समाजाक जागोवपाचें काम कवितेंतल्यो प्रतिमां आनी प्रतिकां करतात

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

मनशांच्यो भावनां जागोवपाचें काम कविता करता. कवी रिचर्ड म्हणटा, ‘प्रतिमा जो अर्थ दिवपाक शकना, तो अर्थ उतरां दाखोवन दितात आनी कवितेंत हो अर्थूच म्हत्वाचो थारता. संवेदना आपल्या काळजाक कळटात, कवीचे भाशेंत सांगपाचें जाल्यार मनशाच्या मनांतल्यो अतुप्त भावना. कान, कात, जीब, नाक आनी दोळे ह्या पांच ज्ञानेद्रेयांत जाग्यो करतात. उतरां खूब संवेदनाक स्पर्श करतात. कवी मनोज मानसीक प्रतिमांतल्यान संवेदनशील ही कविता रचता. 

माडाच्या फुडक्या करव्यार बसून

जिविताचें रडगाणें गायतना

पजटाली नदर फूल पडिल्ल्या दोळ्यांची

बाय रावतां गो

बाय वयतां गो

पोटांत घांस मारपी कावळे

निर्जीव कळवळ्यांनी चोंचायताले

आरे हो पिसो हांगा पावलो मरे

पापोड पापोड

आवय रस्ताद मेल्ले

म्हाज्या पोटांत पेटला उजो आनी

चाळयतात मेल्ले खावोन खावोन (गोसांय, पान:  10)

हीच मानसीक संवेदनेंतल्यान जल्मल्ली मानसीक प्रतिमा फुडें वचून ‘आत्म- ब्रह्म’ संग्रहांत अदीक खर जाता.

जिणेंत येतात

साबार वावटळी

मनीस सैरभैर जाता

झाडां हुमटतात मुळांत सावन

विचारसरण्यो त्यो बदलूंक लायतात

 आपलें – परकें कांयच उरना

जें सांपडट्टी भितर तें भरकटत वता.

जीण सोंपोवपी अशें दिसता खूब जाणांक

सोंपेपणान पळवाट म्हूण

जेन्ना दोळे कुड्डे, कान भेड्डे जातात

वायट नकारर्थी विचारांनी मन

गूंग जाता..(वावटळ, पान: 46)

हीच मानसीक संवेदना समाजाची मानसिकता जावन वास्तवाचे खरसाणेन खतखतता.

गिरेस्तांचे नदरेन, बुरशीं वस्ती

जंय मनशां न्हय

रावतात जनावरां नसतीं

झोपडेन झोपडी जल्मली

पोरां – नागडी उगडीं भोवतालीं

कोणागेर पोळी सुकी भाजताली

जाल्यार कोणाची चूल पेटुंकूच नासली

(झोपडपट्टी, पान: 75)

निर्जिव फातराक केलो देव

हाडां-मासाच्या मनशाक शेणोवन

मांडलो अच्छेव

माणसुके भायली दिली वागणूक

अस्तु-यांक प्रवेश केलो बंद

चलोवन सतवणूक

ह्याच दादल्या – बायलांच्या

घामा – कश्टां वसतालो देव

एका काळार

शेतां- भाटांनी, हातांत नांगर

पोकवन भांगर, गरजेवंतांक आदार

भुकेल्ल्याक पेज – आंबील

जागतालें ‘मनीसपण’,

निर्मळ काळजांनी ( पाशाण, पान:21)

भावनेचे कडेन जोडून आशिल्ली प्रतिमा मनांतल्या मनांत अर्थ समजून दिता तेन्ना तिका तत्वगिज्ञानीक प्रतिमा कविता म्हणटात. पुराय कवितेतल्यान एक दुसरोच विचार प्रगट करता. ती प्रतिमा जिविताची भास उलयता. कवी आपले कवितेंतल्यान अर्थ सांगतना ‘तत्वगिज्ञानीक प्रतिमा’ अणभवूंक मेळटा. अश्योच कवी मनोजाची वास्तववादी तत्वगिज्ञान ‘पांख परजळ ’ वाचूंक मेळटात.

वर्सान वर्स एकदां वृद्धाश्रमांत येवपी, 

फकत पयशेच धाडून दिवंक लागलो.

केन्नाच बाबू तूं व्हड जालो !

जिणेच्या निमण्यो खिणाक वथरेत

सरम पेटोवंक लेगीत पावना जालो

केन्नाच बाबू तूं व्हड जालो!

माय भूंयेचें रीण विसरून

सामकोच देशाचे मातयेकूय 

तूं परकी जालो…

( आयज तूं व्हड जालो!,  पान: 56)

झाड मात, 

आपलो भितरलो आवाज आयकत, 

आपली जीण जियेत रावतालें, 

आपखोशयेन, आपलेच वरी, 

भायले रंग बदलून लेगीत,

झाड आपलो रंग सोडिनासलें

आपलेपणान रंगिल्लो 

आत्मरुपी स्वच्छदी…(रंग बदलपी झाड, पान: 53)

चड करून विज्ञानीक प्रतिमा (scientific image) कांय कवी हो समाज, रचना, विकास, क्रांती, विज्ञानीक विचार, यंत्रांची आनी विज्ञानाची तोखणाय असले विचारांचो अभ्यास करून कविता रचतात. खरें सांगपाचे म्हणल्यार विज्ञान आनी तत्वगिज्ञान एकामेकांचेर आधारीत आसता. हें विसरुंक नज. विज्ञानीक कसब आशिल्लें कोंकणी साहित्य मुळांत उणेंच. हाचें कारण म्हणल्यार कोंकणींत विज्ञान कविता निर्मणी खूब उणें प्रमाणांत जाता. तरीय लेगीत कवी मनोजान साबार कविता बरयल्यात. जेश्ट कवी प्रकाश नायक मनोजाचे कवितेचेर विचार मांडटना म्हणटा:

हजारांनी वर्सां फाटीं

आर्य भट्टान मांडिल्ले हे सिध्दांत

पिळग्यो लोटल्यो साबार तरी

मनशाचे जड बुध्दीक केन्नाच पटले नांत 

खरेपणान ना हांगा स्ररभानू

ना हांगा मोहिनी रुपी विष्णू

ना कापिल्ले तकलेचो राहू

तो गिळना सूर्य – चंद्राक 

आनी सुटनांत ते ताच्या तोंडांतल्यान 

धड आनी हात नाशिल्ल्यान

हें पुराणाच्या वेळा वयलें गिज्ञान म्हळ्यारुच विज्ञानाचें अज्ञान 

(आत्म-ब्रम्ह, गिराण,पान:16)

एका ल्हानश्या गिन्यानाचें म्हत्व लेगीत व्हड आसता. हें कवी वैचारीक पांवड्यार  मांडटा.

म्हाका त्या जाग्यार वचूंक जाय,

जंय मनशांची खूण लेगीत ना.

थंय हांव घिट्टयो घालतलो गिरो जावन

जो मेरेन मनीस आपली दुश्ट – बुद्द बदलचो ना

फटींगपणां सोडचो ना

हांव शांततायेन तारांगण नियाळटलों,

धुमकेतू वांगडा नवें विश्व पळयतलों

शेणून वतलों. (आत्म-ब्रम्ह, कृष्णविवर पान 111)

वास्तव आवास्तव स्पश्ट करतना कवी मनोज म्हणटा

तूं ब्रह्मांड

आनी हांव धर्तरी

 तूं

अभेद पाशाण 

हांव खळखळपी झरो 

तूं सासाय

हांव सुर्याचो किरण

हेर सगळें असत्य

वास्तव आवास्तव (पांख परजळ, शाश्र्वत पान: 71)

ब्रह्मांडातलें विश्र्वकर्माचें अस्तित्व सोदतना म्हणटा:,

म्हजें अस्तित्व, कांय खिणांचें,

स्वासांतल्यान उस्वास, 

रातींतल्यान दीस, जल्मांतल्या मरण

अमाप विश्वांत, अन्यात वास्तव तुजें, 

येदेय ब्रम्हांड व्यापिल्लें

म्हज्यांतलो हांव, 

हांवूंच वळखलो ना आयज वेर

तुजी जाणविकाय, म्हजें अज्ञान

ब्रम्हांडाचो सोद, आत्मरुपान

अनादी अनंता मेरेन, सूक्ष्म ते विशाल…

(पाख पारजळ, सूक्ष्म पान: 73)

सुस्तेल्ल्या समाजाक जागोवपाचें काम कवितेंतल्यो प्रतिमां आनी प्रतिकां करतात. तेन्ना ‘प्रतिमां’ आनी ‘विचार’ हांका एकामेकां पसून वेगळीं करूंक जावचीं ना. हेंय मात तितलेंच सत्य. कवी मनोज कामत हांका कवितेच्या मळार पर्जळींत फुडार आंवडेतां.

(सोंपता)

विशाल सिनाय खांडेपारकार

8080622370