भांगरभूंय | प्रतिनिधी
जरी ‘टिव्ही न्यूज’ हो आयचे घडयेक खबरां खातीर देशांतलो चडांत चड वापरपाचो स्रोत आसलो तरी छापील खबरांपत्र हेंच नागरिकांचे नदरेन विस्वास दवरपाचें खबरां माध्यम म्हणपाचें हालींच केल्ले एके पळोवणेंतल्यान दिसून आयलां. ‘सेंटर फॉर स्टडी ऑफ डिवलॉपींग सोसायटीज’ म्हणल्यार सीएसडीएस हे संस्थेन हालींच आपली ही पळोवणी उजवाडा हाडल्या. तातूंत भारतीय नागरिकांक खबरांच्या बाबतींत तें खंयच्या माध्यमाचो वापर करतात आनी समाज माध्यमाच्या वापरा विशीं प्रस्न विचारिल्लें.
हे पळोवणेंत देशभरांतल्या एकूण 15 वर्सां पिराये वयल्या 7463 लोकांचीं मतां घेतल्यांत. पळोवणेंतल्यान देशाच्या शार आनी गांवगिऱ्या वाठारांत लेगीत स्मार्ट फोन वापरपाचें प्रमाण व्हड प्रमाणांत वाडलां म्हणपाचें दिसून आयलें. फाटल्या तीन वर्सांत मोबायल फोनाचेर इंटरनॅट वापरपाचें प्रमाण खूब वाडलां आनी तेच वरीं समाज माध्यमांतल्यान जावपी भासाभासय बऱ्याच प्रमाणांत वाडल्या, तेंय दिसलें. समाज माध्यमाचोच विचार केल्यार व्हॉट्सअॅप आनी ट्वीटर हांचेर चड लोक खबरां पासत विस्वास दवरतात म्हणपाचें दिसून आयलें. पूण खबरांच्या विस्वासार्हतेचो विचार केल्यार फकत एकूण वापरप्यां मदले 1/6 (शष्टांश) लोकूच हीं माध्यमां खबरांच्या नदरेन चड विस्वासाचीं अशें मानतात.
समाजमाध्यमा वापरपाच्या नदरेन चिंतेची एक गजाल भायर आयली. ती म्हळ्यार फेसबूक, ट्वीटर आनी व्हॉट्सअॅप सातत्यान वापरप्या मदल्या एक तृतीयांश लोकांनी म्हळां की तांकां वळखीच्या वा अनवळखी लोकां कडल्यान छळ, ट्रोलींग आनी धमक्यो मेळपाचे प्रकार घडल्यात. देशांत दिसपट्टे समाज माध्यमां वापरपी लोकांचो आंकडो वाडत आसलो तरी विस्वासार्हतचो विचार केल्यार अजून तांकां खबरापत्रांच जाय पडटात, हेंय परत एक फावट दिसून आयलें. खबरांच्या विस्वासार्हतेचे नदरेन समाज माध्यमांक लोक अजून ‘मध्यम, माफक वा उण्या’ विस्वासाचो मानतात.
समाज माध्यमांचेर उक्तेपणान मत वा मजकूर घालप्यांतल्या दर पांचांतल्या दोग जाणांनी सांगलें की फांटल्या दोन वर्सांत तांणी ट्वीटर, व्हॅट्सअॅप आनी फेसबूक हांच्या वापरांतल्यान वायट अणभव येतकच एक तर ह्या माध्यमांचो वापर आपलीं मतां मांडपाक थोड्या काळा खातीर बंदच केलो वा मजकूर घालताना खूब सावधगिरी बाळगूपाक सुरवात केली. कांय जाणांनी सांगलें की तांणी कितेंय मजकूर घालचे आदीं दोनदां विचार करपाक सुरवात केली. कारण आपले विशीं चुकीचो समज पातळप वा परक्यां कडल्यान गाळी फस्ती येवप, धमक्यो येवप ह्यो तांकां आनी घरच्यांक त्रासाच्यो गजाली थारल्यो.
समाज माध्यमांचेर अशे तरेन छळ जावप, ट्रोलींग जावप ही सारकी गजाल न्ही, हाका लागून समाज माध्यम वापरप्यां मदीं भंय आनी हुस्क्यांचें वातावरण येवन थंय चड आनी चड लोक मोने जावन वावुरपाची सांखळी प्रतिक्रिया वाडत वचूं येता, अशें मत हे पळोवणेंत उक्तें जालां. खबरांचे नदरेन टिव्ही सगळ्यांत ‘पॉप्युलर’ माध्यम म्हणून परतून फुडें आयलें जाल्यार छापील खबरापत्रां ऑनलायन खबरां वॅबसायटी परस फुडें आयलीं. एकूण प्रतिसाद दिवपा मदल्या 48 टक्के लोकांनी आपूण छापील पेपरांचेररूच खबरां खातीर पातयेवन रावतां, वाचप पसंत करतां अशें सांगलें, जाल्यार 37% लोकांनी आपूण खबरां खातीर वॅबसायट सर्फ करतां अशें सांगलें. हालींसराकच सर्वोच्च न्यायालयाच्या आतां निवृत्त जावपाचे वाटेर आशिल्ल्या मुखेल न्यायमूर्तींनी एका भौशिक समारंभांत मिडिया विशीं स्पश्टपणान मतां उक्तायतना ‘अजून छापील खबरांपत्रां आपली विस्वासार्हताय सांबाळून आसात’ अशें म्हणिल्लें. ‘टी. व्ही खबरां चॅनलांनी विटयलां,’ अशें खर मत तांणीं उक्तायिल्लें.
हाचें मुखेल कारण म्हळ्यार छापील खबरांपत्रां मदीं अजून वयर संपादक धरून मजकुराची तपासणी करपी, लोकहीत मतींत घेवन वा सामाजीक मर्यादा सांबाळून मजकूर फुडें छापपाक धाडपी हें काम जापसालदारकेन चलता. अजून ह्यो गजाली घडटात. सर्तीच्या नावांन भोवतेक टीव्ही चॅनलांनी कंबराचें सोडून माथ्याक बांदपाचें उथळ आनी चंचल धोरण आपणायलां. ताका लागून जायतो लोक मनोरंजन म्हणून ह्यो खबरो पळयतात, पुण ताचेर विस्वास दवरपी लोक खूब उणो.
छापील खबरांपत्रांच्या वॅबसायटींचेर लेगीत मजकूर घालतना तपासून घालपाची परंपरा चालू दवरल्या. खरेपणीं समाज माध्याम हें दिसान दीस बेभंरवशीं जावपी परंपरीक प्रसार माध्यामांक एके तरेन पर्याय आनी माध्यमांचे लोकशाहीकरण म्हणून फुडें आयिल्लो. ताचो वापर प्रत्यक्ष जनतेच्या बोटार! पूण परंपरीक प्रसार माध्यमांक बेभंरवशीपणाक लागून खेपपी लोक समाज माध्यमां वापरतना आपूण ती जापसालदारकी दाखयता व्हय? मुखार व्हॉट्सअॅपाचेर कितेंय खरी- फट खबर, व्हिडियो आयलो रे आयलो काय फाटलो फुडलो सारासार विचार करीनासतना, ताची शहानिशा करीनासतना तो एकदांचो फुडें धुकलून मेकळे जावपाची प्रवृत्ती वाडत आसा. हाचोच परिणाम म्हणून परंपरीक प्रसार माध्यमांचेर अंकुश दवरपाक उपयोगाचें हें शस्त्र आमी जनतेनूच बेभरंवशी करून वडयलां. मिडियाक टिकेचें एक बोट दाखोवपी समेस्तांनी आपलीं तीन बोटां आपले वटेन निर्देश करतात तें पळोवपाची तकालस घेवन समाज माध्यमांचो वापर मर्यादा हुपनासतना, संयमान, विचारपूर्वक केल्यार बेभरंवशी मिडीयाकूच नियंत्रीत करप सोपें जातलें.
वयले पळोवणेंत बरो लोक समाज माध्यमाचेर उक्तेपणान मजकूर घालूंक भियेता अशें म्हणलां. तें गंभीरपणान मतींत घेवंक जाय. बऱ्या चलनांक वायट चलन चलनांतल्यान भायर शेवटीतां, हो अर्थिक मळावेलो सिद्धांत. तशीच गत बऱ्या लोकांची समाज माध्यमांचेर जावंक लागल्या, कारण थंय सगळ्या तरेचो पाडो, दुश्ट, दुस्वासी अजेंडा घेवन वावुरपी, भ्रश्ट आनी अनीतीन वावुरपी लोकांची चलती जाल्या. सगल्या प्रसार माध्यमांच्या लोकशायेचें प्रतीक आशिल्ल्या समाज माध्यमाची विस्वासार्हताय ना जावप हें समाजाच्या नदरेन व्हडलें लुकसाण. आमी केन्ना म्हणून शाणे जातले काय?
प्रकाश कामत
9422443003
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
