भांगरभूंय | प्रतिनिधी
म्हज्या एका विद्यार्थ्यान म्हाका एकदां प्रस्न केलो, “टिचर आमकां समाजशास्त्र हो विशय उच्च माध्यमीक पांवड्याचेर कित्याक आसपावना?” ताचो प्रस्न विचार करपा सारको आसलो.
आमच्या सरभोंवतणी पळयत जाल्यार कितल्योश्योच समाजीक समस्या दिसतात, जशे सोरो पिवपाचें वेसन, घुंवळीं वखदां, विडी, सिगरेट, गुटखा सारकिल्ल्या वेसनांचो अतिरेक. रस्तो अपघात, भ्रश्टाचार, हुंडो…… ह्या असल्या असंख्य समाजीक प्रस्नांचेर कश्यो जापो मेळोवप? समाजाची रचना कशी आसा हें समजून घेवपाक ‘समाजशास्त्र’ हो एक वेगळो शिक्षणीक विशय शालेय पांवड्यार आसप म्हळ्यार काळाची गरज.
शाळेंत इतिहास आनी भुगोल विशय शालेय अभ्यासक्रमांत आसपावतात. समाजा भितर कितें घडटा हें जाणून घेवपाक इतिहास आनी भुगोल विशय आसात पूण समाजाची जडण घडण समजून घेवपाक समाजाचे रचनेचें शास्त्र अभ्यासून घेवप म्हत्वाचें. ज्यो समाजीक समस्या घडटात तांचो वैज्ञानीक नदरेन अभ्यास जावपाक जाय.
अभिजात समाजशास्त्रज्ञांच्या लेखनांतल्यान आनी सिद्धांतांतल्यान समाजशास्त्राचे उदरगतीचें वर्णन अशें सांगता. समाजशास्त्र हो एक स्वतंत्र विशय वा अभ्यासक्रम. समाजशास्त्र बाकीच्या विशयां परस वेगळो कित्याक? समाजशास्त्र हो कसो एक वेगळो अभ्यासक्रम घडलो? कित्याक समाजशास्त्र बाकीच्या समाजीक ज्ञान विशयां परस वेगळो आसा? ह्या विशयांत जो इतिहास, भुगोल, मानसशास्त्र, राज्यशात्र, नागरीकशास्त्र, पर्यावरण विज्ञान, मानवशास्त्र, महिला अध्ययन, तत्वज्ञान आसपावलां तें वेगळें कशें?
समाजशास्त्र हो एक वेगळो शिक्षणीक विशय जावचे पयलीं म्हळ्यार खूब आदीं सामान्य लोक समाजशास्त्रज्ञां भशेन समाजात घडपी गजालींचेर विचार मंथन करताले. प्लॅटो आनी अॅरिस्टॉटल, कन्फ्यूशियस, खाल्दुन, व्हॉल्टेर आनी मेरी वोलेन्सक्राफ्ट हांणी आर्विल्ल्या समाजशास्त्राची माची तयार केली. हे समाजशास्त्र विशयाचे बुनयादी म्हालगडे आसात.
समाजशास्त्र विशयाचो थोडो इतिहास जाणून घेवया. तुमी ऑगस्ट कॉम्ट नांव आयकलां? ऑगस्ट कॉम्ट हांकां फादर ऑफ सोशोलॉजी म्हण वळखतात. ऑगस्ट कॉम्ट हो समाजशास्त्राचो जनक. एक फामाद अशे युरोपीय सिध्दांतकार म्हण ऑगस्ट कॉम्ट हांची वळख आसा. 1798 ते 1857 हो तांचो एकादरीत जिवन कार्यकाल.
1838 वर्सा ऑगस्ट कॉम्ट ह्या फ्रेंच विचारवंतान म्हणलें, लॅटीन भाशेंतलें उतर सोशियस अर्थ (सहचर वा सहकारी) आनी ग्रीक भाशेंतलें उतर लॉजिया (उलोवपाचो अभ्यास वा संशोधन) ह्या दोन उतरा वयल्यान “समाजशास्त्र” ही संज्ञा दोन अर्थपूर्ण पद्धतीन निर्माण केल्या. अशे तरेन समाजाच्या वैज्ञानीक दृश्टीन केल्ल्या अभ्यासाक समाजशास्त्र नांव दिलें.
हेर शास्त्रांक एकठांय हाडून वा ताचो वैचारीक आदार घेवन समाजांत समाजांत सुदारणा करपाक शकता अशें कॉम्ट हाचें मत आशिल्लें. 1789 त सुरू जाल्ल्या फ्रेंच क्रांतीचो कॉम्टाचेर आनी ताच्या विचारांचेर व्हड परिणाम जाल्लो दिसून येता. ऑगस्ट कॉम्ट हांच्या बरोवपांतल्यान तशेंच युरोपांतल्या उद्देगीक क्रांतीचो (1760 – 1840) जो परिणाम समाजा भितर जालो ताचें पडबिंब समाजशास्त्र विशयांत दिसता. समाजा भितरले अर्थीक वर्ग, समाजीक दर्जो, शारीकरण, कारखान्याच्या कामाच्या धोक्यांक लागून समाज आनी समाजीक संबंद हांचे विशीं नवे प्रस्न समाजा भितर उप्रासले. नवे प्रस्न तश्योच नव्यो समस्या निर्माण जाल्यो.
समाज प्रबोधन काळांत म्हळ्यार सतराव्या आनी अठराव्या शेंकड्यांतली तर्क आनी व्यक्तीवाद हांचेर भर दिवपी तत्वगिन्यानी चळवळ प्रभावीत जाली. हेर विचारवंत लोकां भशेन समाजाची उदरगत टप्प्या टप्प्यान जाता अशें कॉम्ट हाचें प्रखर मत आशिल्लें. ‘द कोर्स इन पॉझिटिव्ह फिलॉसफी’ (1830-1842) आनी ‘अ जनरल व्ह्यू ऑफ पॉझिटिव्हिझम’ (1848) ह्या ग्रंथांत कॉम्ट हाणें ‘द लॉ ऑफ थ्री स्टेज’ हाचें वर्णन अशें केलां:
धर्मशास्त्रीय मळार लोक समाजा विशीं धर्मीक नदर घेताले समाजाक सैमीक (अलौकीक न्हय) अशें लोक समजताले अशी तत्वीक अवस्था शास्त्रीय वा सकारात्मकतावादी अवस्था, जंय समाज विस्वासांत घेवपा सारक्या गिन्यानान चलतलो आनी विज्ञानान, मुखेलपणान समाजशास्त्रान तयार केल्ल्या गिन्यानाच्या उजवाडाक समजून घेतलो.
कॉम्ट हाणें मुळांत शिक्षण अभियंतो जावपाचो अभ्यास केलो, पूण उपरांत कॉम्ट समाजीक तत्वगिन्यानी क्लाव्ड हेन्री, द रूव्हरॉय कॉम्ट ,द सेंट सायमन (1760-1825) हाचो शिश्य जालो. सैमीक शास्त्रांत वापरिल्ल्याच शास्त्रीय पद्दतींचो उपेग करून समाजीक शास्त्रज्ञ समाजाचो अभ्यास करूं येता अशें तांकां दोगांकय दिसतालें. समाजीक शास्त्रज्ञाक समाजांत सुदारणा करपाची तांक कितली आसा हाचेरय कॉम्टाचो विस्वास आशिल्लो. समाजाचेर नियंत्रण दवरपी कायदे अभ्यासकांनी वळखून घेतले उपरांत समाजशास्त्रज्ञांनी शिक्षण आनी गरिबी ह्या सारक्या समस्यांचेर उपाय काडूंक मेळटा अशें ताचें मत आशिल्लें.
ऑगस्ट कॉम्ट हाणें समाजीक नमुन्यांच्या शास्त्रीय अभ्यासाक सकारात्मकतावाद अशें नांव दिलें. समाज आनी व्यक्ती हांचे मदीं संवाद सादपाचे कायदे सांगपा खातीर शास्त्रीय पद्दतींचो उपेग केल्यार इतिहासांतले नवे शास्त्रीय नदरेन “सकारात्मक” युगाची सुरवात जातली अशें ऑगस्ट कॉम्ट हांचें मत आशिल्लें. ह्या तांच्या म्हणण्यान तर्कशुद्ध दावे शास्त्रीय आनी पद्दतशीरपणान सत्यापीत करपाक येवपी अशें मानतात, आनी ते आध्यात्मीक आनी वा अलौकीक स्पश्टीकरणांक विरोध करतात.
स खंडांचो प्रबंध आशिल्ल्या कॉम्ट हाच्या अभ्यासक्रमांतलो चडसो भाग, खास करून समाजीक उदरगती विशींचो खूब सोंपे पद्धतीन मांडला. कमी अभ्यास केल्ली पद्धत. जरी समाजशास्त्रांत कॉम्ट हाचें टिकपी योगदान म्हळ्यार ताच्या विज्ञानांचें वर्गीकरण. ताणें आपल्या विज्ञानांचें वर्गीकरण मांडटा आसतना विज्ञानांची एक श्रेणीबद्धताय सादर केली, गणितांतल्यान सुरू जावपी आनी उपरांत भुगोलशास्त्र, भौतिकी, रसायनशास्त्र आनी जीवशास्त्र हांचे कडेन वचपी वळेरेंत समाजशास्त्र पयल्या क्रमांकाचेर दवरलो. क्रमवारींत वयर वचत वचत विज्ञानांची गुंतागुंत वाडटा आनी विशयाची सामान्यताय उणी जाता आनी ते आदल्या दिल्ल्या दर एका मुळाव्या शास्त्राचेर वयर उबारतात असो तांचो वाद आशिल्लो. वाडत वचपी गुंतागुंतीच्या सैमीक नेमांचें स्पश्टीकरण करपा खातीर हेर सगळ्या शास्त्रांचें एकीकरण करपाचो यत्न केल्ल्यान कॉम्ट हाणें समाजशास्त्र हें सगळ्यांत गुंतागुंतीचें शास्त्र अशें जाहीर केलें.
हें सगळें जाणून घेतकच, तुमकां कितें दिसता, ‘समाजशास्त्र’ वेगळो शिक्षणीक विशय कितलो म्हत्वाचो?
कात्यायनी घाटवळ
9975293808
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
