‘बाॅयकाॅटा’ चें सत्य आनी लाल सिंह चड्ढा

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

खंयच्याय समाजाची मुळावी सामुहीक चेतना खंयच्या तरी खाशेल्या ‘नॅरेटिवा’न (गजाल, कथा) किल्लता आनी वाड घेता. आपल्या आनी देशाच्या भूतकाळाची, वर्तमानाची आनी भविश्याची एक काणी घेवन दरेकलो मनीस समाजांत वावुरता. ह्या काणयांची पोसवण केन्ना वास्तव निर्माण करता तर केन्ना भ्रम. वास्तवतायेची दिका तार्कीक प्रमाणांचेर आदारिल्ली आसता म्हणूनच ती बौद्धीक प्रगल्भतायेक वाट करून दिता. अशाच समाजाची उदरगत जावंक पावता. भ्रमाची वाट ताका काळखांत धुकलता. खरें म्हळ्यार संवसारांतलीं सगळीं अरिश्टां, झुजां हीं सत्ते खातीर सुवार्थी तत्वांनी वेवस्थीत तरेन पातळायिल्ल्या भ्रमाचेच परिणाम.
फाटल्या कांय वर्सां सावन भारतांत एक खास ‘नॅरेटिव’ विणपाची प्रवृत्ती तयार जाल्या. तातूंत ते कोण खरो भारतीय आनी कोण न्हय, हाचो एक सुटसुटीत सांचो तयार करतात. राष्ट्रीयतेची आनी धर्माची संकुचीत परिभाशा मांडटात. ह्या सांच्यांत बसनात तांचो सरळ सरळ ‘देशद्रोही’ म्हणून बहिश्कार करतात. उपरांत हें भोवमत म्हूण सांगून देश आनी अमूक धर्मा खातीर हें एक असुरक्षीत वातावरण म्हूण भंय घालतात. लोकशायेची आनी विविधतायेचें घट मुळावण आशिल्ले भारतीयतेच्या संकल्पने खातीर असली प्रवृत्ती घातकी थारल्या, अशें म्हणल्यार अतिताय जावची ना.
‘पी के’, ‘पद्मावत’, ‘छपाक’ सारकिल्ल्या कितल्याशाच फिल्मांच्या, कितल्याशाच पत्रकारांच्या, बुदवंतांच्या, कलाकारांच्या, संस्थाच्या बहिश्कारा उपरांत सद्या ट्रोलर्स ‘रक्षाबंधन’ आनी ‘लाल सिंह चड्ढा’ फिल्माचो बहिश्कार करपी हॅशटॅग वायरल करपाक लागल्यात. ‘लाल सिंह चड्ढा’ हें फिल्म सिनेमाघरांनी येवचे पयलींच बहिश्कार सुरू जालो. आमिर खानाचो बहिश्कार करपा फाटलें पयलें कारण म्हळ्यार 2015 वर्सा ताणें एके मुलाखतींत देशाचे समाजीक स्थिती विशीं केल्लें विधान. जातूंत ताणें ‘भारतांत निराशेची भावना वाडल्या’ अशें मत मांडलें. ‘पी के’ फिल्मांत लोकांच्यो धर्मीक भावना दुखयल्यो आनी दुसरें कारण म्हळ्यार 2020 वर्सा भारता बद्दल वायट मतां मांडपी टर्कीच्या राष्ट्रपतीची भेट घेतली. ह्या कारणां खातीर ‘ट्रोलर्सां’ नी ताका देश आनी हिंदू धर्म विरोधी म्हूण टॅग लायलो आनी ताका ‘बॉयकॉट’ करपाचो ‘ट्रॅण्ड’ तयार जालो.
फिल्म सिनेमाघरांनी आयले उपरांत फिल्मांत एका कमी ‘आय क्यू’ आशिल्ल्या मनशाक कारगिल झुजांतलो भारतीय सैनीक म्हूण दाखोवन लश्कराचो अपमान केला, तशेंच एका दृश्यांत हिंदू धर्माचो अपमान केला म्हूण दिल्लीच्या एका वकीलान आमिर खान, दिग्दर्शक अद्वैत चंदन आनी पॅरामावंट पिक्चर्साच्या विरोधान एफआयआर केली. म्हत्वाचे सगळे समाजीक, राजनितीक मुद्दे विसरायेर घालून मुखेल प्रवाहांतली मिडिया सद्या ह्या फिल्माच्या आनी आमिर खानाच्या विरोधान चर्चा करपाक लागल्या.
‘लाल सिंह चड्ढा’ हें फिल्म एरिक रॉथ हांणी बरयल्ल्या आनी रॉबर्ट झेमेकिस हांणी दिग्दर्शीत केल्ल्या 1994 च्या ‘फॉरेस्ट गम्प’ चें हिंदी रुपांतर. तें 1986 वर्साच्या अमेरिकन लेखक विंस्टन ग्रूम हांच्या ‘फॉरेस्ट गम्प’ कादंबरेचेर आदारिल्लें आसा. दोनूय मूळ कृतींनी 1970- 1980- 1990 च्या दशकांतल्या एका निरागस मनशाच्यो व्यक्तिगत यादी, ताचीं सपनां आनी वांगडाच एका देशाच्यो राजनितीक तश्योच समाजीक यादी, ताचेच तटस्थ नदरेंतल्यान चित्रीत केल्यात. फॉरेस्टाचो व्यक्तिगत संघर्श, अमेरिकेंतलो वंशवाद, पुरूषप्रधानता, लिंगभेद, लैंगीक हिंसा, वियेतनाम युद्ध आनी ताचो विरोध, कृश्णवर्णियांचीं आंदोलनां, कावंटर कल्चरल आंदोलनां आनी तांच्या वांगडा तरलतायेन गुथलेली मनीसपणाची, सहिष्णुतेची आनी निस्वार्थ मोगाची ‘ट्रीटमेंट’ तशेच अभिनयाची विश्वसनीयता आनी एकूण संतुलीत सादरीकरण एक सुंदर सिनेमॅटिक अणभव दिता.
हिंदी रूपांतर करतना फिल्मांत 1970 ते 2015 मेरेनची फाटभूंय समानांतर चलता. तातूंत लाल सिंहाच्या व्यक्तिगत संकटां वांगडाच इमरजन्सी, ऑपरेशन ब्लू स्टार, कारगिल झूज, अण्णा हजारेचें आंदोलन, धर्मीक पाखंड, सांप्रदायिकता, आतंकवाद, अस्मितेची चेतना, हिंसा, पितृसत्ता, फिल्म इंडस्ट्रीचो घाणयारो चेरो अशे भारतीय समाजाचे म्हत्वाचें विशय घेतल्यात. भारतांत कावंटर कल्चर आंदोलनां कमी आसल्या कारणान रुपा हें पात्र जेनी इतलो विद्रोह करपाक पावना, पूण एक बऱ्या फिल्माचो कटेंट भारतीय प्रेक्षकां मेरेन पावचो हो प्रामाणीक हेत दिसून येता. फिल्म एके तरेची उत्सूकताय जागयता आनी एक सुखद अणभव दिता. फिल्मांत कांय गजाली उखलाप्यो जाल्यात वा कांय कडेन इतिहासीक घटनांचो भडिमारूय जाला, मात एका म्हान फिल्माचें रुपांतर करपाचें धाडस तांणी केलें, ही गजाल तोखणायेची.
‘स्पॉयलर’ दिनासतना उलोवपाचो हांगा यत्न करतां. फॉरेस्ट जांव लाल एक निरागस व्यक्ती. ताका तथाकथीत ‘नॉर्मल मनशां’चे दाव-पेंच वा छळ-कपट कळना. तो मनशाक मनीस म्हूण पळयता. सैन्या खातीर जाय आशिल्लें शारिरीक, मानसीक बळगें ह्या पात्रा कडेन आसता. पूण ‘लाल सिंह चड्ढा’ फिल्माची समस्या खरें म्हळ्यार आमिराचो अभिनय. लाल सिंहाच्या भुरगेपणाचो अभिनय केल्ल्या अहमद उमर आनी आमिर खानान केल्ल्या तरणाट्या लालाच्या अभिनयाची तुळा केल्यार आमिराचो अभिनय कृत्रीम दिसता. फॉरेस्टाच्या व्यक्तित्वाचो ‘कोर’ आनी गंभीरताय तातूंत खंय तरी शेणटा, अभिनयाचो ग्राफ बिगडटा. भुरगेपणांतलो लाल बाकी भुरग्यां परस कमी उलयता, गजाली समजुपाक वेळ घेता खरो, पूण ताचे कडेन निरिक्षण करपाची शक्त आसा, संवेदनशीलताय आसा. शाणेपणाचो आंकडो कमी आसत पूण एक अद्भूत हुशारकी आसा, ‘वायब’ आसा जी बुदवंताकय फाटीं उडोवंक शकता. फॉरेस्टाचें हें खाशेलेपण अहमद उमरान बरे तरेन साकार केलां. भारतीय सेनेच्या अपमानाचो आरोप करचे पयलीं मूळ कादंबरी आनी फिल्म पळोवन अभिनयाचो हो ‘एरर’ लक्षांत घेवप गरजेचें.
सांप्रदायीक हिंसा ही भारतीय समाजाची व्हड समस्या. धर्माच्या नांवान मनीसपणाक घाणावपी तत्वांक फिल्मांत ‘मलेरिया’ म्हणलां. लाल सिंहाची आवय धार्मीक दंग्याच्या वेळार ताका सांगता, बाबा घरांतल्यान भायर सरनाका, देशांत सगल्यांक मलेरिया जाला. फिल्मांत लाल खंयच हिंदू धर्माक मलेरिया म्हणीना. जेन्ना आकांतवादी ताका विचारता- ‘तुम पूजा पाठ नहीं करते?’ तेन्ना धर्माच्या नांवान हिंसा करतल्यांच्या, लोकां मदीं फूट घालपी धर्मीक राजकारणाच्या जाचो ताका स्वता नकळत अणभव आयला, त्या संदर्भान तो म्हणटा- ‘मेरी माँ कहती है कि मजहब से मलेरीया फैलता है। रब तो हर जगह है’।
फिल्मांत कारगिल झुजांत लाल आपल्या सैनिकां वांगडा एका दुस्मानाकय वाचयता. धर्माच्या नांवान आपणें स्वताच्या आनी कितल्याशाच लोकांचे जिणेंत वीख भरलें हें सत्य त्या आकांतवाद्याक समजता. आपल्या सारक्या कितल्याशाच तरणाट्यांक धर्माच्या नांवान फटयतात हेंय तो उलोवन दाखयतात. लाल सिंहाचें मनीसपण ताका प्रेरणा दिता. फॉरेस्ट, लाल हें पात्र स्वताक ‘नॉर्मल’ आनी हुशार म्हणून घेवपी लोकांचे संवेदनशीलतेचेर, मनीसपणाचेर प्रस्न उबे करता. दुस्वासान न्हय तर मोगान जग जिखूं येता, असो संदेश हें फिल्म दिवपाचो यत्न करता. फिल्माच्या संदर्भान मतां मांडपाचो अधिकार सगळ्यांक आसा, पूण ते खातीर सगळे संदर्भ समजून, ताचेर तार्कीक विचार करून फिल्म बरें काय वायट, हो निर्णय प्रेक्षक करपाक शकतलो, धर्मीक राजकारणाच्या ‘नॅरेटिवा’क सारें उदक घालपी #बॉयकॉट ट्रॅण्डाक बळी पडून न्हय.

ममता दीपक वेर्लेकार
7499129281