भांगरभूंय | प्रतिनिधी
डॉ . पी. एन. प्रभावती एर्नाकुलम- केरळांतली. गायक, संशोधक आनी निर्माती म्हूण ती वावुरता. सद्या ती चिन्मय विश्व विद्यापीठाच्या स्कूल ऑफ कलायोग हांगा सहायक प्राध्यापक म्हूण शिकयता. तांणी ‘लोस्ताचिटी आनी कुटलाकुट्टू – वैदिक संस्कारांचें नाट्यशास्त्रा वांगडा एक दुर्मिळ मिश्रण’ ह्या विशयाचेर सोदनिबंद सादर केलो. हें सादरीकरण म्हणल्यार शेंकड्यांत एकदाच घडपी दुर्मिळ घडणुको आनी कांय विधी उजवाडाक हाडपाचो यत्न.
वैदिक जिणे पद्दतींत आनी संस्कारांत रंगमाचयेची भुमिका कशी आसता. तशेंच बायल वैदिक संस्कारांची केंद्रस्थान कशी आसता, हाची एक देख म्हणल्यार हो विधी. तो फकत केरळी ब्राह्मण करतात, तांका नम्बुतिरीस (nambutiris) अशें म्हणटात. आतां ही पद्दत फकत इरिंजलाकुडा ग्राम, त्रिसूर जिल्हो, मध्य केरळ हांगाच चलता. फांटल्या दोन शेंकड्यांत फकत दुसरे फावटी हो विधी हालींच परतून जाला. अक्कितरीच्या (akkittiri) अंतिम संस्कारांचो एक भाग म्हूण हें करतात.
अक्कित्तिरी म्हणल्यार अग्नीसीत (agnicit) ह्या संस्कृत उतराचो मलयाळम अपभ्रंश, जाचो अर्थ यज्ञ करपाक अग्नी संचय (agnicayanam अग्निकायनम्) केल्लो ब्राह्मण असो जाता. अग्निकायना खातीर यजमाना वांगडा (संभाव्य अक्कित्तिरी) ताची बायल पुराय विधींत आसची पडटा, तिका पट्टनडी (pattanadi) अशें म्हणटात. आदिरथ यज्ञ (adiratha yaga) यशस्वीपणान पुराय जातकच अक्कितरीक मरण येता आनी तेन्ना ताका पट्टनाडी वाचयता. उपरांतूच लोस्ताचिटी आनी कुटलाकुट्टू ही विधी करतात.
लोस्ता म्हणल्यार भाजूंक नाशिल्ली वीट आनी चिटी म्हणल्यार सरण वा माची. म्हणजेच भाजूंक नाशिले विट दाळून केल्लें सरण. कुटला म्हणल्यार अंतीम संस्कार करपाची सुवात, जी चड करून अक्कितरीच्या घराचे दक्षिण दिकेक आसता. आनी कुट्टू म्हणल्यार नाच, नाटक वा नाट्य. कुटलाकुट्टू म्हणल्यार लासपाचे सुवातेर नाच वा नाट्य सादरीकरण. लोस्ताचिटीच्यो सुचोवण्यो वैदिक साहित्यांत बौद्धायन गृहसूत्रांत मेळटात.
कुटलाकुट्टूची विधी
अक्कितरीची बायल, पट्टनडी ही कुटलाकुट्टू नंगीयार (nangiar), म्हणजे बायल कलाकाराक विधी करतना घालपाचें वस्त्र दिता. ही नमबिद्र (nambidr) जमातींतली बायल मनीस आसता. तिणें केल्ल्या सादरीकरणाक नान्यनकुट्टू (nanyankuttu) अशें म्हणटात. हें सादरीकरण देवळांनी आनी माचयेर जाता. कुटलाकुट्टू हो तांचे कलेचो एक प्रकार. तो फकत तांच्या वैदिक संस्कारा खातीर केल्लो आसता. आनी आतां फकत त्रिसूरांतलें अंबन्नूर गुरुकुलच हें पाळटा.
मजगतीं, अस्थी संचयनम् म्हणल्यार उरिल्ल्या हाडांचे अवशेश, पिंड कर्तो मातयेच्या आयदनांत एकठांय करून तीन दीस सावळेक दवरतात. पिंडकर्तो चड करून मरण आयिल्ल्या मनश्याचो व्हडलो पूत आसता.
अवशेश आशिल्ल्या पात्राक झाकण लावन ताचेर बैलाच्या काती पासून तयार केल्ल्या पारंपरीक पंख्यान धंय ओततात. हे विधीं मदीं नंगीयार सकाळीं आनी सांजवेळार, तीन दीस भागवतम् दसमास्कंधंम् कुट्टू (श्री महाभागवतांतलो 10 वो अध्याय) सादर करता. कार्यावळीची केंद्रबिंदू नंगीयार आसता आनी तीन दिसांचे कार्यावळींत ती माचयेची अधिकारी आसता. तिचे वांगडा मिझावू वाजोवपी नम्बियार आनी झांज वाजोवपा खातीर हेर कलाकार आसतात.
कुटलाकुट्टू हो नंग्यारकुट्टूचो एक प्रकार. हात आनी तोंडा वयले हावभाव हांचे वांगडा श्लोकांचें/ पदांचें स्वरीकरण करपी संस्कृत नृत्यनाटक. सुपारी, ताडचें पान ह्या वस्तू पसून तयार केल्लें नाशवंत अलंकार नंगीयार वापरता. विधी उपरांत तिचें न्हेशिल्लें कपडे लासतात, तिणें विधी उपरांत ती वेशभूषा परत वापरची न्हय अशें मानतात म्हणून तिका ते लासचे पडटात. देखून ते सोप्या रितीन विलो लांवंक शकता अशा पदार्थांचो वापर करतात. सादरीकरणाचो संबंद अंतिम संस्काराच्या विधी कडेन आशिल्ल्यान कलाकार पुण्यहा सुधी म्हणल्यार शुद्धीकरण विधी करतात. निमाणें कलाकार परतून सामान्य जिणेंत येवचे पयलीं भागवताचो तोच अध्याय म्हणल्यार भागवतम् दसमास्कंधंम् कुट्टू लागसारच्या विष्णु देवळांत सादर करतात.
लोस्ताचिटी
निमाण्या दिसा लोस्ताचिटी तयार करपाची सुवात म्हळ्यार माची थारायतात. हें स्थळ खणून काडटात आनी शिमेचेर कोझिप्पराल (binding substance) वस्त वापरतात. लोस्ताचिटी खातीर जमीन तयार करपा कडेन संबंदीत आशिल्ले जायते संस्कार आसात. उरिल्ले अवशेश निमाणे अक्कितरीन घाल्ल्या कपड्यांनी गुटलायतात आनी जमनीचेर पातळायतात.
निमाणे कडेन सुमार
1000 भाजूंक नाशिल्ले वीट ताचेर वयल्यान चौकोनी आकारान मांडटात. आनी हो विधी सोंपता.
श्वेता श. पालकार
9765945374
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
