साद आकाशवाणीचे आयकूंक आयले…

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

पद कोण गायता हें आमच्यांनी आवाज वयल्यान सांगूं येता, पूण ह्या गिताचो कवी कोण काय हें सट्ट करून येवजना. म्हाका समजता ते प्रमाणें कांय गितांच्या कवींचीं नांवां शेणल्यांत. गायकांचीं कशीं आसात? आनी तीं शेणल्यांत जाल्यार आकाशवाणीन तीं सोदून काडून जाग्यार घालूंक नाकात?

जायते दीस जाले खबरां वेळार आकाशवाणी (पणजी) चार हुद्द्यां खातीर जायरात करताली. ही जायरात सकाळच्या 0725 क आनी सांजेच्या 1920 क लागपी प्रादेशीक खबरांनी चलताली. ह्या चारूय हुद्द्यांक ‘कोंकणी भाशेचें गिन्यान गरजेचें अशें ‘सांगलें वता’. हे चारूय हुद‍्दे निमित्तीक (कॅझ्युअल) आसात आनी तांकां मुळावें शिकप पदवी अशें आसा. 1. रिपोर्टर. 2. खबरां संपादक. 3. वृत्त निवदेक आनी 4. निर्मिती सहाय्यक अशे हे हुद‍्दे आसात.
हालीं आकाशवाणी (पणजी) क अवकळा लागल्या म्हणचें, काय तिची आवतिकाय जाल्या म्हणचें, तेंच कळना.
म्हजें रेडियो आयकप सकाळच्या 0710 क लागतले सदाफुली वेळार सुरू जावन तें खबरो सोंपून हवामान सांगतात तितले पुरतें आनी सांजे सुमार 1845 ते 1930च्यो खबरो सोंप मेरेन जाता.
खरें सांगचें म्हणल्यार गाढवां आनी दुकरां आपआपलें काम चोख बरें करतात, पूण न्हय ही ‘रवानजां’ (जनावरां हाचें उरफाटें). कारण मनशांक जनावरां म्हणून म्हाका जनावरांचो अपमान करपाचो ना. गाढवां, दुकरां धरून सगली मोनजात आपले जातीचो अभिमान सांबाळटा, पूण आमकां मात स्वताक स्वाभिमान नाशिल्ल्यान जायत घडये, मायभाशेचो अभिमान सांबाळूंक कळना.
सकाळचो एकलो येता. आपल्या नांवाचो ताका भरपूर अभिमान. आसचोच. दर मनशाक आपल्या नांवाचो आसता. पूण हो ‘रेडियो जॉकी’ म्हणटा आपूण तुमचो ‘मोगाल’ इश्ट (कोंकणीत ळ अक्षर आसा बी हाची ताका जाणविकाय नासत घडये). तो खंय आमचो वाऱ्या वयलो इश्ट. हें 15 मिणटांनी पांच खेपे आयकुचें पडिल्ल्यान कान किट्टात. पूण दीस बरो वच्चो म्हणून सकाळीं ‘सोबीत अशीं’ (ताच्या उतरांनी) गितां आयकतां, आनी हेंय बी 5- 6 फावटीं (3 पदां खातीर) आयकुचें पडटा.
पद कोण गायता हें आमच्यांनी आवाज वयल्यान सांगूं येता, पूण ह्या गिताचो कवी कोण काय हें सट्ट करून येवजना. म्हाका समजता ते प्रमाणें कांय गितांच्या कवींचीं नांवां शेणल्यांत. गायकांचीं कशीं आसात? आनी तीं शेणल्यांत जाल्यार आकाशवाणीन तीं सोदून काडून जाग्यार घालूंक नाकात? आनी शेणल्यांत जाल्यार हो ‘मोगाल’ इश्ट वा दुसरो एकलो वाऱ्यार आसतात तेन्नाच तीं कशीं शेणटात? चारूशिला वा उषा आसतात तेन्ना तीं कवींचीं नांवां कशीं सांगतात? कारण हीं दोगांय आकाशवाणीचीं कर्मचारी. असले निमित्तीक बेजापसालदार वाऱ्या वयले इश्ट न्हय तीं.
आकाशवाणी वयले जायते रॅकॉर्ड (नोंदी) नश्ट जाल्यात. खरें म्हणल्यार दवरपाची खर गरज आसता. हिंदींत एक जायरात येता. इंग्लीश खबरांनीय (0830 क) ती आसता म्हणून कानार पडटा. तातूंतल्यान आकाशवाणीच्या दस्तावेजांतल्यान तुमकां कसलीय सिडी मेळोवं येता. फकत ‘लॉग ऑन’ केल्यार पुरो.
कोंकणींत, म्हज्या मतान, उकते उच्चार सुमार 95 प्रतिशें आनी धांपते 5 प्रतिशें आसात. अभ्यासकोशाची रचना करतना हें आमच्या लक्षांत आयलें. हें फकत ढोबळ मत, संशोधन न्हय हें ध्यानांत घेयात. ह्या विशयाचेर कांय पचपचीत पिएचडींचे विशय कुशीक दवरून, 2-3 बऱ्यो सणसणीत पिएचडी कोंकणीच्या गिन्यानाचे वाडीक हातभार लायतल्यो आशिल्लो. अजुनूय करूं येता. आतां एमए शिकतात आनी मुखार शिकतले तांच्यांनी उच्चारांचेर पिएचडी करूं येता.
हें पुराण सांगपाचें कारण, आकाशवाणीचेर लागपी कांय गितांतल्या उच्चारांक आवयबापूय ना. आसय ना. 15 जुलयाक लागिल्ले आशा मंगेशकारान गायिल्लें गीत देखीक घेवया. साद तुगेले आयकूंक आयले (अर्दचंद्र उच्चारां खातीर दिला) अशे उकते उच्चार करिनासतना ती साद तुगेले आयकूंक आयले अशे धांपते उच्चार करतना आयकूंक येता. हाका कारण, रॅकॉर्डींग एडिटर. ताणें आशाबायक हे उकते उच्चार समजावन सांगपाची गरज आशिल्ली. तिचो आवाज (हेर भयणीं भशेन) गोड, संगीत सोबीत, चाल सुंदर… पूण कोंकणी पोजडी. गोंयांत घांटी उलयतात तसली. आयलॉ, गॅलॉ अश्या उच्चारां सुवातेर ते आयलो, गेलो असो उच्चार करतात.
आनी आतां आकाशवाणी चार हुद‍द्यां पासत अर्ज मागयता. अर्ज धाडपाची अंतीम तारीख 20 जुलय आशिल्ली. पूण तांणी मागिल्ल्यो अटी अर्जदार पूर्ण करूंक पावत? ना काय दिसता. जाका कोंकणीचें व्याकरण येता ताका तांणी मागिल्ल्या हेर गजालींची (पत्रकारितेंतलो अणभव बी) पात्रताय आसतूच म्हणून सांगूं नजं. जाका अणभव आसा ताका कोंकणी येना. नाजाल्यार शाळांनी करतात तशें पिटी आनी कला शिक्षकांक ‘येता मरे तुका कोंकणी? मातशी शिकय आं’ अशें म्हणून तांकां विशय दितात आनी घाण्यांत खोबरें मळून रस नाशिल्ले निरस विद्यार्थी एमए जातात. मागीर हांकां ह्या उतरांतल्या हाचेर अनुस्वार दितात आनी का वयलो गायब जाता ही कोंकणीची (मोनी) व्यथा. पूण हांव मोनोय जावचों ना आनी ओगीय रावचों ना. हांव व्होकल फॉर लोकल. सगल्यांचे खड‍‍डेर एसीड (आम्ल) रकयत रावतलो.
म्हजो व्याकरणांतलो गुरू, कोंकणी व्याकरणकार सुरेश जयवंत बोरकार, आनी हांव, ताचो एकलोच शिश्य, हे दोगूय केन्नाच बांकार बसून कोंकणी शिकले नात. अभ्यासकोशाची प्रत घेवन जेन्ना राजहंसाचो प्रकाशक प्रभाकरबाब भिडे, सुरेशबाब आनी हांव अवधूतबाब तिंबलो हांकां प्रकाशन सुवाळ्याक आमंत्रण दिवपाक गेले तेन्ना 2100 पानांचो कोश पळोवन तांणी विचारलें, ‘तुमी कोंकणी खंय शिकले?’ प्रस्न सुरेशबाबाक केल्लो, पूण हांवें सभावा प्रमाणें फटक करून म्हणलें, ‘आमी दोगूय बांकार बसून कोंकणी शिकूंक नात.’
‘आं, म्हणजे तुमची कोंकणी सॅल्फ-टॉट तर.’ खरेंच, आमची दोगांयची कोंकणी तकली फोडून सॅल्फ-टॉट. आमीच आमकां शिकयिल्ली भाशा. आनी आतां हांव ती ‘सगल्यांक टॉट’ अशी करपाचो यत्न करतां. एकाच जाणट्या मनशाक हिब्रू येताली आनी ताणें ती आयिल्ल्या इझ्रायली लोकांक 1948 त शिकयली हें तुमकां खबर आसतलेंच. कोंकणीचीय घुडी अशीच मुखार व्हरुया…
परतून येरें आकाशवाणी वटेन घुंवडायतां. आकाशवाणीन जे अर्ज मागयल्यात तातूंतल्यान छाननी करून, गाळून, कितले उरतात तें पळोवया. जे उरतात तांची लेखी आनी तोंडी परिक्षा जातलीच. त्या वेळार कोणाय प्रोपसोरांक आनी लेखकांक आपोवपा बदला व्याकरणाचेर अभ्यास केल्ल्यांक आपयत जाल्यार कोंकणीची खूब व्हडली सेवा केल्ले भशेन जातलें…
आकाशवाणी (पणजी) कोंकणीची ही मुळावी सेवा करीत व्हय?

दामोदर घाणेकार
8459998914