन ताचें अंतस्करण भरून आयलें, दोळ्यांनी दुकां भरलीं. ताणे किष्णाक वेंगेंत घेवन घट्ट हड्ड्याक लायलो. दुकांनी भरिल्ले दोळे रिकामे करीत ताणें किष्णाक म्हणलें.
‘बाबा, शाण्या म्हज्या, इतली ही भक्ती खंय सावन आयली तुज्यांत. श्री गणेशाची भक्ती करचे खातीर इतली ही धडपड! धन्य तूं म्हज्या पूता! धन्य तुजी गणेश भक्ती!! तूं तर मुर्तीकार जालो. म्हज्या परस व्हड कलाकार जालो. तुजे कलेक म्हजो सलाम म्हज्या पुता.’ अशे तरेन किष्णान आपल्या घरांत पुजपाक एक सोबीत मुर्ती तयार तर केलीच आनी आनीकूय धा, बार मुर्ती ताणें तयार करून, त्यो बर्‍यो सुकोवन बाजारांत विकपा खातीर दवरल्यो. चिकण मातयेच्यो मुर्त्यो… दिसपाक सोबीत, सुंदर एकल्याच्यान उखलूंक जाता तशें वजन आनी बाल कलाकाराच्या हातांतल्यान घडिल्ल्यो, जिवंत दिसपी अशें मुर्तींचें खाशेलेपण. त्यो दोन दिसां भितर खपल्यो.
दोन दिसां उपरांत चवथीचें सगलें सामान हाडून दवरलें. चवथ आयली, किष्णान घरांत गणेश पुजेक लायलो. मन भावार्थान पुजा, आरती करून देड दिसांनी गणपती बाप्पाक पावयलो. अशे तरेन तांच्या घरात श्री गणेश पुजन जालें… आतां दर वर्सा ताच्या घरांत गणपती बाप्पाक पुजता… केन्ना देड दीस तर केन्ना पांच दीस.
(वीस वर्सां फाटली काणी ही. आतां ताका ‘किष्णा मुर्तिकार’ म्हूण वळखतात. ताची ‘श्रीकृष्णा श्री गणेश चित्रशाळा’ आसा आनी दर वर्सा तिनश्यां परस चड गणेश मुर्ती तो तयार करता.)

अविनाश कुंकळकार
7875237830