‘Reel’ ची न्हय, ‘Real’ ची वारी जावची

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पंढरपूरचे हे वारयेचें खाशेलपण म्हणल्यार ह्या येद्या व्हडल्या सुवाळ्याचें कोणाक आमंत्रण आसना. जो तो आपखोशेन वारयेंत सामील जाता, दिंडेंत वांटेकार जाता, अभंगांत गुल्ल जाता, भक्तींत तल्लीन जाता.

अायज आषाढी एकादस! आषाढाची सुलूस लागली की वारकऱ्यांक ओड लागता पंढरीचे वारयेची. हरिमय जाल्ले हजारांनी वारकरी रस्तो माड्डीत पंढरीचे वाटेक लागतात. तांच्या मनांत पंढरीची आस आनी माऊलीच्या दर्शनाचो ध्यास लागिल्लो आसता. हे वारकरी विठ्ठलाचें नामस्मरण करीत हजारांनी किलोमिटर पांयीं वारी करतात. तान – भूक विसरून ते विठूच्या भजनांत आनी अभंगांत तल्लीन जातात.
पंढरपूरचे वारयेक एक म्हत्वाची धर्मीक आनी सांस्कृतीक परंपरा आसा. ती लागीं – लागीं 800 वर्सां आदली. संत ज्ञानेश्वरांचो बापूय विठ्ठलपंत हांणी आषाढ आनी कार्तिक म्हयन्यांत पंढरपूरचे वारयेक सुरवात केली अशें मानतात. तुकाराम महाराजांच्या मरणा उपरांत तांचो पूत नारायण महाराज हांणी वारयेचें रुपांतर पालखी सुवाळ्यांत केलें अशेंय म्हणटात. पंढरपूरची वारी म्हणल्यार वारकऱ्यांक एक सण कसो, उत्सव कसो. घरांतल्यान भायर सरिल्ले हे वारकरी ओंठार हरिनामाचो गजर आनी हातांत टाळ – मृदंग वाजयत पांयांनी चलत पंढरपूर वतात. हे वारकरी विठ्ठलाचे भक्तींत इतले तल्लीन जाल्ले आसतात की तांकां वत लागना, पावस लागना आनी वारोय आफुडना.
पंढरपूरचे हे वारयेचें खाशेलपण म्हणल्यार ह्या येद्या व्हडल्या सुवाळ्याचें कोणाक आमंत्रण आसना. जो तो आपखोशेन वारयेंत सामील जाता, दिंडेंत वांटेकार जाता, अभंगांत गुल्ल जाता, भक्तींत तल्लीन जाता. 18 ते 20 दीस आपल्या संवसाराचो त्याग करपी हे वारकरी घरच्यांचो हुसकोच करिनात. वारी करतना, माऊलीचें स्मरण करतना, भजनाचो आनंद घेतना, भजनांत रंगून स्वताक विसरतना तांकां घरच्यांचो सामको विसर पडटा. तांच्या मनांत आपल्या घरच्या लोकां विशींचो हुसकोच आफुडना कारण तांच्या मनांत विठ्ठल आपल्या कुटुंबाक पळयतलो, सांबाळटलो, तारतलो, पावतलो ही श्रद्धा, हो विस्वास आसता.
हे वारयेंत अठरा पगड जातीचे वारकरी आसतात पूण कसलोच वाद आसना, भेदभाव तर आसच ना. जो तो एकामेकांक सांबाळटा, समजून घेता आनी पावता. अजापाची गजाल म्हणल्यार लाखांनी वारकऱ्यांच्या ह्या अप्रूप अश्या सुवाळ्यांत एकलोय उपाशी उरना. हाचें कारण म्हणल्यार सगले वारकरी एका वेगळ्याच नात्यांत बांदिल्ले आसतात. ह्या नात्याक जात – पात – धर्म आफुडना. दरेकाच्या मनांत आपुलकायेची, प्रेमाची, मोगाची भावना रुजिल्ली आसता आनी हीच आपुलकायेची भावना तांकां कोणेय कितेंय खावपाक दिल्यार एकामेकांक दिवन खावंक शिकयता. कोणेंय कितेंय दिवं, जण एकलो एकामेकांक वांटून खाता. केन्नाय अर्द पोटार उपाशींय रावता, पूण आपूण उपाशीं आसां हें ताका जाणवचना. तेच उमेदीन, तेच स्फूर्तीन, तेच ताकदीन तो चलता, विठ्ठलाचीं भक्तीगितां गायता आनी हरिनामाचो गजर करीत नाचता. वत आसूं, पावस आसूं वा वारें आसूं तांचें चलप, तांचें भजन गावप, तांचीं भक्तीगितां म्हणप अखंड चालूच आसता. तांकां वाऱ्याची, पावसाची, वताची तशेंच पोटाचीय पर्वा आसना. तांच्या ध्यानांत, मनांत एकूच नांव ः विठ्ठल, विठ्ठल.
हे वारयेंत तरणाटे आसतात, बायलो आसतात आनी 80 ते 90 वर्सांचे जाणटेलेय आसतात. विठ्ठलाचे भक्तींत हे जाणटेले इतले मग्न जाल्ले आसतात की आतां आपलें वय जालां, म्हाका आतां ही वारी झेपची ना, चलप जमचें ना, धांवप जावचें ना, उपाशीं रावपूय तांकचें ना हो विचारूय तांच्या मनांत आफुडना. ते चलतात, ते गायतात, ते धांवतात. तांचे पांय लेगीत दुखनात. तांकां पुरोय जायना. तांच्या आंगांत एके तरेची शक्त संचारिल्ली आसता आनी ही अनामीक शक्त तांचे कडल्यान विठ्ठलाची सेवा करून घेता. तोंडार कसलीच पिरंगण नासतना हे वारकरी कितलेशेच किलोमिटर चलतात. विठ्ठलाच्या नामाचो जयघोश करीत पंढरपूरचे वाटेक लागतात. तांकां पंढरीची आस लागिल्ली आसता, मनांत माऊलीच्या दर्शनाची ओड आसता. केन्ना काय पंढरपूर पावतले आनी विठ्ठलाचें दर्शन करतले असो ध्यास तांकां लागिल्लो आसता आनी जेन्ना पंढरपूर लागीं पावता तेन्ना अचकीत तांचीं पावलां धांवूंक लागतात आनी विठ्ठलाचें दर्शन घेवन ते तृप्त जातात. विठ्ठलाचें काळें – सावळें रुप दोळ्यांत सांठयतात आनी जिणेचें सार्थक जाल्ल्याचें समाधान भोगतात. रंगान सावळो, कपलार चंदनाचो तिबो, ताचेर काळी बुकी, प्रसन्न आनी हांसतें मुखामळ, कानांत नुस्त्याच्या आकाराचीं कुंडलां, दोनूय हातांचेर शेलो, कमरेर हात दवरून अठ्ठावीस युगां विटेर उबो राविल्ल्या श्रीविठ्ठलाक पळोवन धन्य जातात.
विठ्ठलाच्या दोनूय कानांनी नुस्त्याचीं कुंडलां आसात. ताची आख्यायिका अशी ः एके पौराणीक कथे प्रमाण एका गांवांत एक कोळी आसलो. तो विठ्ठलाचो निस्सीम भक्त आसलो. दर्यांत नुस्तें पागपाक वचचे आदीं तो विसरनासतना विठ्ठलाचें नामस्मरण करतालो आनी सुखरूप घरा वतालो.
एक दीस तो पंढरपूरांत विठ्ठलाचें दर्शन घेवंक गेलो. ताणें आपल्या पांटल्यांतलें दोन नुस्तें विठ्ठलाक भेट म्हणून दिवंक व्हेलें. त्या कोळीच्या हातांतलें नुस्तें पळोवन देवळांतल्या लोकांक ताचो राग आयलो. तांणी ताका देवळांत वचूंक दिलें ना. हें सगलें विठ्ठलान पळयलें. कोळ्याची तळमळ ताच्यान पळोवं नजं जाली. तो साक्षात थंय प्रगट जालो आनी ताणें म्हणलें ः हे धर्तरे वयलो दरेक जीव हांवें निर्माण केला. म्हणून दरेकल्याक म्हज्या वांगडा रावपाचो अधिकार आसा. विठ्ठलान इतलें म्हणलें आनी कोळीच्या हातांतलें नुस्तें घेतलें आनी सोमतें आपल्या कानांत घालें. तेन्नाच्यान विठ्ठलाच्या कानांत नुस्तें आसा.
गोंयच्या आनी गोंयां भायल्या विंगडविंगड वाठारांतल्यान पांयीं वारयेक भायर सरिल्ले हे वारकरी आयज पंढरपूर पावतले, विठ्ठलाचें दर्शन घेतले आनी एके तरेच्या समाधानान परतीचे वाटेक लागतले. विठ्ठलाच्या दर्शनान तांकां एके तरेची उर्बा मेळटली, उर्जा मेळटली आनी ही उर्जा तांकां फुडल्या वर्सा पंढरपूरचे वारयेक वचूंक शक्त दितली. खरेंच! पंढरपूरची विठू माऊली सगल्या संवसाराची शक्त, तारणहार आनी म्हणुनूच विठ्ठलाचो दरेक भक्त वा वारकरी दीस – रात गुणगुणत आसता ः विठ्ठल, विठ्ठल जय हरी.
आनी निमाणें ः वारयेचो भाग जावन वारी अणभवली जाल्यारच खरी वारी कळटली. खरी वारी कळूंक जाय जाल्यार वारकऱ्यां वांगडा चलूंक जाय, थोडें सोंसूंक जाय, पांयांक फोड येवंक जाय, पांयांक चार कांटे तोपूंक जाय तेन्नाच तो वारकरी कसो चलता, कितलें सोंसता, कितलें भोगता हें कळटलें. सध्या Reel चें फॅड आयलां. जो तो उठ्ठा आनी वारयेचें Reel करता. पूण हे Reel चे वारयेंत खरे वारयेचें Feel येना; येवचेंय ना म्हणून Reel ची वारी न्हय, Real ची वारी जावंक जाय.

अतुल र. पंडित
9623269013