वेंचणूक प्रक्रिया संयमी, मुल्याधारित आसप गरजेचें

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

खोशी नाचांतल्यान परगटावप हें जरी सभावीक आसलें तरी सरकार स्थापने खातीरच्यो वेंचणुको हो लोकशायेंतलो एक गंभीर प्रसंग. तेन्ना जैताचो आनंद परगटायतना ताचो शिगमो जावंनये हाची जतनाय घेवप गरजेचें. वेंचणूक प्रचारांच्या मजगतीं रोड शोंत, प्रचार सभांत, जिखले उपरांत विजय यात्रांनी आनी सोपूत सुवाळ्यांत घोशणा दित जाण्टे, नेण्टे बेभान जावन नाचतात तेन्ना वेंचणुकांक ‘लोकशायेचो नाच’ म्हण्टात ताचो शब्दशा अर्थ देशांतल्या पक्ष कार्यकर्त्यांनी, मतदारांनी घेतला अशें दिसता. आमचो नाच त्या खिणाक समेस्त जग पळयता ताचें भान राखपाक जाय.
येन केन प्रकारेण भोवमत मेळोवन सत्ता हातासपाचो सुवार्थ हालींच्या वेंचणुकांत पळयत जाल्यार लोकशायेचो नाच संविधानिक ताल- मेळ- ठेक्याक धरून चल्ला अशें दिसना जालां. “लोकशायेंतलें भोवमत म्हळ्यार 51% झुंडशाहीन 49% जनतेचे हक्क मारप” अशें अमेरिकन राजकारणी, मुत्सद्दी, वकिल, तत्वगिन्यानी, अमेरिकेच्या मूळ संस्थापकांतलो एक आनी तिसरो अमेरिकन राश्ट्राध्यक्ष थॉमस जेफरसन हांणी म्हणलां. देशांत सत्तेंत आशिल्ल्या भाजपाचे 2019 संसदीय वेंचणुकांतले ‘भोवमत’ हें फकत 37.36% टक्के इतलेंच आसा.
फकत मतदारांनी भोवमतान उमेदवारांक निवडून हाडले म्हूण जायना, मुळांत ते उमेदवार त्या पदाची जापसालदारकी सांबाळपाचे लायकीचे आसात काय नात तें पळोवप म्हत्वाचें आसता. फाटल्या आयतारा राजस्थानांत जयपूर शारांतल्या मध्यवर्ती हवामहल ह्या मतदारसंघात भाजपाचे उमेदवार आनी मंदिराचे पुरोहीत बालमुकुंद आचार्य जैतवंत जाले, हें जाहीर जाता थंय आसा, तर ते आपल्या समर्थका वांगडा रस्त्याकुशीचे मुस्लिमांचे नॉन- वेज स्टॉल बंद करपाक धांवले. नॉन- वेज स्टॉल कायदेशीर आशिल्ल्यान बंद करप शक्य ना अशें तांकां पुलीस अधिकाऱ्यान समजायलें तरी ते आपल्याक फाल्यां मेरेन तें बंद जाल्लें जाय अशी शिटकावणी दिवन थंयच्यान परतले. जिवाचे भिरांतेन स्टॉलवाल्यांनी मात शटर देंवोवन थंयच्यान धांव मारली. मध्य प्रदेशांत विजय यात्रेंत एका पोस्टरांत बजरंगाच्या भूमिकेंत शिवराज सिंह चौहान राम- लक्षमणाच्या रूपांत मोदी- शाहाक खांद्यार घेवन दिसले. कार्यकर्ते पोश्टराचो दुदान अभिशेक करताले.
भोवमतान जिखपी आनी तांकां जिखोवन हाडपी संविधान, न्यायप्रणालीचो सन्मान करतले अशें आसना. “आपूण भोवमता बाजून उबो आसतना मनशान थोडो वेळ थाकाय घेवन अंतर्मुख जावन विचार करप गरजेचें” अशे लेखक मार्क ट्वेन हांणी म्हणलां तें खरें.
अमेरिका, युके, फ्रान्स, जर्मनी सारकिल्ल्या प्रगल्भ लोकशायेंत पक्षाचे उमेदवारी खातीर उत्सूक उमेदवारांची भौशीक माचयेर भासाभास दवरतात. देशांतल्या समाजीक, अर्थीक, विदेशनिती विशींच्या मुद्दयांचेर निश्पक्ष पॅनलान पारदर्शी पद्धतीन विचारिल्ल्या प्रस्नांच्यो जापो उमेदवार कशे तरेन दितात, हाचेर ताची दावेदारी थारता. त्या खातीर उमेदवार हो साक्षर आनी सजग आसप गरजेचें, हें वेगळें सांगपाची गरज ना. आमच्या देशांत उमेदवार राजकी पक्षांचे हाय कमांड फकत तांच्या वेंचणुको जिखपाच्या क्षमतेचेर थारायतात, मागीर तो अशिक्षित, बाहुबली, गुंड आनी बलात्काराचो आरोपी आसलो तरी चलता. मजेची गजाल म्हळ्यार हालीं गोंयांत राश्ट्रीय खेळांच्या सर्तींत भाग घेवपी स्नूकर खेळगड्या आड चोरीचे आरोप लागले, तेन्ना तो निर्दोश म्हूण सिद्ध जाय मेरेन ताचेर बंदी हाडल्या. हाचे विपरित जनप्रतिनिधींच्या बाबतीत मात तांकां जो मेरेन न्यायालयां दोशी थारायनात तो मेरेन ते निर्दोश मानपाची सगळ्यांच राजकी पक्षांचो मानक आसा. उमेदवारा आड लागिल्ल्या आरोपांच्या वळेरींची फूलपेज जायरात न्यायालयाच्या आदेशा नुसार दिसाळ्यांत छापून हाडप जरी अनिवार्य केल्ले आसले तरी तो आरोपी उमेदवार जनता जनार्दनाक मान्य आसता. तो वेंचणूक जिखता आनी उपरांत मंत्रीपदूय भूशयता. मंत्री जाल्ले कारणान ताका खटल्याच्या सुनावणीच्या वेळार अनुपस्थित रावपाची परवानगीय न्यायसंस्था दितात. सद्या देशांत 50% खासदार, 44% आमदारांआड गुन्यांवाचे आरोप लागिल्ले आसात आनी तीच परंपरा मुखार व्हरत पयरच्या पाच राज्यांच्या वेंचणुकांत बाहुबली, गुंडांक काँग्रेस आनी संस्कारी भाजपानूय उमेदवारी बहाल केल्या. हाका लागून अर्थशास्त्र, तंत्रगिन्यान, समाजशास्त्र क्षेत्रांतलो सुशिक्षीत वर्ग राजकारणाच्या वाटेक वचना जाला.
आदर्श राज्य वेंचणूक प्रचारांत उमेदवारान आपूण आनी आपलो पक्ष जैतिवंत जालो जाल्यार आपले भावी सरकार राज्यांतले उद्देग- व्यापार, रोजगार, शिक्षण, मुळावे भलायकी सुविधा हातूंत कसल्यो सुधारणा घडोवन दिवे लायतले तें सांगप गरजेचें आसता. हांगां मात सनातन धर्माचो केल्ल्या अपमानाचो बदलो, मुस्लीम तुश्टीकरण विरोध ह्या विशयांचेर ध्रुवीकरण करून मतां मेळोवपाचे यत्न येसस्वी जातात अशें दिसता. “बहुसंख्यकांनी मानले म्हूण असत्य हें सत्य जायना आनी खरें तें फट जायना” अशे बुकर वाशिंग्टन ह्या अमेरिकन विचारवंत, लेखकान म्हणलां खरें, पूण वेंचणुकांच्या वेळार अमुक एक पक्ष सनातन धर्माचो विध्वंस करपाक भायर सरला, हो अपप्रचार सत्य मानून बहुसंख्यक धर्मवादी वेंचणुकांत ‘त्या’ पक्षाच्या अर्थीक, समाजीक बाबतींतल्या समंजस, अनदेखी करत त्या पक्षाक हारोवपाक शकतात.
आमच्या सहभागी प्रजात्रंत प्रणालींत ग्रामपंचायती, नगरपालिका, महानगरपालिका, राज्य विधानसभा, केंद्रांत संसद अशी विंगड विंगड पांवड्यार देशाची प्रशासन चलोवपाची संरचना आसा. प्रधानमंत्री, गृहमंत्री, अर्थमंत्री, संरक्षणमंत्री हांणी मतदारांनी तांकां केंद्रांत दिल्ल्यो जापसालदारक्यो सांबाळपाच्यो. डबल इंजीन म्हणटात तसलो प्रकार संविधानांत आसना. जांकां जीं इंजिनां जनतेन चलोवपाक सांगल्यांत तीं तांणी चलोवपाचीं. प्रधानमंत्री आनी तांचें मंत्रीमंडळ आपलीं कामां सोडून प्रचारकांच्या भुमिकेंत राज्यांत हेडटात तें सोबून दिसना. वेंचणूक काळांत देशाच्या प्रधानमंत्र्यान जॅकेटाचेर, तोपयेचेर आपल्या पक्षाचें चिन्न लावन जाहीर माचये वयल्यान आपल्या पक्षाचे वतीन अनुचीत भाशा वापरून राजकी
विरोधकांचेर टीका करप हे लोकशायी संकेत, सभ्यता आनी पदाच्या शिश्टाचारांक अनुसरून न्हय.
राज्याच्या प्रचार सभांचे माचयचेर ताळ्यांच्या गडगडाटांत प्रधानमंत्री, गृहमंत्री, केंद्रीय मंत्री भाशणां झोडटात तेन्ना त्या मतदारसंघातलो उमेदवार मात किंकोत कसो जाल्लो दिसता. ह्या वेळा तीन राज्यांतल्या सगळ्या मतदारसंघांत एकलो प्रधानमंत्रीच वेंचणूक लडयता जाल्लेवरी बोवाळ जालो. फकत प्रधानमंत्र्यांक लागून आपूण जिखले, हें तीन राज्यांतले नेते, जैतवंत उमेदवार सांगताले तेन्ना ते ‘प्रधानमंत्री भरोसे’ मुळांत उमेदवार जावपाच्या लायकीचे नाशिल्ले ताची कबूली दिताले म्हणुयेता. जैतवंत उमेदवारांनी राज्याचो मुखेलमंत्री वेंचपाचो अशें संविधान सांगता, तेन्ना प्रत्यक्षांत हायकमांडान वेंचणुकांच्या आदीं वा उपरांत मुखेलमंत्री पदाचो चेहरो वेंचप ही एक तरेन एकाधिकारशाही म्हणूं येता. राजेशाहींत राजा आपणें मोहिमेंत जिखिल्ल्या प्रदेशांत प्रशासन चलोवपाक सरदार, मांडलिक नेमतालो तसलोसो प्रकार आमचे लोकशायेंत दिसपाक लागला. हाचे आदीं इंदिरा गांधी, राजीव गांधी, सोनिया गांधीक आमी त्या भूमिकेंत पळयल्यांत. फाल्यां ममता, केजरीवाल, अखिलेश हांच्या हातांत केंद्र, राज्यांतली सत्ता येत जाल्यार तेवूय रिमोट कंट्रोलान राज्यांचें प्रशासन चलयतले, हातूंत मात्तूय दुबाव ना.
देशाचे प्रधानमंत्रीपद भुशोवपी व्यक्तीन भौशीक सुवातांनी पक्षपाती दिसप समा न्हय. “संसदेच्या भायर वेंचणुकेंत जाल्ल्या पराभवाचो राग सदनात काडनाकात” असो कटाक्ष प्रधानमंत्र्यान केल्लो ते समा आशिल्लें, पूण ताचे आदी संसद हे पक्ष कार्यालय जाल्ले वरी सत्ता पक्षांतल्यांनी सदनांत उबे रावन “तिसरी बार मोदी सरकार” म्हूण केल्ली राजकी घोशणाबाजी सदनाच्या नेमा नुसार निशिद्ध आशिल्ली. तेन्ना तांका भायल्या जैताचो उन्माद सदनांत दाखय नाकात म्हणत मोदी हांणी निश्पक्षपातीपणा दाखोवपाचो तो दाखयलो ना.
राजकारणांत देसेंतकाय आतां दिसनाशी जाल्या. सगळ्याच पक्षांच्या नेत्यांचो, वक्त्यांचो भाशेच्या बाबतीत तोल सुटिल्लो दिसता. प्रचार काळांत कोण राजकी नेतो कोणा खातीर कसली उतरां वापरतालो हें देशान पळयलां. राजकी फुडाऱ्यांचे खुशमस्करे, चमचे सगळ्याच पक्षांत सदा सर्वकाळ आसतात. इंदिरा गांधीच्या तेंपार “इंदिरा इज इंडिया, इंडिया इज इंदिरा ” म्हणपी देवकांत बरूवा सारकेल्ले आशिल्ले. मात, पयर मोदींच्या तोखणायेंत, खुशामदींत राजकी किर्तनकारांच्या चोंब्यांनी सगळ्यो शिमो हुपिल्ल्यो दिसल्यो. तीन राज्यांतले जैताचें स्रय मोदींक दितना टीवी एंन्करांनी स्तुतिसुमनांचे त्सुनामीचो खवदोळ दिसभर चलयलो. तेन्ना देशाची प्रमुख मीडिया सत्तापक्षाच्या खाजगी प्रचार एजंटाच्या भुमिकेंत दिसली. पक्षपाताक लागून लोकशायेचो चवथो स्तंभ विश्वासार्हता घाणावन बसला.

दीपक लाड
पर्वरी