भांगराळे खीण

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

गांवगिऱ्या वाठारांनी चडश्यो बायलो (कामेरीं) संवसाराक हात- बोट लावपा खातीर दिसवड्याक कामांक वतात. दिसवड्याक म्हळ्यार डेली वेजिस. शेता लुंवपाक, माडी- माडाक सारें घालपाक, पावसा दिसांनी सावळ घालपाक, काजुच्या दिसांनी काजुंचे मळा होडसुपाक (निवळ करपाक) भाटकारांक, हेर लोकांक ह्या कामेर्‍यांचो उपेग जाता.
हीं कामेरीं चडशीं एकाच वाड्या वेली आसतात. तुमका तांची गरज आसा जाल्यार आठ दिसां पयलीं तांच्या मुखेल्याक कळोवचें पडटी. ती मुखेली मागीर बाकीच्यां कडेन उलोवन दीस थारायतात आणि कामांक येतात. दनपारचो जेवणाचो डबो तीं कामांक येतना घेवन येतात. ताका तीं भुती म्हणटात. एकदां कामांक सुरवात केली काय झपाझप तांचो हात चलता आणि ताचे वांगडाच तोंडाचो पट्टोय. काम करतना, काम करपाक उर्बा येवची म्हूण तीं फुगड्यो, धालो, पदां गायत आसतात…..

धालो गे बाये, धालांनी खेळू या
येया गे बाये, धालानी खेळू येया गे
आयली तर, बरी जालीं।
सखयां साद घाला गे, सखयां साद घाला गे
बाये धालांनी खेळुया गे बाये….

पुरो जातकूच मदीं मदीं 10 मिनटांचो ती विसव घेतात आणि तेन्ना तांचो खांवचीं पानां खावपाचो सुवाळो रंगता, खबरांक नेट येता. रातीं कोणागेर रानदुकराची शागोती रांदिल्ली, कोणागेर कोंबो कापिल्लो, कोण कोणाच्या मोगांत आसा, कोण कोणा वांगडा पळून गेलो, माय- सुनेचें काल कोणा कोणागेर पेटिल्लें, कोणांक कितवो म्हयनो लागला, कोणाच्या घोवान सोरो आणि मडग्या (मटको) खातीर कितलो पयसो काबार केलो… हाची पुराय खबर तांच्या उलोवपांतल्यान गावता. पूण एक मात, जेन्ना तांच्या वाड्यार वा शेजरा बरो- वायट प्रसंग येता तेन्ना सगलो गांव एकठांय जाता….आदल्यो बर्‍यो, वायट घडणुको त्या खिणा पुरत्यो विसरुन!
कामेरी कामाक येतात, तेन्ना दिसांतल्यान दोन- तीन विसावे घेतात. तीं सकाळीं आठांक कामाक लागतात आणि बाराक काम बंद करतात. ताका ‘मोडप’ अशें म्हणटात. भाटकारान 12 वरांचेर आवाज (कुलो) दिलो ना जाल्यार वताच्या अदमासा वेल्यान तीं आपलें काम बंद करतात. हीं कामेरीं आपल्या पोरसांत मिरसांगो, चिबडां, वाली, काटे कणगां आनी तरातरांचें पीक घेतात. जांगेर कामांक वतात तांकां आपल्या पोरसांतली ही भाजी, फळां दिले बगर रावनात. तांच्या एकेच गजालीचे म्हाका सदांच अप्रूप दिसत आयलां…. सांजवेळार जेन्ना काम सोंपोवन तीं आपापल्या घरा परत वतात, तेन्ना रिकाम्या माथ्यान वा रिकाम्या हातान वचनात. तांच्या माथ्यार लाकडांचो भोरो आसता. पावसाचो ‘पुरुमेंत’ तीं पावस सुरु जावपाक दोन- तीन म्हयने आसा म्हणल्यार करतात.
दोंगुर्लेचेर चरपाक गेल्ल्यो गायो, म्हशी, बकर्‍यो सांजवेळच्या वेळार आपापल्या गोठ्यांक वचपाक उमळशीकेन भरिल्ल्यो आसतात, शेंवणी घोंटेरांनी वचपाक चिवचिवत आसतात, अस्तंतेक वचपी तांबसो जाल्लो सुर्या जेन्ना दर्यांत ल्हव ल्हव बुडत आसता आनी तेन्नाच हीं कामेरीं माथ्यार लाकडांचो भोरो घेवन रस्त्यान ना जाल्यार पांयवाटेन घरा वतना दिश्टी पडतात.
पावसाच्या दिसांनी रानांत वा पांयवाटेर अांळूं, तायकिळो ना जाल्यार हेर रानवटी भाजयो किलल्ल्यो आसतात. माथ्या वेलो भोरो सकयल दवरुन त्यो पाचव्योचार भाजयो ती होटयेंत नाजाल्यार सायलो, कुमयो वा आळवाच्या व्हडल्या पानांनी गुठलायतात आनी चलत चलत घरची वाट धरतात. वाटेर व्हाळ आसत जाल्यार पलतडीक वतना, त्या नितळ उदकांतल्यो खडपी कुल्ल्यो खडपा पोंदा हात घालून चणे वेंचिल्ले वरी धरतात, तांचे दांगे मोडटात आनी सुतलेन तांची गांथन करुन घरा हाडतात…रातयां चमचमीत असे धबधबीत करपाक!
एके चालीर, एके लयीर तांचीं पावलां फुडें पडत आसतात….मदी देंवती येता, चडण येता, निसरड लागता. पूण हाचें तांकां सुयेर- सुतक नासता…थकनासतना, वाजेनासतना तीं चलत आसतात…मांडार घाल्ल्यो धालो, फुगड्यो, ओवयो तांकां याद जाता तश्यो गायत ती घरा कडेन व्हरपी पांयवाट कातरीत आसतात. गरीब परिस्थितींतूय कशें खोशी आनी धादोशी रावप हें तीं शिकयतात. सगल्यांक जिणेची देख दिवन वतात.
….आनी म्हज्या सारख्या सैमाची अपुरबाय आशिल्ल्याक, हे खीण म्हणजे भांगराळे खीण. लाकडाचो भोरो घेवन उमळशिकेन जिणेचो प्रवास करपी त्यो बायलो म्हजे बरपावळीच्यो हिरोईनी जातात….!!!
एकनाथ सामंत
9226219723