विचार महोत्सव आनी वैचारीक दिवाळखोरी ?

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आंदोलनां सफळ जालीं खरीं, पूण हीं जैतीवंत करपाक आनिकूय लोक रात दीस काम करताले. ते लोक म्हणल्यार बुद्धिजिवी लोक. बुद्धिजिवी लोक हे ह्या तरनाट्यांक वाट दाखयताले, मार्गदर्शन करताले. आयज हो बुद्धिजिवी घटक खंय न्हिदला काय? हो घटक न्हिदला म्हणुनूच तर आयचो तरनाटो सैरभैर जावंक ना मूं?

दर वर्सा पणजेच्या कला अकादमीच्या सभाघरांत डी. डी. कोसंबी विचार महोत्सव म्हणल्यार Festival of ideas जायत आयला. कोवीड धामीक लागून मदल्या दोन वर्सांच्या काळांत तो जालो ना. पूण, अंदूं वर्सा तो जातलो म्हणून लोकांची (चड करून बुद्धीजिवी लोकांची) उमळशीक वाडिल्ली. आडखळ आशिल्ली ती फकत कला अकादमीच्या थळाची. कारण कला अकादमीचें नुतनीकरण चालू आशिल्ल्यान तो दुसऱ्या थळांत व्हरपाचें सरकारानूच थारायल्लें. थळ आशिल्लें मडगांवचें रवींद्र भवन. तारीख आसली 10 ते 14 नोव्हेंबर 2022. आयोजक : कला आनी संस्कृती खातें, गोंय सरकार.
अंदूं वर्साच्या ह्या विचार महोत्सवांत कोंकणी खातीर जांणी ‘ज्ञानपीठ’ जोडलो ते नामनेचे साहित्यीक भौ. दामोदर (भाई) मावजो, मुंबयचे नामनेचे चित्रकार, लेखक, पौराणीक कथाकार आनी विचारवंत डॉ. देवदत्त पटनायक, इतिहासीक संशोधिका आनी लेखिका प्रो. माधवी मेनन, भारतीय संशोधक, मानवाधिकार तशेंच आंबेडकरवादी समाजीक कार्यकर्ते, वकील आनी लेखक डॉ. सूरज मिलिंद एंगडे, बायोकेमीश्ट आनी भौशीक भलायकी आनी पर्यावरण मळार काम करपी डॉ. प्रणयलाल अशे नामनेचे उलोवपी विचारवंत ह्या महोत्सवांत विचार मांडपाचे आसले. पूण…
अकस्मात 08/11/22 दिसा एक खबर आयली. ते खबरेंत स्पश्टूच म्हणिल्लें. ‘ह्या विचार महोत्सवांत दाव्या विचारसरणीच्या कांय उलोवप्यांचो आस्पाव आशिल्ल्यान केंद्रांतले कांय फुडारी निरूस जाले आनी तांणीच गोंय सरकाराक हो महोत्सव रद्द करपाक लायलो.’ एकी कडेन खबर सांगता हो महोत्सव रद्द केलो म्हणून, तर दुसरे वटेन सरकार सांगता हो महोत्सव फुडें धुकल्ला म्हणून… पूण खरें कितें तें कोणाकूच खबर ना. विचारसरणी कितेंय आसूं, दावी वा उजवी पूण आमी एका स्वतंत्र देशांत रावतात हें सरकार विसरलांच तेच वांगडा आयचो नवनागरीक आनी बुद्धिजिवीय विसरला कशें दिसता. चांटेपावलाक जर अशे घेतिल्ले निर्णय बदलपाक लागले जाल्यार ही एकेतरेची वैचारीक दिवाळखोरीच म्हणची पडटली. आपल्या विचारां कडेन जांचें जुळना तातूंत बदल करप वा बदल जायना जाल्यार ती गजालूच काडून ना करप हाका एके तरेचो एकाधिकारशायेचो वास येता कशें दिसता.
आचार स्वातंत्र्य आनी विचार स्वातंत्र्य अशीं दोन स्वातंत्र्यां आमकां आमचे घटनेन दिल्यांत. म्हणटकच ह्या देशांतल्या दर एका नागरिकाक आपलो विचार व्यक्त करपाचो संविधानीक अधिकार घटनेन दिल्लो आसा. पूण, ज्या नागरिकांनी आपल्या मतदानाच्या अधिकाराच्या मालवजार ज्या सरकाराक सत्तेर हाडलें तें सरकार मात नागरिकांचे अधिकार मानपाक तयार ना वा त्या अधिकारांक खोंटावपाचो, माड्डावपाचो कुत्सीत हेत आसा हाची जाणविकाय जाल्या बगर रावना. हें एक उगतें गुपीत कशें दिसता.
खरें म्हणल्यार नवो तरनाटो हें सळसळटें रगत. आंतरराष्ट्रीय आसूं वा आसूं राष्ट्रीय वा आसूं राज्य थरावयलो एकाद्रो वादग्रस्त प्रस्न. ताचे आड उलोवपाची वा क्रांती करपाची धमक फकत तरनाट्यां मदीं आसली. देखून आयजवेरच्यो ज्यो ज्यो क्रांती जाल्यो त्या त्या क्रांतींनी देंवून तरनाट्यांनीच त्यो जैतीवंत करून दाखयल्यांत. आनी म्हणून कितलेशेच खेपे सरकाराक चार पावलां फाटी लेगीत घेवंची लागल्यांत. पूण आयचो तरनाटो? इतलो असंवेदनशील कित्याक जालो ताचेर कोणें विचार करपाचो?
संत ज्ञानेश्वरान फकत सोळाव्या वर्सा ज्ञानेश्र्वरी बरयली. संस्कृताचें प्राकृत केलें. जातीयवादा आड संघर्श केलो. फकत सोळाव्या वर्सा शिवाजी महाराजान अन्याय आनी अत्याचारा आड आपली तलवार भायर काडली. अन्यायी आनी अत्याचारी इस्ट इंडिया कंपनी आड भगतसिंगान उठाव केलो आनी पिरायेच्या फकत तेविसाव्या वर्सा हांसत हांसत तो फांसार गेलो. जालियनवाला बाग हत्याकांडाक जो डायर नांवाचो अधिकारी जापसालदार आसलो ताचो बदलो घेवपी उधम सिंगूय तरनाटोच आसलो.
गोंयची मुक्ती आसूं वा 18 जून 1946 दिसा राम मनोहर लोहियांनी मडगांवां घडोवन हाडिल्ली क्रांती आसूं, तरनाट्यांनीच दर खेपे खांद मारला. आमी जनमत कौल जिंखलो तो जॅक सिकेर, रवीन्द्रबाब केळेकार, मनोहरराय सरदेसाय, उदयबाब भेंब्रे आनी हेर तरनाट्यांच्या नेतृत्वा खालाच. पुंडलीक नायकान कोंकणी प्रजेचो आवाज हे संघटनेचें नेतृत्व करीत गोंयची राजभास कोंकणी जावची म्हणून 555 दिसांचें आंदोलन केलें तें गोंयच्या तरनाट्यांनीच. गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो आसूं वा आसूं कोंकणीचो घटनेच्या आठव्या परिशिश्टांत आस्पाव. तरनाट्यांनीच आपल्या जिवाचें रान केलें. तांणी सूख वस्तूंचें केन्नाच चिंतलेंना. आनी आयचो तरनाटो? दिसा ढवळ्या एकाद्र्या पक्षाचे 10 आमदार दुसरो पक्ष चोरता, दुसरे खेपे आठ आमदार चोरता आनी तरीय आयच्या तरनाट्याची भुजां शिवशिवनात? इतलें सगलें जावनूय जर तरनाटो वोगी बसता जाल्यार एकाद्रो डी. डी. कोसंबी विचार महोत्सव सरकार रद्द करता कितें वा फुडें धुकलता कितें आयच्या तरनाट्याक कुस्कुटाचोय फरक पडना.
गोंयची मुक्ती धरून कोंकणीचो घटनेच्या आठव्या परिशिश्टांत आस्पाव ह्या कांय गजालींचो वयर हांवें जो गोंयच्या संबंदान उल्लेख केला, तातूंतल्या दर एका आंदोलनांतल्या तरनाट्यांच्या आस्पावान आंदोलनां सफळ जालीं खरीं, पूण हीं जैतीवंत करपाक आनिकूय लोक रात दीस काम करताले. ते लोक म्हणल्यार बुद्धिजिवी लोक. बुद्धिजिवी लोक हे ह्या तरनाट्यांक वाट दाखयताले, मार्गदर्शन करताले. आयज हो बुद्धिजिवी घटक खंय न्हिदला काय? हो घटक न्हिदला म्हणुनूच तर आयचो तरनाटो सैरभैर जावंक ना मूं? विचार महोत्सव रद्दबादल जाता तेन्ना इतिहासाची याद जाले बगर रावना.
बुद्धिजिवी लोक म्हणल्यार लेखक-कवी. हे सर्जनशील लोक. एकाद्री पीन पडल्यार लेगीत आंग शिरशिरपाक जाय अशे अवस्थेंतलीं हीं संवेदनशील व्यक्तीमत्वां. पूण आयचो लेखक? तो तर सत्ताधाऱ्याच्या ताटांतल्या उश्ट्याच्या गोट्यांक लाळ घोटपी मांजरावरी जाला अशें नाईलाजान म्हणचें लागता. अशे तरेचो सर्जनशील(?) लेखक तो नवतरनाट्याक मार्गदर्शन तें कितें करतलो? तो जेन्ना लाचार जाता तेन्ना मुखा वयली पिळगीय लाचार जाता. नाजाल्यार डी. डी. कोसंबी विचार महोत्सव रद्द जाता वा तो फुडें धुकलता तेन्ना ह्या एक्काय तथाकथीत सर्जनशील पुरस्कार जैतीवंतांच्या तोंडांतल्यान हाचेर प्रतिक्रिया कित्याक येना? काय ह्या पुरस्कार जैतीवंतांक आनीक कांय एक लागना? लागता तें नांव, पयसो आनी पुरस्कारूच?
ह्या डी. डी. कोसंबी विचार महोत्सवाचो विचार करतना हो महोत्सव फळादीक जावचो म्हणून गोंय सरकाराच्या कला आनी संस्कृती खात्याचे कर्मचारी रात दीस वावुरल्याच आसतले हें ह्या महोत्सवाचें सोबीत सुंदर अशे निमंत्रण पत्रिके वयल्यान दिसून येता. ह्या संबंदान कला आनी संस्कृती मंत्री धरून प्युना मेरेनच्या सगल्यांनी आपलें ‘बॅस्ट’ दिवपाचो यत्न केला आसतलो. – कलाकारांनी, कारागिरांनी, चित्रकारांनी, वेब डिजायनरांनी, संगणक कुशळ लोकांनी – दिसाचीं 24 वरां आपलो मेंदू खर्चिला आसतलो. दावे- उजवे करता करता तांच्या ह्या मोलादीक वावराक कोयराची टोपली दाखयल्ल्या वरी जालें ना? त्या भायर ह्या महोत्सवा खातीर अवाढव्य असो खर्चूय केला आसतलो. तो खर्च आमच्या कराच्या माध्यमांतल्यान आयल्ल्या पयशांतल्यान जाला. तो आमचो पयसो फुकट गेलोना? तो पयसो वगडावपाचो वा वाट लावपाचो अधिकार सरकाराक आसा व्हय? मानादीक कला आनी संस्कृती मंत्र्यान आपलें मौनव्रत सोडून हाचेर व्यक्त जावपाची गरज आसा.
गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो मेळचो अशी मागणी घेवन रवीन्द्रबाब केळेकार, उदयबाब भेंब्रे, पुंडलीकबाब नायक आनी हेर कोंकणी लेखकांचें शिश्टमंडळ तेन्नाचे प्रधानमंत्री राजीव गांधी हांचे कडेन गेल्ले. तेन्ना प्रधानमंत्र्यांनी ह्या आमच्या लोकांक खंय एक प्रस्न केल्लो. तांचो प्रस्न सादो सरळ आसलो. तुमकां ‘घटक राज्य’ दर्जो कित्याक जाय? ह्या आमच्या शिश्टमंडळांतल्या हुशार लेखकांनी जाप दिली ती अशी आसली. ‘सुमार साडेचारशीं वर्सां परस चड काळ गोंय पुर्तुगेजांच्या शेका खाला आसलें. गोंय हें पुर्तुगालची वसाहत जाल्ली. ते सांगता तेंच आमकां आयकुचें लागतालें. 19/12/1961 ह्या दिसा आमी स्वतंत्र जालें खरें पूण आमकां संघ प्रदेशाचो दर्जो दिल्ल्यान आमचें गोंय परतून एकदां दिल्लीच्या वसाहती खाला आयलां. आमचे निर्णय आमकां घेवपाक मेळनात. आमी स्वतंत्र आसात पूण स्वायत्त नात. गोंयाक घटक राज्याचो दर्जो दिल्यार आमचें गोंय स्वायत्त जातलें, आमचें निर्णय आमकां घेवपाक मेळटले. राजीव गांधीक ही ह्या लेखकांची भुमिका पटली आनी मुखा वयलो इतिहास तर तुमी सगले जाणांतूच. (तेन्नाच्या विरोधी पक्षांनी जाल्यार ह्या घटक राज्याच्या निर्णयाक खर विरोध केल्लो. पूण आयज राजकीय मळा वयल्या सगळ्या राजकारण्यांनी ह्या घटक राज्याचो कशे तरेन फायदो करून घेतला तें तर आमी जाणा.)
जर आमी स्वायत्त आसात जाल्यार एकाद्रो सादो डी. डी. कोसंबी विचार महोत्सव घेवपाचो आसलो जाल्यार लेगीत केंद्राची ढवळाढवळ कित्याक आसची? ही कसली स्वतंत्रताय आनी स्वायत्तता? सरकार मेकळ्या मनान विचार करतलें काय?

प्रकाश द. नायक
8796843564