फोगेट्यो आनी संस्कृताय

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

म्हज्या शेजरा एक देवूळ आसा. सांतेरीचें. थंय शुक्रार जाता. लागींच 200 मेत्रांचेर आनीक एक देवूळ आसा. नागेशाचें. थंय सोमार जाता. दोनूय देवळांनी लावडस्पिकर लावनूच वार मनयतात. श्रावणांत जाल्यार विचारूं नाका. हो वार आनी तो वार. तीच गत नवरात्रांनी. णवूय राती जागयतात. जागोवं बावडे.

रात जागयतात म्हणल्यार रातचें जागरण बी करतात अशें कोणें समजुचें न्हय. शुक्रारा रातच्या णव ते धा आरती आसतात. पूण त्यो एकाच वराच्यो आरती म्हणल्यार सगलो आसमंत घुमघुमता. कारण त्यो घुमट आरती आसतात. आनी वयल्यान लावडस्पिकर. म्हणटकच त्यो आनीक गाजतात. म्हाका कर्णरेशेंत कानार मारतात.

आरती सुरू जातात णवांच्या अदमासाक. पूण ताचे पयलीं पावणेसातांक अजीत कडकड्याचें भक्तीसंगीत चालू जाता. म्हणटकच, शुक्रारा कोणाकूय फोन करतलों म्हणल्यार जमना. हांव उलयतां तें दुसऱ्याक आयकूंक येना. कोणाचोय फोन आयल्यार मात दुसरे वटेन वतां, पूण सगलेच कडेन ‘रेञ्ज’ आसताच अशें ना. म्हणटकच पंचाईत जाता.

हिंदू धर्मांत शेजाऱ्यांक पिडापीड करून आरती, पुजा, बी कर अशें खंयच बरोवंक ना. उरफाटें, दुसऱ्याक त्रास जायना अशें तरेन वागचें अशेंच आमको साणायेचो धर्म शिकयता. नाजाल्यार कोणाकूय दिसत हिंदू धर्मांतलो बोवाळ गाजगडगड हेंच प्रमाण म्हणून. पूण आवाज करप हेंच तत्व आमी मानलां. कारण आवाज केले बगर आमच्या देवांक जाग येना. आनी देवूय म्हणून कितले? जाल्यार 33 कोटी. तेत्तीस कोटी देवांक जागोवंक जाय जाल्यार तितलो गाज आनी गडगड आमी करचो पडटलो. तेत्तीस कोटी म्हणजे आंकडो न्हय, कोटी म्हणजे रुपां अशें एक मत आसा. पूण, हालींच एका सत्संगांत थंयच्या स्वाम्यान सांगलें, रुपां असोय अर्थ आसा, आनी कोटी हो हजार वा लाख हांचे भशेन आंकडोय बी. दोळ्याची पाती धांपता वा उकती जाता ह्या क्रियांक लेगीत देव आसात अशें ताणें म्हणलें. आसत. आमच्या शास्त्रांनी कितें सांगलां तें कोणें सारकें वाचलां? संस्कृत कितल्या लोकांक येता?

दुसरो मुद‍‍‍दो फोगेट्यांचो. शुक्रारा सकाळीं सात सवायसातांक कोण तरी घांट टण्ण करता आनी एक माराण उडयता. घांट कित्या खातीर मारप आनी फोगेट्यो कित्याक मारप हेंच मुळांत आमकां खबर ना. देवळांत घांट आसता ती खरें म्हणल्यार भटाक आपोवपाक. भट कांय देवळांत रावना, तो कुशीच्या घरांत रावता. ताका येवपाची शिटकावणी म्हणून घांट मारपाची प्रथा आसा. दुसरें, आरती चलतात तेन्ना एक आवाजाचो ताल वा मेळ म्हणून घांट वाजोवपाची चाल पडल्या आसुये.

फोगेट्यो मारप हो प्रकार फाटल्या शेंकड्या मदलो. भारतांत फोगेट्यो मारपाची प्रथा कशी कितें आयली, खबर ना. पूण फोगेट ही मुळांत चीनांत निर्माण जाली आनी आतां ती संवसारभर तयार जाता. फोगेटेंत कितें आसता? सगल्यांत चड बेरियम नायट्रेट, मातशें उणें पोटॅशियम परक्लोरेट, मॅग्नेशियम, एल्युमिनियम एलॉय, बी. हीं 5-6 रसायनां धाडावन एकठांय भरून पेटयकतच तांचो (दारवाचो) स्फोट जाता. ताकाच आमी फोगेट, बॉम, खोजनो, बी अश्या नांवांनी वळखतात. आल्फ्रॅड नोबॅलान टिएनटी ह्या (डायनामायट) रसायनाचो सोद लावन भरपूर पयसो केलो. उपरांत, ताका आपल्या सोदाचे विध्वंसक तांकीचो साक्षात्कार जावन उपरती जाली, आनी ताणें जोडिल्लो अमाप पयसो बऱ्या कार्या खातीर वापरलो. ताणें नोबॅल शांतताय पुरस्कार दवरलो. विश्वशांती खातीर वावुरपी व्यक्तीक तो दर वर्सा मेळटा; केन्ना केन्ना वांटुनूय वता. उपरांत तरीय दुडू उरले म्हणून नोबॅलान आनीक पांच पुरस्कार दवरले – रसायनशास्र, भौतीकशास्र, वैजकशास्र, साहित्य आनी अर्थशास्र.

तें सगलें बरें आसा. मूळ मुदद्या कडेन येवया. नोबॅलान विश्वशांती खातीर पुरस्कार दवरले आनी संवसारांत शांती आयली अशें न्हय. आमी गोंयांत शांती हाडुया. आमी आमच्या गांवांत फोगेट्यो मारून धुंवर कित्याक करप तें म्हाका समजना. त्या फोगेट्यांचो जो आवाज जाता ताका लागून सुकणीं, सावदां भियेवन आंग काडटात. कुकुलीं आनी जाणटेलीं तशेंच पिडेस्त लोक हांकां सगल्यांक कश्ट भोगतात. बॉमांनी कानथळे बसतात. धुंवराक लागून लोकाक थंडी जाता, कारण पयलीं सांगलां तशें, तीं चार पांच रसायनां साप विखारी आसतात. एका हुशार भुरग्याचो दोळो फुटून ताका विज्ञान फांट्याक वच्चे सुवातेर कला फांट्याक वचून आदवोगाद जावचें पडलां.

ह्या सगल्याचेर आमचें सरकार मातूय विचार करिना, कारण सरकाराक करांतल्यान येणावळ मेळटा. म्हणून सरकाराक धुंवरांतल्यान, काझिनोंतल्यान मेळपी पयसो जाय.

हे दिवाळेक आमी आमची संस्कृताय सांबाळून फोगेट्यो मारचे नात असो सोपूत घेवया. चवथीक आमगेर आतां फोगेट्यो मारिनात. आमच्या देवाचे जात्रेचे पालखेकूय आमी फोगेट्यो मारप बंद केलें. आमी केलें. तुमी?

– दामोदर घाणेकार