भांगरभूंय | प्रतिनिधी
अामच्या भुरगेपणांत कोजागरी पुनव जाली की दिवाळी लागीं आयली अशें आमी मनांत धरताले. हालीं दिसांनी दिवाळेचे वेध लागतात ते कळून येता. तरेकवार वस्तू खरेदी करपाक बाजारांत लोकांची गर्दी वाडल्या आनी टी.वी.चेर जाहिराती आनी ताच्या वयल्यान दिवाळीचो फराळ, साबण, आकाशदिवे हांच्यो जाहिराती दोळ्यां मुखार नदरेक पडटात. पूण, आमच्या भुरगेपणांत म्हळ्यार सुमार साठ एक वर्सां पयलीं लोक बाजारांतले फोव हाडिनासले. घराच मुसळान ना जाल्यार लाठीर फोव कांडटाले. नवे भात शेतकामत्यांच्या घरांत येताले. आमी तेन्ना वांठादेव हांगासर आजये सयत रावतालीं. दिवाळेक सुमार आठ दीस आसा म्हळ्यार आमी सगळ्यांत पयलीं लाठीर फोव कांडून मेकळीं जातालीं. भात खापरांत चुलीर दवरून भाजप. पुटपुटले की लाठीच्या वायनांत घालप आनी कांडप. वाड्या वयले आमचे भागेली (कुळां) दामुलो भास्कर, रघुनाथ-कृष्णा हे भात लायताले. चड करून ‘दामगो’ जातीचे भात फोवांक बरें अशें म्हणून भात हाडून दितालो. वाड्यार त्या वेळार माधव काका आनी आमच्या घरा अश्यो दोनूच लाठी. माधव काका दुसर्यांक फोव कांडपाक आपली लाठ उपेगांत हाडपाक दिय नासलो. ताका लागून आमच्या घरा लाठीर फोव कांडपाक वाड्या वयल्याची गर्दी जाताली. दिवाळे आदीं सुमनभर दीस भात फोव कांडपाचें काम. लाठीचो आवाज. रातच्या बारा मेरेन तरी हें काम चलतालें.
गोरवां राखपी ‘राखणे’, गायो, म्हशी, वासरां, बैल हांकां सजोवपाक गोंडे तयार करपाच्या कामाक लागताले. आतां सारकें रोजांच्यो माळो नासल्यो. ‘नारायण’ हो आमच्या त्या तेंपा वयलो एक राखणो. आमच्या गायी – म्हशींक सजोवपाक गोंडे तयार करतालो. गोरवां राखपी राखण्यांक सकाळीं पेज आनी तोंडाक खळांत घाल्लें ‘तोर’ दिवप. तें खावन तो रानांत वतालो. दनपरां थंयच भुती सोडोवन खातालो. गोरवांक उदक पियोवपाक न्हंये कडेन बसोवप. ह्या राखण्यांची उमेद वाडटाली तेन्ना दिवाळी लागीं येवन तेंकली हें भुरग्यांक कळटालें.
1965 साला मेरेन आमी सगलीं चवथ आनी दिवाळेक आमच्या म्हाल घरा नांयगिणी वतालीं. आजी आनी म्हजी आवय चवथीक नेवर्यो, लाडू तशेंच दिवाळेक फोव म्हाल घरा घेवन वतालीं. आज्याक चलपाक जमना देखून तो वांठादेवा घराच रावतालो.
नांयगिणीची दिवाळी यादींत उरपा सारकी. तीन दीस ब्रह्मवृंदाच्या घरा भौशीक फोव घालपाची कार्यावळ चलताली. दिवाळे दीस विशांवाडी हांगासर दत्ते काकागेर दनपरां, आनी सांजे नांयगिणी सदुआप्पागेर फोवाच्यो पंगती रंगताल्यो. ल्हान व्हड मेळून सुमार शंभरेक जण. घरा ल्हान आसलीं ताका लागून दादल्यांची पंगत जाली की मागीर बायलो- चलयांची. फोवांचे तरेकवार प्रकार, मीठ मिरसांग लावन खोबर्या सयत कुस्कुरले फोव, गोडाचे फोव, धंय- ताकांतले फोव, कडयेचे फोव, नाल्ल्याच्या खोबर्याचो रोस घालून शिजयल्ले फोव, त्या शिवाय चिवडो, लाडू, शेव आनी वांगडा पियेवपाक मुगांचें कण्ण. खावन जाम जालीं काय वचून खेळप, धांवप असो भुरग्यांचो नेम आसतालो.
दुसर्या दिसा आमगेर म्हळ्यार राजनाचो बापूय (बाब) रावतालो त्या आमच्या म्हाल घरा आनी शेजारा माधव आपागेर अशा दोन घरांनी पंगतीन बसून सगळ्यांनी फोव खावप. तिसर्या दिसा विद्या काकागेर फोव खावपाची कार्यावळ जाताली. आतां ही सामुहीक फोव खावपाची परंपरा बंद पडल्या.
गेल्या वर्सा नांयगिणीच्या माधव आपाचो चलो बाबशो आमगेर आयलो तेन्ना म्हाका त्या फोवांच्यो दिवाळेचो उगडास जालो म्हणून ताका विचारलें, “आजून आमच्या नांयगिणी ही परंपरा आमी तिगोवन दवरल्या” अशें तांणी सांगलें तेन्ना म्हजें मन धादोस जालें.
दिवाळे दिसा आजी सकाळीं फांतोडेचेर उठून न्हाताली. आमकां पणट्यो पेटयात म्हणून सांगताली आनी देवांक फुलां घालून पुजा आनी सकाळीं सात वरां जाता म्हळ्यार धंयाचे फोव, गोडाचे फोव हांचो नैवेद्य दाखोवन मेकळी जाताली. तुमकां भूक लागल्या जाल्यार हे फोव आदी खायात अशें सांगताली. मागीर दनपरां आनीक तीन चार तरेचे फोव. रांगोळी घालून पंगत बसोवप. ओवाळणी करप आनी सगळ्यांनी एकठांय पंगतीन बसून फोव खावप. आमच्या वांठादेवार एकामेकांच्या घरां सगळ्यांक आपोवन फोव दिवपाची परंपरा पयले सावन चालू आसली. सुमार पंदरा वर्सां आमी ही परंपरपा तिगोवन दवरली.
दुसरो उगडास येता तो म्हळ्यार आकाशदिवो तयार करपाचो आनी झाडाक वयर बांदून लटकोवपाचो. कोंड्याच्यो बडयो, बेळां वापरून आकाशदिवो करप. एका वर्सा शेजारच्या सदान आकाशदिवो करपाक मजत केली. मागीर आमी म्हळ्यार प्रकाश, हांव आनी चुलतो मधूकाका आकाशदिवो करताले. स्टार (नखेत्र) सोंप्या तरेन कशें करप हें म्हजो व्हडलो मामा- सदाशिव बाब हांणी शिकयलें. अजुनूय आकाशदिव्याचो सांगाडो घेवन तो रंगोवन तयार करून लावपाची उमेद तिगोवन दवरल्या.
पयली शेण्याची थाळी थापून पणटी आकाशदिव्यांत घट्ट पेटोवन दवरप. आकाशदिवो कोंड्याक गाडी लावन दोरयेन वयर चडोवप अशें आमी करताले. सकयल पडूंक जायना. पणसाच्या झाडाच्या ऊंच फांदयेक गाडी घालून दोरी उपेगांत हाडून आकाशदिवो लावपाचो आमचो यत्न त्या तेंपार सादतालो. कित्याक तर झाडार चडपाक आमकां येतालें. दर वर्सा नव्या तरेचो आकाशदिवो करप. तुळशीचें लग्न जाय मेरेन तो दर दिसा पेटोवन ऊंच चडोवप हो आमचो नेम आसलो.
आतां घरां बदल्लीं. स्लेबाचेर कोंडो बांदून आकाशदिवो बांदतात. लायटीच्या बल्बाचो उजवाड. मातयेच्यो पणट्यो पेटोवन व्हरांड्यांत दवरतात. हो नेम चालू आसा. पूण ‘पणटी पेटोवप’ म्हणले की उगडास येता आमच्या तेन्नाच्या आकाशदिव्यांतल्या शेणाचे बसकेर दवरिल्ले पेट्टे पणटेचो. आनी दिवाळेची याद मनाच्या घरांत आजुनूय पेटोवन दवरिल्ली तश्शी आसा. आनी त्या उजवाडांत दीस केन्ना वता तें कळच ना!
रमेश सावयकार
9637748974
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
