भांगरभूंय | प्रतिनिधी
इंद्रधणुचो तोरण बांदून कुपां तरगां नाचयत वत-पावसाचो खेळ खेळयत पाचवी बहर फुलयत, सणां – परबांचो कुरपणो भरून उत्सवांचो परमळ फांकयत आयलो श्रावण म्हयनो. अदीं मदीं शिरशिरपी परत घोगेत परत वत दाखयत, कुपांनी लिपयत घडकेक घसघशांनी दडक झडयत येवपी पावशी खेळ श्रावण म्हयन्यांत रंगता.
पाचव्या सड्यार धर्तरी मात मुमुरखीच हांसता. आंगापांगार वज्रकणयांचो अलंकार रानफुलांची फांती माळून भांगराळ्या वतार, शितळ वाऱ्यार पावसाचे तालगडीर ती रमता. पाचव्या सड्यार धर्तरेचें रूप पळोवन सगळींच तिका भुल्लुसता. हो म्हयनो निर्मळ तसोच पवित्र आनी खाशेलो म्हयनो.
चडशे लोक उमाशेंतल्यान शिवराक रावतात ते चवथ जायसर श्रद्धेन सवळे पाळटात. सणां – परबांचें आगमन जाताच सवायशिणीं मदीं एक उत्सवी वातावरण निर्मता. ह्या म्हयन्यांत आठवड्यांतलो प्रत्येक दीस खास आनी श्रावणांतलो आयतार म्हळ्यार मुदयेर थीक कशे. श्रावणांतलो प्रत्येक आयतार सवयाशिणीं भावार्थान पुजतात.
आयतार श्रावणांतलो आसलो तरी तो वेगवेगळ्या राज्यांतल्या गांवकिऱ्या वाठारांत वेगवेगळे पद्धतीन सैमपुजा करतात. जशे गोंयांत कांय गांवकिऱ्या वाठारांनी सवायशिणीं आदले दीस आयतार पुजपाची पारंपारीक तयारी करतात. दोंगरांनी पत्री पुंजावन ती आदले दीस तुळशीन हाडून दवरतात. सैमांतल्या ह्या पान – पत्रेक, पत्री म्हणटा खरें पूण पत्रेंतल्या प्रत्येक पाना – पानांक खास नांवां आसतात जशे शेरवडां, वाघाचे बचके, कावळ्या दोळे, माड, पाट, शेंदरी, बेल, हरयाळी, नाल्ला दोळे, रामाचीं बोटां, कावळ्याचे दोळे, म्हातारेचीं बोंदरां, दिवलेफूल, चिड्डो, सितेतिळो अशीं जायतीं साबार पानां मेळून पत्री एकटावता. ती पत्री दर आयतारा श्रद्धेन केळीच्या शिरतेपोंदा तांदूळ पातळावन वयर पत्री, विडो, पानांचे दोणे करून पाटार आयतार पुजतात. सरभोंवतणी धवी फुल्ल रांगोळी, पाटासरी दिवली पेटोवन हरयाळीच्यो फुलां सकट ल्हान सान चुडयो केळी गाब्याक बांदून आयताराच्या दोनूय बाजून दवरतात. ह्यो चुडयो, अक्षदा सूर्य देवा दिकेन हुमऱ्यार दवरतात, एक तुळशी मायेक आनी एक सवायशीण आपल्या माथ्यान माळटा.
अशी विधीवत आयतार पुजतात आनी दीस अस्तंतेक वच्चे पयलीं तुळशीन आयतार पावयतात. दरेक आयतार पुजल्या उपरांत पातळ्यो, दोणे, खिचडी, मुटली आनी निमणे आयतारा ताका पळोवपाक पोळे अशे खास पनवार रांदतात. हेर दिसांनीय हें पनवार करून खावं येतात पूण सणां-परबांक रांदिल्ल्या पनवारांची चंव खास.
गोंयच्या, होंडा गांवची सावित्री सातू गांवकार म्हणटा की चारूय आयतार पुजपाची विधी समान आसली तरी तांच्या गांवांत रानांतल्यान आळू हाडून आळवा पानार आयतार पुजतात. आयताराक दोनूय बाजुनी दवरपी दोणे मात वेगवेगळे पत्रेचे करतात. पयल्या आयताराक खावचे पानांचो, दुसऱ्या आयताराक हळडी पानांचो, तिसऱ्या आयतरा कोन्या पानां आनी निमाण्या आयतारा शेरवडाचे दोणे करतात. ह्या दोण्यांक ती पत्रेपुडो अशेंय उच्चारतात. मुखार काजळ, हळद – कुकूम लावन हेर पत्री पातळावन आयतार पुजेक लायतात. चारूय आयतारांक गोड खिचडेचो उपार दाखयतात.
श्रावण आयतारांक, खळांतले वा वतान सुकयल्ल्या गऱ्याची भाजी हो खाशेलो नग रांदतात. मुखार दक्षीण कॅनरा, कर्नाटक वाठारांत पोर्णिमा पै अशें म्हणटात की तांची सैमपुजा म्हळ्यार “चुडी” पुजा. ह्या वाठारांत सवायशिणीं खास हरयाळी आनी रानफुलांच्यो ल्हान सान चुडयो केळीच्या गाब्याक बांदून दैवी रूप आशिल्ले तुळशीक, दोन सूर्य देवाक ओंपपाक दाराच्या हुमऱ्यार दवरतात.
सवायशिणीं ह्यो चुडयो घरच्या व्हडील सवायशिणीं दीत तांचें मानपान करतात तशेंच हेर सवायशिणीं मदीं त्यो चुडयो एकमेकांक दितात. ‘चुडी’ पुजेक, चुडयेंत बांदिल्ली दरेक पत्री खास पावसांत बहरता. ‘चुडी’ हो शब्द कन्नडांतल्या “सुडी” ह्या उतरांतल्यान रुपांतर जालां. “सुडी” म्हळ्यार गुच्छ.
दक्षीण केनरांत श्रावण म्हयन्यांत शुक्रार आनी आयतार चुडी पुजा करतात तर उत्तर केनरांत चुडी पुजा फकत आयतारची करतात. सकाळ फुडें अनवाळ्यान हे पुजेक आरंभ जाता. देवाक ओंपपी दर चुडयेंत दिबरंकरू म्हळ्यार हरयाळी प्रमुख पत्री, ताच्या बरोबर आरती, आवळे माडी, लाये माड्डो, अनवाळी, माजरनाकूट औषधी गूण तशेच लक्ष्मी सानिध्य आशिल्ली वनस्पतीच्यो ताळयो बांदतात.
ही वनस्पत सोंपेपणान सुकना वा मरना थोडे तेंप ही वनस्पत टवटवीत उरता म्हण हे वनस्पतीक पाताळ भैर अशेंय म्हणटात आनी तांच्या बरोबर रथाफूल, रत्नगंधी, सुगंधी, शंकफूल पुष्पगंधी, कावळ्या दोळो, करवीर, गुलाब काटशेवतीं अशा रानफुलांचो आसपाव आसतात. कांय कडेन जेन्ना हीं फुलां मेळना तेन्ना पोरसांत वा बाजारांत उपल्बद आशिल्ल्या फुलांचो उपेग करून चुडी बांदतात.
चुडी बांदून ती उदकाचो शिंवर मारून ताटार मांडून पान सुपारे विडे तयार करतात. जश्यो गणपतीक अकरा, एकवीस हरयाळी ओंपतात तश्योच ह्यो चुडयोय चडश्यो विशम संख्ये वरी तांचे गुच्छ तयार करतात.
हळद आनी चुनखडीचो लेप करून हे पुजेक वापरतात. पुजेची सामग्री तयार जाताच घरच्यो सवायशिणीं सवळ्यान पुजेचें ताट घेवन आंगणांत तुळशी कडेन जमतात. थंय दिवली, नाल्ल, पांच फळां, विड्या पानांचें ताट आनी हेर पुजेची तयारी केल्ली पळोवपाक मेळटा.
बांयच्या उदकाचो तांबयो भरून चुडयांचें ताट आंगणांत हाडून पयली तांबयांक हळद – कुकूम लावन तुळशीक उदक घालतात. मागीर तुळशीचें मानपान आनी सुर्याक उदक घालून विडो, चुडयो तांकां ओंपतात. ही विधी चालू आसतना कांय सवायशिणीं होंवयो लेगीत गायतात. मुखार ह्यो सवायशिणीं एक विड्या सकट चुडी गंगेच्या नांवान बांयचेर हळद – कुकूम लावन चुडी ओंपता आनी सतत आमकां निर्मळ उदक दी माये अशी ती प्रार्थना करता आनी मागीर कल्पवृक्ष म्हळ्यार माडाचेंय अशेंच मानपान करीत प्रार्थना करून देवघरांत देवाचो मान देवाक दितात.
कालयल्ल्या फोवांचो देवाक निवेद दाखयतात. घरच्या हुमऱ्यार रांगोळ काडून हळद – कुकूम लावन चुडी दवरून हुमऱ्याक आरत दाखोवन, घरांत सूख – शांती प्राप्त जावंदी अशी प्रार्थना करतात. मुखार पोर्णिमा पै म्हणटा, पुर्विल्ल्या काळार पावसांत बायलांचें चड भायर सरप जायनासले. चुडी पुजेच्या निमतान एकामेकांगेर वचप चुडी दिवप जाणट्यांचो आशिर्वाद घेवप. पावसाक येवकार दीत सवायशिणींचो हो सुवाळो दबाज्यान मनयताली.
वाठार बदलता तशे आयतार पुजपाची विधी, वेगवेगळी आसली तरी सगळ्यो सवायशिणीं भावर्थान सैमपुजा करतात. सैमपुजेची ही विविधाय खंय तरी एकतेची शिकवण दिता. सणां-परबांच्या निमतान सगळीं मंडळी जमतात. खास करून किण्ण पडिल्ल्या म्हालघराक जाग येता आनी नकळत सणां-परबांची उर्मी सरभोंवतणी हर्ष – उल्हासी वातावरण एक सकारात्मक वातावरण निर्माण करता.
अतिशा सुर्लीकार
7262849923
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
