भांगरभूंय | प्रतिनिधी
एका गांवांत एक खूब गरीब जोडपें रावतालें. घोव आयिल्ल्या दिसा बरो ना जातालो आनी बायल बाबडी एकटीच वावर करून घरदार चलयताली. हातांत पयसो नाशिल्ल्या कारणान ती ताका बऱ्या दोतोरा कडेन कशी व्हरतली आसली? पूण तिणें हाका ताका विचारुन झाडां- पाल्याचे पाळां- मुळांचे जायते उपाय करुन पळयले. पूण तिगेलो घोव दिसान दीस खंगतच वतालो. तांगेल्या शेजारा एक बिराड आशिल्लें. तातूंत एक बायलमनीस एकटीच रावताली. दिसपाक खूब सुंदर आसली. ती आपल्या कुडीचो धंदो करता म्हण गांवांत फ़ां-फ़ां जाल्लें. तिगेर लोकांची यो-वच चालूच आसतालें. हिगेलो घोव आपल्या खोंपीच्या हुंबऱ्यार बसून तिगेलें वैभव पळयत रावतालो. सदांच ताच्या मनांत येतालें एक दीस तिगेर वचून अशें कसलें तरी अप्रूप थंय आसा तें पळोवंचें. ताका खूब इत्सा जाताली. पूण आपल्या बायलेक कशें सांगचें? आनी थंय वतलो जाल्यार हातांत पयसो नाका? देखून तो सदांच चिंतेस्त आसतालो. हेवटेन बायल बाबडी ताका गांवठी वखद -विर्सद करीत आसताली. पूण ताका कसोच गूण पडनाशिल्लो. निमाणे कडेन एक दीस तिणें आपल्या घोवाक विचारलें, “अशें हें तुका कसलें तरी दुयेंस लागलां? कितें तरी तुज्या जिवाक भोगता? खाण नाका जेवण नाका फ़कत बसून चिंतप आनी चिंतप.” ताणें येवजिलें, असोच चिंतीत रावल्यार एक दीस आपूण मरतलों त्या परस बायलेक खरी गजाल सांगिल्ली बरी. कितें जाता तें जांव मागीर. ताणें आपले बायलेक आपल्याक ते शेजान्नीगेर वचून हो सगळो लोक भोगता तें सूख भोगून पळोवपाचें दुयेंस जालां म्हणपाची खरी गजाल सांगली.
आयकून बायलेक खूब वायट दिसलें. पूण तिणें येवजिलें हो असो झुरून झुरून मरचे परस वचून येवंदी तिचे कडेन एक दीस. पूण वतलो कसो? बायलेची जोड दोगांकूय पोटभर जेवंक पावना. फ़ुकट गेल्यार ती बायल हाका दारांत घेता? तिणें बाबडेन येवजय येवजय येवजिलें. घरांत एक पेज जेवपाची घोवाली पितुळची पितळी आशिल्ली. ती घेवन ती कांसारागेर गेली. कांसाराक तिणें ती विकली आनी पयशे हाडून घोवाच्या हातांत दिले. ह्या वखदान तरी (!) तो बरो जाता जाल्यार जावं म्हुणून ताका तिगेर धाडलो. पयशे घेवन पापी तिगेर गेलो आनी दुसऱ्या दीसा घरा आयलो. बायलेन बाबडेन सदच्या भशेन पेज रांदिल्ली. घोव आयला तें पळोवन तिणें ताका जेवंक आपयलो. हो बरो न्हालो धुलो आनी पेज जेवपाक भितर आयलो. थंय कितें पळयतलो? बायलेन आपल्यालो एक जुनेराचो कुडको भिजोवन ताचें जमनीर एक कोंदाळें केलां आनी त्या कोनाळ्याचेर केळीची शिर्ती दवरुन तिजेर हाका पेज वाडल्या. तो कितें समजूंक जाय तें समजलो. पूण काल ताका ताची पर्वा नाशिल्ली. आयज ते बायलेगेर वचून आयले उपरांत थंय कसलें अप्रूप आसा तें कळिल्ल्यान पश्चातापान ताचे तोंडांतल्यान उतरां भायर सरलीं- “हियेचें तोहें (तशें) तियेचें मोदीं गेलें पेजेचें!”. पूण मागीर पश्चाताप करुन कितें उपेग.
देखून आपली काय बरी बायल आसतना जांची नदर दुसरे कडेन वता तांका ही ओपार शिटकावणी दिता. दुसरें तिसरें थंय कांयच नासता. फ़कत तुमचे स्वताचें हर तरांनी लुकसाण जावपाची मात शक्यताय आसता.
नशिबान घोव खावंचो
ती पुराय म्हण अशी, ‘कातलेन खावंचे फोव, नशीबान भोगचो घोव’. कातली आनी फोव हांची संगत बरी जमता. चलयेच्या सबावाक जुळटा तसो घोव मेळ्ळ्यार संवसारांत मजा येता. चलयेचें नशीब बरें आसल्यार तशें घडपाचें. हे म्हणीचो संक्षेप जावन ‘नशीबान घोव खावंचो’ ही म्हण घोळटेंत आसा. ‘कातलेन खावंचो फ़ोव, अदृश्टान मेळचो घोव’, हीवूय ह्याच अर्थाची दुसरी एक म्हण. ‘गजालीन खाल्लो घोव आनी परशान पकैली बायल’
हांतुणार पडिल्ल्या घोवाची काळजी घेवंचे बदला बायल गजाली मारूंक रावली आनी हेवटेन घोव सोंपलो. गजाली करुन करुन सगली रात सोंपली. घोवा कडेन पावची पयलीं उजवाडलें. तेच भशेन बायलेक वखद हाडूंक म्हणून गेल्लो घोव परशा म्हऱ्यांत शेकूंक बसलो. परसो म्हल्यार थंडेत पेटयतात ती शेकोटी. हो अर्थ खबर नाशिल्ले परशा सुवातेर पुरशान म्हणटात. ‘गजालीन घोव खाल्लो’, ‘गजालीन गजाली पोरसांत, बायल घोव विसरली’.
बेताळाक नाशिल्ली बायल आनी काळखा देवतेक नाशिल्लो घोव
हाचो अर्थ एकामेकाक पुरक अश्यो दोन व्यक्ती जांची परिस्थिती एकासारकी आसता, एकामेकांची गरज वळखून लग्न जाता त्या जोडप्याक लेखून ही म्हण मारतात. हीच म्हण सावंतवाडी वाठारांत पावतगीर ‘भावका देवतेक नाशिल्लो घोव आनी दाढाक नाशिल्ली बायल’ असो जाता.
एक सोयरीक करुंक सात जोतीं झरोवंक जाय
आदल्या काळार चलयेची सोयरीक करप म्हळ्यार व्हडलें काम आसलें. येरादारीचीं सादनां नाशिल्लीं देखून पांयानी चलत वच्चें पडटालें. साबार गांव भोंवचें पडटालें. म्हण्टगीर जोतीं झरतालीं. आदले तेंपार सोयरीक जुळवप हें कितलें कश्टांचे काम अशें ही म्हण आमकां सांगता. ‘एका चेडवाक काजार करुंक बारा जोतीं झरोवंक जाय’, अशीय ही म्हण घोळटा.
आदो मिरग गेलो आनी पोरान उतव केलो
पावसाळ्यांत शेतांत काम करतनां कांबळी, इरलीं भिजतात. ती सुकोवपाक मागीलदारा लाकडां-शेणीचो उजो करुन ताचे वयर उतव बांदतात. उतव म्हळ्यार कोंड्याच्या बडयांची चौकट. ताचेर कांबळी, इरलीं दवरुन सुकयतात. हो उतव पावसा पयलींच करपाचो आसता. पूण आदो आनी मिर्ग हीं दोन पावसाचीं मुखेल नक्षत्रां वतगीर मागीर उतव करुन कितें उपेग? जें काम गरज आसता त्याच वेळार करपाक जाय ही चत्राय आमकां ही म्हण दीता. ‘बैल गेला अन झोपा केला’ असल्यांतली गजाल ती. ही म्हण गोंयांतय सगळेकडेन घोळणुकेक आसा.
आनीकूय अश्यो कांय काणयो फ़ुडल्या अंकात.
सखाराम शेणवी बोरकार
9923306751
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.