भांगरभूंय | प्रतिनिधी
आमच्या महाकाव्यांनी बऱ्या वृत्तीच्या व्यक्तिमत्वांक चड म्हत्व दिलां. असूर, दानव हांकां तांच्या असुरी वृत्तीक लागून किंकोत लेखलां. देवां वरी ते लेगीत शक्तिशाली, बळिश्ट आनी बुदवंत आशिल्ले. पूण तांचो ध्येय लोकांचें आनी समाजाचें बरें करप नाशिल्लो. अशें आसून लेगीत तांच्या बुदवंतकायेची तोखणाय करीन दिसता. ‘आर्यवर्ताचो दुस्मान रावण’ ही कादंबरी भारतीय पौराणीक साहित्याच्या मळार सगळ्यांत चड मानवल्ल्या इंग्लीश लेखक अमीश त्रिपाठी हांणी बरयल्या. ह्या पुस्तकांत पराक्रमी रावणाच्या उदयाचेर आनी जिविताचेर भर दिला. रामचंद्र माळेचें हें तिसरें पुस्तक, पयलें राम – इश्वाकुचो वंशज आनी दुसरें, सीता – मिथिलेची झुजारी. हें पुस्तक वाचचें आदीं पयलीं दोन पुस्तकां वाचपाची गरज ना. तिनूय पुस्तकां स्वतंत्र कथानकाचीं आनी व्यक्तिचित्रणात्मक स्वरुपाचीं आसात. कांय पात्रां, घडणुंकांची निश्चीतूच पुनरावृत्ती जाल्ली आसा. ह्या पुस्तकाची विशेशताय म्हळ्यार रावणाचें व्यक्तिमत्व आनी आर्यवर्ताच्या अनाथांतल्यान आर्यवर्ताचो दुस्मान करपी परिस्थिती वाचप्यां मुखार सादर केल्या. तशेंच कुंभकरण, सीता, विभीषण, शुर्पणखा ह्या म्हत्वाच्या पात्रांच्या जिवितांतल्या कांय अज्ञात तथ्यांचेरूय ह्या पुस्तकांत उजवाड घाला.
पुस्तकाच्या मुखचित्रांत एक पराक्रमी, बळिश्ट आनी बलवान रावण आपल्या तारवाचेर सामको खर दर्यांत घट्ट उबो आशिल्ल्याचें दाखयलां. खवदळिल्ल्या दर्याचीं ल्हारां स्पश्टपणान दिसतात. पुस्तक उगडटाना लेखकाची थोडी वळख, ताचे उपरांत अमीश हांणी बरयल्लीं हेर शिर्षकां, वेगवेगळ्या मळा वयल्या कांय नामनेच्या भारतीय व्यक्तींचे उतारे, उपरांत रावणाचेर थोडीं उतरां दिवन पुस्तकाची फाटभूंय स्पश्ट केल्ली आसा. प्रत्यक्ष कादंबरी कडेन वचचे पयलीं अमीश पुस्तकांतल्यान कांय म्हत्वाचीं पात्रां आनी जमातींची वळख करून दिवपाक विसरले ना, वाचप्याक अदीक समजूचे खातीर. अध्याय 1 कथन रचणुकेचेर संक्षिप्त सुचोवणी (रामचंद्र माळेचेर थोडी कल्पना) आनी उपकराच्या उतरां उपरांत सुरू जाता.
374 पानां आनी 29 अध्यायांनी रावणाच्या जिणेंतले वेगवेगळे पावंडे विभागून गेल्यात. “रामचंद्र माळेंतलीं तीन मुखेल व्यक्तिमत्वां राम, सीता आनी रावण. दर एका व्यक्तिमत्वाक जिणेचो अणभव आसा, जो तांकां घडयता आनी दरेकल्याक आपली स्वताची साहस आनी शुरवीरपणां फाटली कथा आसा. सगळ्यांच्यो वैयक्तीक कथा सितेच्या अपहरणा कडेन एकठांय येतात.” (xviii) वाचप्यांक हांगाच कथानकाची कल्पना येता. पुस्तकाचीं पानां एक एक करून वाचतना रावणाचे वेगवेगळे गूण आमकां दिसतात. सितेचे अपहरणांतल्यान ही कथा सुरू जाता, ताची ‘प्रक्रिया’ पुस्तकाच्या शेवटाक उक्ती जाता. रावण हो गुरू विश्रव आनी कैकेसी हांकां पयलें जल्मल्लें भुरगें, उपरांत कुंभकरण. शुर्पणखा आनी विभीषण हीं रावणाचीं कायदेशीर भावंडां न्हय. रावण आनी कुंभकरण हे नाग वंशाचे म्हणून जल्माक येतात. लोकांच्या मतान फाटल्या कांय पातकांचो परिणाम म्हणून कुडीच्यो असामान्यतायो घेवन ते जल्माक येतात. कथेच्या निमाण्या कांय भागांत रावणाक शुर्पणखा आनी विभीषण आवडनात आनी लंकेंत तीं निरुपयोगी अशेंय ताका दिसता.
चार वर्सांचो भुरगो म्हणून रावण खूब जिज्ञासू आनी विचारशील आशिल्लो. धर्तरे वयल्या दर एका वस्तू फाटल्यान आशिल्लें शास्त्र, खास करून मनशाची वा जनावरांची कूड जाणून घेवपाची ताका खूब उत्सुकताय आशिल्ली. हाचो अर्थ ताका कुडींतल्या रगताची वा मासाची तान-भूक लागिल्ली अशें न्हय. कुंभकरणाच्या जल्माक लागून आवय आनी नव्यान जल्मल्लो भाव आनी सांगाताक काका मारीच हाचे वांगडा आपलो मूळ गांव सोडून वचप, वैद्यनाथांत स्थायीक जावप आनी विजेतो, राज्यकर्तो, लंकेचो सैन्य अधिकारी म्हणून स्थापन जावप ह्या घडणुकांनी वाचक रावणाच्या पुराय जिणेचो प्रवास करता. रावणाचो बापूय ब्राह्मण (गुरू) आशिल्लो म्हळ्यार रावणान सगळी संपत्ती आनी किर्त स्वताच्याच बळग्यार मेळयल्ली. आपल्या बापायचो सख्खो पूत आसून लेगीत ताका वारसदार जावंक मेळ्ळें ना. ताच्या कायदेशीर बापाय कडल्यान एक ल्हानशी गजाल लेगीत मेळ्ळी ना. खरें म्हणल्यार कुंभकरणाक मारपाचो यत्न केल्ल्यान ताका बापायची तिडक आशिल्ली. उपरांत ताची आवय बापायची बाजू घेवंक लागता तेन्ना तिचोय दुस्वास जाता. जसो जसो रावण हातांत घेतिल्ल्या दर एका कामांत आपले बुदवंतकायेन जैत मेळयता तसो तसो ताका पुराय संवसारांतलो सगळ्यांत बळिश्ट, बलवान जावपाचीय उमळशीक लागता. लोक जशी देवाची पुजा करतात तशीच तांणी आपणालीय उपासना करची अशी ताची इत्सा जाता. कन्याकुमारीच्या मरणाक लागून तो भितरल्यान हालता आनी कांय कडक पावलां उबारून कांय अमानुशी कर्मां करता. ल्हवू ल्हवू तो लंकेचें पुराय प्रशासन वेवस्थीत पद्दतीन जप्त करता, ताचें कथन एकदम बरोबर जालां.
कुंभकर्णा संबंदांतलो एक गैरसमज – तो स म्हयने न्हिदतालो, जेवतालो अशें खंयच चित्रीत केल्लें ना. तो खूब सक्रीय आसता आनी रावणाक ताच्या दर एका कार्यांत आदार करता. कथेच्या निमाण्या भागांत, सीता स्वयंवराच्या वेळार रावणाक अपमान सोसचो पडटा – ताका बसपाक आसन आसना आनी स्वयंवराचें कार्य करपाक ताका पयलें प्राधान्य दिनात. तेच तिडकीन रावण मिथिलेचेर हल्लो करता, जंय तो सितेकडल्यानच हरता. त्याच वेळार ताका सीता हो फुडलो विष्णु, जिच्या हातांतल्यान आपलें मरण जातलें, अशी खबर मेळटा. हें कळटकूच रावणाक वाचोवपाच्या यत्नांत चारय भावंडां सीता, राम आनी लक्ष्मणा वांगडा वनवासांत आसता तेन्ना तिचें अपहरण करपाची येवजण आंकतात, आनी तातूंत तांकां येस मेळटा. हें सगळें विश्वामित्र आनी वशिष्ठ ह्या दोन महाशक्तींची दिव्य आनी पराक्रमी येवजण आशिल्ली.
रामायणांत दाखयल्लो आनी अमिशान चित्रीत केल्लो रावण खूबच वेगळो आसा. तशें पळोवंक गेल्यार रामायण आनी महाभारत हीं अभिजात महाकाव्यां प्रत्यक्षांत घडल्यांत म्हणपाचें कितलें सत्य आनी कितलें काल्पनीक हाचेर वेगवेगळ्या विद्वानांचीं वेगवेगळीं मतां आसात. चार वर्सां सावन साठ वर्सां मेरेन रावण कोणाचीच सुचोवणी घेनासतना आपलें लंका साम्राज्य पद्दतशीरपणान बांदता. ताचे खातीर खंयचीच गजाल अशक्य आसना. रावण हो आपलोच राज्यकर्तो, आपलोच गुरू, जो राजांचो राजा आनी देवांचो देव जावपाची इत्सा दवरता. ताच्या प्रिय कन्याकुमारीचे (वेदवती) मरणाक लागून तो बऱ्यांतल्यान सैतान जाता. तेन्नाच ताका ‘सूड’ घेवपाचो विचार येता. होच विचार ताका पुराय सप्त-सिंधु जिखपाक लायता. खरें म्हळ्यार आमी ताचे अमानुशी वृत्ते वटेन आडनदर करून ताची कार्य तडीक पावोवपाची जिद्द आनी चिकाटी आत्मसात करपाक जाय. विद्वानांनी ह्या बाबतींत कांय प्रमाणांत आमची दिशाभूल केल्या, हें खरें.
शुभा बरड वेलींगकार
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.