भांगरभूंय | प्रतिनिधी
सैमान नटिल्लो, देव- देवतांच्या सासायेन वशिल्लो आनी अनंताच्या सानिध्यांत आशिल्लो अंत्रूज वाठारांतलो सावय- वेरें हो एक निसर्गरम्य गांव. सामाजीक, साहित्यीक, संस्कृतीक नदेरन परिपक्व अशें हें नंदनवन. आमची संस्कृती, परंपरा गिरेस्त आशिल्ल्या कारणान जल्मा सावन आमी एका भावार्थी जिवीताचो भाग जावन जल्मतात. देव ही संकल्पना आमचे खातीर सर्वोच्च. संत नामदेव म्हणटात, “जन्मासी येवोनी पहा रे पंढरी”. पूण सावयवेरेंच्या मनशाक ही अनंत नगरी म्हळ्यारुच एक ज्वलंत पंढरपूर. देव अनंताची सासाय ह्या गांवात आशिल्ल्यान गांवच्या लोकांचे विचार, नदर लेगीत अनंत जावन आसा. आमचे काले, जात्रा म्हळ्यार आमचो प्राण. उत्सवाचे भावार्थी नशेंत आमकां लीन जावपाक आवडटा.
गोंयचे कांय काले, जात्रा तर आकांत फामाद जावन आसात. तांतूतलोच एक म्हळ्यार सावय- वेरें वाठारांतलो अनंताचो कालो. आनी तांतूतल्या तातूंत ह्या काल्याची आनी अनंताच्या सासायेची वळख म्हळ्यार ‘सावयवेरेंचो सख्याहरी’. नोव्हेंबर- डिसेंबराच्या सुमाराक अनंताचो कालो येता. गोंयच्या लोकांची श्रद्धा आशिल्लो हो कालो. काल्याक कितलीं वर्सां जालीं हाचो सुमार ना. ह्या देवळाची खाशेली गजाल म्हळ्यार हें देवूळ उदकाळ वाठारा वयर आसा. हांगाची पवित्र अनंताची तळी ही गोंयचें पर्यटन थळ जावन आसा. देवळांतली शेषासनाचेर आशिल्ली दोळे दिपकावपी अशी देव अनंताची मूर्त पळोवन शिरंतर तृप्त जाता. त्या भायर देवाचे मुर्ती फाटल्यान सदांकाळ व्हांवपी झरो आशिल्ल्यान देवाक दर दिसा ह्या उदकाचें न्हाण पुरोहीत घालतात. सकाळच्या आदेसाक ही पुराय प्रक्रीया पळयल्यार भक्तीचो व्यासंग चडटा.
देव अनंताच्यो साबार आख्यायिका आयकुपाक मेळटात. एक म्हळ्यार ह्या वाठाराच्या लागसारा सांतेरी, खामिणीचें देवूळ आसा. कांय जाणांच्या म्हणण्या प्रमाण, हीं सगळीं देवतां बराबर आयलीं. अनंतान उदकांत रावपाचें थारायलें, सातेरीन आपूण कुळागरांत रावता अशें थारायलें जाल्यार खामिणीन दोंगरार रावपाचो निर्णय घेतलो.
पूण हे आख्यायिके सयत सगळ्यांच्या तोंडार चड घोळपी आख्यायिका एका ब्राह्मणा कडल्यान सुरु जाता. देवळाच्या फाटल्या वटेन तो रावतालो. ताका सपनांत देवान दर्शन दिवन आपूण न्हंयच्या काठार आशिल्ल्या गलबतांत आसां. म्हाका घेवन चल आनी तुज्या घरा सामकार आशिल्ल्या तळ्यांत म्हजें देवूळ बांद अशें देवान सांगलें. ब्राह्मणाक थरकांत जाग जाली तेन्ना भायर पावस, वाऱ्याचो लोट चल्लेलो. मातसो पावस कमी जालो तसो तो ब्राह्मण न्हंयेच्या काठार गेलो. सपनांत देवान सांगिल्ल्या प्रमाण ताका एक गलबत नांगरुन दवरिल्लें दिसलें. गलबता म्हऱ्यान वचून पळयल्यार तें चंदनान खचाखच भरलां. गलबताचो नावाडी भेसा वयल्यान मुस्लीम आशिल्ल्याचें ताका कळ्ळें. ब्राह्मणान आपलें सपन कथन करुन सांगलें आनी गलबतांतलें चंदन काडपाची विनवणी केली. पूण त्या नावाड्यान चंदन कुशीक काडूक न्हयकारलें. आपणें स्वता सगळें चंदन भरलां आनी तूं भितर कितें आशिल्ल्याचें सांगता ही गजाल ताका फकांडांची दिसली. पावसान, वाऱ्यार नाका शेवट केल्ल्यान तो बेजारिल्लो. तांणें आपणाक वचपाक जाय अशें सांगून तो गलबतांत चडलो. कितले यत्न करुन लेगीत गलबत कशेंच मुखार वचना जालें. इतल्यांत नावाड्याक ब्राह्मणान सांगिल्ले गजालीची याद जाली आनी घडये भितर कितें तरी तथ्य आसतलें, असो दुबाव ताका मारलो. देखून ताणें सगळें चंदन भायर काडलें आनी ब्राह्मणाक पडिल्लें सपन खरें थारलें. गलबताच्या तळाक शेषासनार अखंड अशी पाशाणी मूर्त आशिल्ली. मात्तूय उशीर करी नासतना ताणें गांवांत वचून ही गजाल सगळ्यांच्या कानार घाली. लोकांच्या खोशयेक शिम मेर उरली ना. लोक न्हंयेच्या काठार पावलो. देव आमच्या गांवांत आयला हें पळोवन सगल्यांक खोशी जाली. आपलो गांव एक पुण्यभूंय जाल्ल्याची खोशी पुराय गांव मनोवपाक लागलो. तांणीं मूर्त भायर काडली. नवल म्हळ्यार इतलो वेळ अाडकून उरिल्लें गलबत मुखार वचपाक लागलें. आपल्या गलबतांत देवाची मूर्त सांपडिल्ल्यान तो मुस्लीम पीर लेगीत खोशयेन भुल्लुसलो आनी गलबत घेवन मुखार गेलो.
इतले म्हणसर लोकांक खोशयेन कितें करुं आनी कितें नाका, अशें जालें. हातांत मेळटा तें घेवन ते नाचपाक लागले. मुळांत हो गांव माड- माडयांच्या उत्पन्नान गिरेस्त आशिल्ल्यान लोक कुळागरांतल्यो माडयेचीं पानां काडून नाचपाक लागले. पुराय गांव पांचवेचार माडयांनी गर्जलो आनी सख्याहरीच्या नांवान देव अनंत (मदनंत) उदकाळ वाठारांत स्थापन जालो. मुळांत ‘सख्याहरी’ ह्या नावाच्या उत्पत्ती विशींचो सोद घेवप अजून चालू आसा. पूण हाचे विशीं एकमत नात.
अशे तरेन सख्याहरीची ही आख्यायिकी नांदता आनी ह्या उत्सवाक अदीक म्हत्व फावो जाता. दर वर्सा काल्या दिसा देव अनंताक घेवन आयिल्लें गलबत जे सुवातेर आशिल्लें ते सुवातेक ‘पिरा पेठ’ म्हूण वळखतात. थंय घुमटी बांदून पिराक याद करतात. ह्या पिराची याद म्हूण दरवर्सा काल्याचे परंपरे प्रमाण एका मुसलमान भावाक आपोवन ताचो भोवमान करतात. ह्या देवळा सयत पिराची पेठ लेगीत गांवकारांचें श्रद्धेचें थळ जावन आसा. देवाक कसलोच धर्म लागना, हाची ज्वलंत देख म्हूण हो कालो आनी ही आख्यायिका बेस बरी देख थारता. (हे संबंधांत पिरोज नायक हांच्या लेखाचो फावतो आदार घेतला.)
देव अनंताचो कालो सात दीस चलता. पयलो दीस कालो (सख्याहरी). ह्या दिसा देवाची पालखी पांच वरांच्या सुमाराक देवळांतल्यान भायर सरुन सावय नारायण देवाच्या देवळा कडेन वता. वतना सांतेरी, शांतादुर्गा देवळांक भेट दिता. अशेंय म्हणटात, पालखी सगळ्या देवतांक काल्याचें आपोवणें दिवंक वता. उपरांत पालखी भायर सरता आनी सावयच्यान ‘हरी रे म्हाज्या पांडुरंगा, सख्याहरी म्हाज्या पांडुरंगा’ हो नाद घुमता. लोक माडयो घेवन नाचतात. देवाची पालखी वाटभर लोकांची तळी घेवन मुखार वता. सगले लोक ह्या उत्सवांत मग्न जावन नाचतात. पाचवेचार माडयो घेवन मेळ दोळ्यांत भरसता. पालखी देवळांत पावता म्हळ्यार फांतोड जाता. उपरांत दशावतारी कालो जाता. हो कालो म्हळ्यार गांवच्या लोकांचो खोशयेचो उत्सव आनी ताची सुरवात सख्याहरीच्या गजरान जाता.
उपरांत दुसरे दीस सांगड, तिसरे दीस लालखी, चवथे दीस विजयरथ, पांचवे दीस सिंहासन, सवे दीस हत्ती अंबारी आनी सातवे दीस शेषासनाचो उत्सव जाता. काल्याक दुकानांची खेट पडटा. दर दिसा विंगड विंगड वाहनांनी देवाची मिरवणूक जाता. पेडार संगिताच्यो कार्यावळी चलतात. गोंयचे तशेंच गोंया भायले किर्तीवंत गायक आपली कला देव अनंता मुखार सादर करतात. वाहन हाडून पेडा सामकार दवरले उपरांत गायनाची कार्यावळ सुरु जाता. रातचे अनंताच्या माचयेर नाटकांचो आस्वाद लोक घेतात. भायर थंड शितळ शीं पडिल्लें आशिल्ल्यान कालो, गायन, नाटक ह्या सगळ्याचो अणभव म्हळ्यार कुडीचो कोनश्यान कोनसो तृप्त जावपाचो. अशे तरेन वर्सान वर्स हो कालो मार्गशीर्ष शु. तृतीये सावन सुरु जाता.
सावय- वेरें गांवांक साहित्यीक, सांस्कृतीक परंपरेचो वारसो आसाच पूण अनंत देवाचो कालो ह्या गांवाची नव्यान वळख बरयता. अनंत हें श्रद्धेचें, भावार्थाचें दैवत. दरेका गांवचो इतिहास ही त्या गांवाची वळख. आनी इतिहास वा आख्यायीका म्हणटात तेन्ना तांतूत कितलें सत्य आसा हें जाणा जावप तशें सोपें न्हय. पूण आमचो भावार्थ आमकां हाची जाणीव करुन दिता. अनंताच्या गर्भकुडी इतलीच आमच्या मनाची गर्भकूड आसची. सावय- वेरेंचो गांव अनंत्वांत लीन आसा. अनंत देव सगळ्यांक पावता. आनी हो कालो म्हळ्यार देवाची वर्साची सेवा. देवाचे हेर उत्सव लेगीत तितल्याच उमेदीन जातात. पूण कालो आपलें वेगळें वैशिश्ट्य राखता.
ह्या काल्या दरम्यान पुराय गांव व्हंकल कसो सजता. ह्या आनंदोत्सवांत तुमी मुजरत येवन वांटेकार जावचे. सगळ्यांक अनंत देवाच्या काल्याची हुनहूनीत, उर्बेभरीत परबीं.
गौरांग भांडीये
8552883808
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
