वडा परब मनयतना….

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

आयज वडा पुनव. ते निमतान विशेश.

गोंय, महाराष्ट्र, कर्नाटकाचो कांय भागांतल्यो सवायशिण बायलो वडा पुनव मनयतात. सगळ्या झाडां मदीं वडाची जिण चड. वेल्यान लोंबकळपी पारंबी वडाचो वंश वाडयता. पुनवे दिसा वडाची पुजा करून, ताचे भोंवतणी धागो बांदून बायलो ‘घोवाक आनी भुरग्यांक बरें भलायकेन भरिल्लें आयुश्य मेळूं.  कुटुंबाचो विस्तार जांव, समृद्धी येवं’ अशें मागणें करतात. 

ही परब महाभारतांतले सावित्री आनी सत्यवान हे आख्यायिकेचेर आदारिल्ली आसा. भद्र देशात अश्वपती राजा राज्य करतालो. ताका सावित्री नांवाची सुंदर, नम्र आनी सद्गुणी चली आशिल्ली. तिची लग्नाची पिराय जाली तेन्ना राजान तिगेले आवडी प्रमाण राजकुंवर वेंचून काडपाक मान्यताय दिली. तिणें सत्यवान नांवाचो राजकुंवर वेंचून काडलो. तो शाल्व राज्यांतल्या धृमत्सेन नांवाच्या दृश्टीहिन राजाचो पूत आशिल्लो. राजा एक झूज हारिल्लो. पुत सत्यवाना वांगडा तो रानांत रावतालो. सत्यवानाचें आयुश्य फकत एक वर्स आसा हें जाणून नारदान सावित्रीक ताचे कडेन स्वयंवर करचें न्हय असो सल्लो दिलो. पूण सावित्रीन तें मान्य केलें ना. सत्यवाना कडेन लग्न जावन ती माव आनी मायली सेवा करपाक रानांत गेली.

सत्यवानाच्या मरणाक तीन दीस उरले तेन्ना तिणें तीन दीस उपास करून व्रताची सुरवात केली. सत्यवान रानांत लांकडां हाडपाक गेल्लो तेन्ना सावित्री वांगडा गेली. लांकडां कापतना ताका घुंवळ येवन तो पडलो. यमधर्म थंय येवन सत्यवानाचो जीव घेवपाक लागलो. सावित्री घोवा वांगडा यमाच्या फाटल्यान वचपाक लागली. यमान सावित्रीक जायते फावट परत वचपाक सांगलें. पूण तिणें खरपणान न्हयकार दिलो आनी घोवा वांगडा वचपाचो आग्रो धरलो. निमाणो यम बेजारलो आनी तिणें घोवाक सोडून तीन वर मागपाक सांगलें.

सावित्रीन आपल्या दिश्टीहिन मावाचे दोळे आनी राज्य परत मागलें आनी पूत जावपाचो वर मागलो. यमराजान बेसावधपणान म्हणलें, “तथास्तु.” सट् करून ताका दिल्लें उतर याद जालें आनी सत्यवानाक जिवो करचो पडलो. सावित्रीन वडा झाडा पोंदा सत्यवानाचें जिवीत परतून मेळयिल्ल्यान ज्येष्ठाच्या पुनवे दिसा बायलो वडाची पुजा करतात आनी उपास करतात. पर्यावरणीय नदरेन वडाक खाशेलें म्हत्व आसा. देखून झाडा विशीं उपकार मानप हो पुजेचो एक हेत. गोंयांत गांवगिऱ्या वाठारांत हें दायज आज लेगीत भक्तीभावान मनयतात. सगल्या बायलांचे घोव सभावान बरे आसतात अशें न्हय, पूण घोव कसोय आसूं, फुडल्या जल्मांत तोच मेळचो म्हूण प्रार्थना करप हो श्रद्धेचो एक भाग म्हणू येता. आयच्या काळांत लग्न जातकूच बायल घोवाचे विचार पटनात आनी हेर गंभीर कारणांक लागुन घटस्फोट घेतात. 

शारांत रावपी बायलो वडाच्यो खांदयो हाडून पुजा करतात. ज्या  रुखामुळां सावित्रीन सत्यवानाक परत मेळयिल्लो त्याच वडाची खांदी हाडून (तीय बी वडाक दुखोवन) व्रत कित्याक करचें? म्हच्या मतान वडा पुनवेची फॅशन करची न्हय. कारण वडाक सूद जीव आसता आनी तो हेर रुखां परस चड प्राणवाय दिता, हे विज्ञानान सिद्ध केलां. वडा पुनवे दिसा एक तरी वडाचें झाड लावपाचें व्रत केल्यार सार्थक जातलें अशें म्हाका दिसता. हो लेख बरोवपा फाटल्यान कोणाच्योच भावना दुखोवचो हेत ना.

वड हो पर्यावरणीय नदरेन अत्यंत म्हत्त्वाचो रुख. ताचे म्हत्त्व फकत धर्मीकूच ना, तर पर्यावरणीयूय आसा. वड व्हडा प्रमाणांत कार्बन डाय-ऑक्सायड शोशून घेता आनी ऑक्सिजनाची पुरवण करता, देखून प्रदुशण उणें जाता. ताच्या व्हड आकाराक लागून जायत्या सुकण्यांक, किडींक, जनावरांक, सोरपांक आनी सुक्ष्मजंतूं आलाशिरो आनी अन्न मेळटा. अशे तरेन जैवविविधतायेक आदार मेळटा. वड चड करून गांवाच्या मध्यभागांत आसता. थंय लोक जमून चर्चा करतात, देखून ताका समाजीक एकचाराचें प्रतीकूय मानतात.

कर्नाटकांतल्या फातर खणपी कामगार थिम्मक्का हिका लग्न जाले उपरांत भुरगीं जालीं नात, देखून कर्नाटकांतल्या 4 किमी रस्त्या कुशीक तिणें वट्ट 284 वडाचीं झाडां लायलीं आनी तांकां भुरग्यां भशेन मोग केलो. ते रूख व्हडले जाल्यात. थिम्मक्काच्या ह्या अद्भूत वावराक अमेरिकेंत मान्यताय मेळ्ळ्या आनी तांणी पर्यावरणाचेर काम करपी एके संस्थेक “थिम्मक्का रिसोर्सेस फॉर एनवायरनमेंटल एज्युकेशन” अशें नांव दिलां. दरेकल्यान आपल्या जिवितांत एक झाड लेगीत रोयलें आनी वाडयलें जाल्यार संवसारांतले अर्द्या परस चड पर्यावरणीय प्रस्न सुटावे जातले.तशें जायना म्हणून थिम्मक्काक मुखार येवचें पडटा. लोक पर्यावरणा कडेन आडनदर करतले, त्या दिसा धर्तरेचो नाश जातलो. देखूनच सगल्यांक आवाहन करतां : शक्य जाल्यार तुमच्या वाठारांत एक तरी वडाचें रोप लावचें आनी ताची जतनाय घेवची. थिम्मक्का 284 वड लावन वाडोवंक शकता जाल्यार आमी एकूच झाड कित्याक वाडोवंक शकचे नात.

——————————–

सुदिन वि. कुर्डीकार