भांगरभूंय | प्रतिनिधी
मनीस आनी सणाचें नातें हें सासणांचें. कसलेंय अरीश्ट आयलें जाल्यार मनीस अगतिक जाता आनी अदृश्य शक्तीचो म्हळ्यार देवाचो धावो करता. पूण तो देवाक मेळत तसो होरायना. देवाची भक्ती करतना एखादे विशिश्ट पद्दतीचो वापर करता, जी मुखार रितीचें रुप घेता. अशाच कांय रितीचें रुपांतर सणां मदीं जाता. तर कांय रिती ह्यो परंपरा जावन भौसा मदीं तिगून उरल्यात. अशीच एक रित म्हळ्यार ‘वजें’ दिवप.
लग्नाक एक वर्स पुराय जायना तो मेरेन लग्न जाल्लें नवें व्हकलेंक दर सणा वेळार तिच्या कुळारातल्यान वजें धाडपाची रित आसा. ‘वजें’ म्हळ्यार सणाच्या निमतान आपणाले लग्न जाल्ले चलयेक खावपाचें जिन्नस, देवकृत्य करपाक लागपीं सामान धाडटात. ही प्रथा गोंयांत व्हड प्रमाणात पाळटात. हिंदू तशेंच क्रिस्तांव भावां मदीं हें प्रथेक खूब मान आसा. हिंदू लोक आषाढी एकदशीक, चवथीक, दिवाळेक तशेंच दिवजां आसता तेन्ना वजें धाडटात. जाल्यार क्रिस्तांव लोक सांज्यावावेळार.
ही प्रथा केन्ना आनी कशीं सुरवात जाली हाची म्हायती मेळूंक ना; पूण ही प्रथा खूब पोरणी, हें तिचे मान्यताये वयल्यान समजता. घडये ती सिंधु संस्कृतीच्या काळांत सुरु जाल्या आसतली. गोंयांत तिका वजें ह्या नांवान वळखतात तशीं हेर राज्यांनी तिचें नांव वेगळें आसतलें. पूण हे रितीची मुखेल मोख म्हळ्यार आपणाले चलयेक कसलेंच दुख्ख जावपाक जायना. हेर दिसांनी जरी तें अन्नाक वळवळें काडटा तरी सणांच्या दिसांनी ताका बरें तशेंच गोडधोड खावपाक मेळचे, सणाच्या दिसा तरी धुवेन रडचें न्हय ह्या उद्देशान ही प्रथा निर्माण जाल्या आसतली.
आयचे भशेन पयलींच्या तेंपार सगळ्यांकडे पयशें नासताले. जें गर्भश्रीमंत आशिल्ले तांचे कडेनच दुडू आशिल्लो. सामान्य मनीस खावपाक जाय तें आपूणच रोंवून काडी आनी कपडे तशेच हेर सामानां खातीर धान्य दिवन ताच्या बदल्यांत कपडे तशेंच हेर सामान घेयी. घडयेक त्या वेळार तांकां तें शक्य आशिल्ले कारण तांचे तेच रोयताले. विकत कांयच हाडपाक पडनाशिल्ले. आपलीं हाडां झरोवन, घाम गळोवन आपणाल्या कुटुंबाक सांबाळटाले. तरी ते खूबच सुखी आशिल्ले. आयचे भशेन दरेक वस्त बाजारांत विकनाशिल्ले. आपणांगेर किदें जालें जाल्यार तें शेजाऱ्यांगेर दितालें आनी शेजाऱ्यांगेर जाल्ली वस्त आपणांक मेळटली हाची तांकां खात्री आशिल्ली. सगळें एकमेकांक आधाराक पावताले. देखून ही परंपरा पाळप खूब सोपी आशिल्ली. वजें दिवपाकय कसलीच अडचण येनाशिल्ली. अमुक जाय तमुक जाय अशे जावयांघरचें लोक मागनाशिल्ले. जें दिताले तें खोशेन घेताले. वजें दिवपाक जाय अशी सक्ती नाशिल्ली. आपल्याक जमता तशे लोक वजें दी.
जसो काळ बदलत गेलो तसो मनीसय बदलत गेलो. एकमेकांक दिवपाची संवय ना जाली. दुडू मेळटा म्हूण सगळें नग बाजारांत विकपाक लागले. पळयता- पळयता हे परंपरेन सर्तीचें रुप घेतलें. एकमेकां वांगडा तेमोज करपा खातीर रिणां पसून काडून धुवेक वजें धाडपाक लागले. पयलीं फकत अन्नाचे नगच धाडी; आता देवाचें सामानाय धाडपाक लागले. दुसरें वटेन लोक शिकपाक लागिल्ले; पूण शिकपाचो अधिकार फकत चल्याक. देखून चल्याच्या शिक्षणाचो खर्च भरून काडपाक सुनेच्या घरच्यां कडे नग मागपाक सुरवात केली. पयशें आशिल्ल्यांनी दिले, पूण पयशें नाशिल्ल्यांनी किदें करपाचे? अशे तरेन हुंड्याची प्रथा सुरु जाली. जो कोण चलयेक हुंडो दिना ताचे चलयेक घोवा घरचे लोक सतोवपाक लागले. बडोवप, गाळी मारप, तिचे कडल्यान चड काम करून घेवप आनी वेळ पडल्यार तिका जिवेशीं मारून उडोवप. हुंड्या सयत वजें दिवपाची प्रथा लोकांनी आपणायलीं. देखीक शेजाऱ्यान जर लांकडाच्या फळाची माटोळी दिली जाल्यार आपूण खऱ्या फळांची माटोळी दिवपाक लागले.
हुंडो आनी वजें दिवपाक पडटा म्हूण लोकांक चलयो जड लागू लागल्यो. चलयांक वजें समजूपाक लागले. चली जावप म्हळ्यार श्राप मानू लागले. चली जावपाक दिना जाले. चलयेक तुच्छ मानपाक लागले. कुळांरात तिचो अपमान जावपाक लागलो. आयजय तिका ह्याच कारणांक लागून तुच्छ मानतात.
आयज काळ बदल्ला, तरी वजें दिवपाची पद्दत बदलूंक ना. चली लेगीत उंचेले शिक्षण घेवूंक लागल्यात. पूण ही प्रथा बंद जावपाची सोडून आनीकच वाडल्या. शिकिल्ल्यो चलयो लेगीत आवय-बापायक मुद्दाम वजें घोवागेर धाडपाक लायतात. सोशल मिडियाच्या काळांत तर सामकोच सांवार आयला. फोटो अपलोड करपा खातीर मुद्दाम वजें व्हरतात. आवय-बापायक जावपी खर्चाचें एकदाय चिंतिनात. म्हारगाय वाडल्या. लग्न करता म्हळ्यारच अर्दो जीव काबार जाता आनी तांतूत वज्याचें वजें पडतगीर आवय- बापायची हालत किदें जातली हे भुरग्यांनी समजून घेवपाक जाय.
खरे म्हळ्यार ही परंपरा सामकीच बंद जावपाक जाय आशिल्ली; कारण आयज चली भुरगीं आपल्या पांयार उबीं आसात. प्रत्येक मळार येस मेळयतात. तीं सशक्त जाल्यांच. तरीय तांकां घोवागेर वजें व्हरपाकच पडटा. लोक किदें म्हणटलो हाचो विचार करून कोणूच ही प्रथा बंद करपाक सोदिनात. उरफाटें लोकांचें तोंड बंद करपाक चडांत चड नग धाडटात. पूण हाका लागून व्हंकलेच्या आवयबापायचे तकलेर मात सदांच चिंतनाचे वजें उरता.
एका वेळार राजा राममोहन राय सारक्या म्हापुरसान सरकाराच्या फाटल्यान लागून सती प्रथा बंद केली. तसो आयज कोणी पुरूस ही प्रथा बंद करपाक किद्याक आवाज उठयना? आपल्याक पोटलो मेळटलो म्हूण तो ही प्रथा चालू दवरूंक सोदता काय असो प्रस्न तकली वयर काडटा. लग्न जाता तेन्ना तो किद्याक घरच्यांक सागिना, आमी वजें घेवपाक जायना. ताकाय हुंड्याची हांव आसता काय? तो जर वजें घेता जाल्यार ताणेंय मावोड्यां वजें दिवपाक जाय. तेन्नाच दोगां मदीं सारकी समानताय जातली.
सावित्रीबाई फुले सारक्या म्हान बायलेन स्त्री शिक्षणा खातीर स्वताच मुखार येवन पावल उबारलें, परंपरा मोडल्यो, बायलांच्या बऱ्या खातीर समाजा कडेन झुज दिलें. आयची नारी किद्याक मुखार येवन वजें परंपरेचो विरोध करिना? तीं किद्याक ओगी रावता? ती आयज जर आपलें प्रस्न मांडपाक मुखार सरना जाल्यार ही प्रथा केन्नाच बंद जावची ना. आपलें प्रस्न, कळवळें आमीच मांडचे पडटले. आयच्या ह्या काळांत अशाच एका सावित्रीबाईची गरज आसा, जी वजें प्रथेची पाळां मुळां हुमटावन उडयतली आनी एक नवो वजें रहीत समाज निर्माण करतली.
आकृती नायक
शिरोडें
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
