‘फुडार’ तियात्र- पुस्तक हेर तियात्रिस्तांक देख

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

तियात्र हो कोंकणी भाशेंतलो एकमेव असो नाट्यप्रकार, जाका खंयच्याय भारतीय नाट्यप्रकाराक सर करूंक जायना. 17 एप्रील, 1892 दिसा पयलो वयलो तियात्र ‘इतालियान भुरगो’ मुंबयंत माचयेर हाडल्यार आयज ज्युस्त 132 वर्सां भरतात. बार्देसांतल्या आसगांवच्या धिरवंत आनी काळजीदार लुकासिन्हो रिबेरो हाणें हे इतिहासीक रचणेचें पावल घालें. नवेपण घडोवपाची एक अभिनव आनी अमर संकल्पना ताणें जल्माक घाली. जमनीवेल्या फेळांचो अणभव आशिल्ल्या कलाकारांनी तियात्राची संकल्पना उखलून धरली आनी 1892 वर्सा सुरू जाल्लो तियात्र आयजवेर पर्जळिल्लो दिसून येता. दर वर्सा कितलेच तियात्र भायर सरतात आनी प्रेक्षकांची उमेद वाडयत आसतात. हालींच्या वर्सांनी 17 एप्रील हो ‘तियात्र दीस’ म्हण पाळटात. ह्या दिसाचीं सगळ्या तियात्रिस्तांक हुनहुनीत परबीं. 

आयज तियात्राच्याच पुस्तकाचो विमर्सो आसूंक जाय असो हांवें हट्ट धरलो आनी सांगेच्या ज्युस्तिनियानो फेर्नांडीस हाचें ‘फुडार’ हें पुस्तक वाचून काडलें. पुस्तकाक 60 पानां आसात. तें ऍड्स प्रिंटर्सान छापलां आनी एफ. चार्ली प्रकाशनान उजवाडायलां. ताचें कव्हर विली गोयसान चित्रायलां आनी फाटल्या पानाचेर बरोवप्याची वळख आसा. पुस्तकाचें मोल 100 रुपया आसा. ह्या पुस्तका खातीर ज्युस्तिनियानोक परबीं आनी शाबासकी.

पुस्तकाचो गाभो

तियात्राक सात पड्डे, तातूंत स देखावे आसात आनी तीन अर्थाभरीत कांत आसात. तियात्राची कथा- एक पुलीस इन्स्पॅक्टर आनी ताचे घरकान्नीच्या मोगांतल्यान सुरवात जाता. तांकां स्टेनली हो पूत आसता. इन्स्पॅक्टर सामको इमानदार आनी प्रामाणीक. हिटलर नांवाच्या एका गुन्यांवकाराक तो धरता. तेन्ना तो ताका विकतो घेवन आपूण सुटूंक सोदता, पूण इन्स्पॅक्टर ताचें कशेंच आयकना. उपरांत ताची सुटका जाता.  तिसऱ्या पड्ड्यांत इन्स्पॅक्टर हिटलराचेर घुरी घालता आनी ताका परत अटक करूंक सोदता. थंय ताका मरण येता. पांचवो पड्डो सोळा वर्सां उपरांतचो देखावो दाखयता. थंय स्टेनली व्हडलो जाता आनी सोनिया नांवाच्या चेडवाच्या मोगांत पडटा. पूण सोनियाचो गिरेस्त बापूय तांचो मोग मानून घेवंक तयार आसना. देखून ताच्या तेमाक स्टेनली वांकडे धंदे करून पयशे एकटायता आनी व्हडलो पयशेकार जाता. ताचे पयशे सोनिया कडें काजार जावंक उपकारतात काय?  सोनिया आनी स्टेनलीचो एकवट जाता काय? तियात्र पुस्तक वाचून तुमीच तें जाणा जावंचें.

खाशेलेपण

तियात्रांत कांय गजालींचेर बरोवप्यान बडी मारल्या. स्टेनली इबाडपाक पयलो जबाबदार हो समाज जो फावो त्या मनशाक फावो तसली नोकरी दिना आनी आमचे तरणाटे वांकड्या मार्गार पावतात. ल्हानपणार ताचो हावेस आशिल्लो आपल्या बापाय परस व्हडलो पुलीस अधिकारी जावंचो पूण समाज ताका वायट रस्त्यार चलूंक प्रवृत्त करता. आवय- बापूय चेडवांची पसंद मांदून घेवंक तयार आसनात आनी आपल्या दुडवांचो रोब दाखयतात. कांय पावटीं चेड्यांक हिणसायतात आनी लजेक घालतात.  बरें जावंचें आशिल्लें थंय वायट जातकच गुन्यांव मानून घेवन कित्याक उपकारता? हे शिवाय तियात्रांत कांय आकर्शक देखावे आसात.

तियात्रांतली भास

तियात्रांतली भास खूब बरी आसा. बरोवपी एक साहित्यीक जाल्ल्यान ती नदर पुस्तकांत दिश्टी पडटा. इन्स्पॅक्टर आनी ताचे मोगाचे संबंद बांदपी संवाद, इन्स्पेकटर आनी हिटलराचे संवाद तियात्राक उठाव हाडटात. तियात्रांत कांय कडें रुपक आनी विरोधाभास रस वाचूंक मेळटात.

प्रेमानंदबाब म्हणटात

हें पुस्तक उजवाडायिल्लें  तेन्नाचो दाल्गादो कोंकणी अकादेमीचो अध्यक्ष प्रेमानंद आ. लोटलीकार आपल्या अध्यक्षीय बरपांत म्हणटा, “खंयचेय भाशेंतलें पुस्तक छापून येता तेन्ना तें ते भाशेच्या इतिहासांत नोंद जावन उरता आनी दुसरें, फुडाराक ताचो कोण, कसो आनी कित्या खातीर वापर करीत तें सांगूंक येना. इंग्लिशींतलो नाटककार विलियम शेक्सपियर हाणें खूब काळ आदीं नाटकां बरयलीं आनी तीं छापलीं.  आयज ताच्या नाटकांचेर भासाभास जाता, सोद वावर जाता, साहित्यीक समिक्षा जाता, आदी. आयज कोंकणी मळार जीं पुस्तकां उजवाडा येतात तांचोय फुडें वचून वयर उल्लेख केला ते नदरेन विचार जातलो आनी तेन्ना आमकां आमच्या पुस्तकांचें आनी साहित्याचें मोल आनी म्हत्व समजतले.”

बरोवप्याचे उत्फर्के

तियात्राचो बरोवपी आपल्या धिनवासणेच्या उतरांत म्हणटा, “तियात्राचें मोल जरी माचयेर सादर जाता तेन्ना कळटा, तरी तियात्राची बरपावळ पुस्तकाच्या रुपान उजवाडा येवप खूब मोलाचें आनी गरजेचें. एका तियात्राची बरपावळ पुस्तक रुपान आयल्यार तियात्र आनी तियात्राचो बरोवपी फुडले पिळगे खातीर इतिहासांत जमा जाता. दुसरें, फाल्यां ते बरपावळिची कोणूय साबार नदरांनी समिक्षा करूंक शकता वो सोदवावरा खातीरूय तिचो वापर जावंयेता. तीच बरपावळ फुडें वचून कोणाच्यानूय परत माचयेर उबी करून तियात्र बरोवप्याक आनी तियात्राक येवपी वर्सांनी जिवी दवरूंक जाता. इतलेंच न्हय, पुस्तकाच्या रुपान उजवाडा हाडिल्ली बरपावळ साहित्यांत जमा जाता आनी साहित्य वाडटा.” ‘तियात्र दिसा’ निमतान एका तियात्रिस्ताचे हे सुंदर विचार खूब मोलादीक जावन आसात.

एक सुचोवणी

आयज ‘तियात्र दीसा’ निमतान सगळ्या तियात्रिस्तांक उलो मारपाचें धाडस करतां, तुमचे सगळे तियात्र पुस्तक रुपान छापून दवरात. तियात्र हो भारतांतलो एकमेव नाट्यप्रकार जाका तुळा ना. म्हणून बिगर कोंकणी विद्यार्थी ताचेर अभ्यास करूंक लागल्यात. तियात्र अकादेमी गोवा हिणें खास मोहीम चलोवन अशीं पुस्तकां येवंचीं म्हण थोडो तोकोस घेतलो जाल्यार खूब बरें काम जावंयेता. तिचे अध्यक्ष ऍन्थोनी बार्बोजा आनी उपाध्यक्ष मार्कुस गोन्साल्वीस हे तरणाटे जाळवणदार आसात, ते हाचेर विचार करतले म्हूण खात्री आसा. अकादेमीच्या वाचपघरांत तियात्राचेर जायतीं पुस्तकां इंग्लीश भाशेंत आसात, तीं कोंकणी भाशेंत अणकारीत करपाचो वावरूय हातांत घेतल्यार गोंय विद्यापिठांत शिकपी भुरग्यांचो फायदो जावंयेता. आतां तियात्र पाठ्यपुस्तकांत आस्पाविल्ल्यान हाची चड गरज आसा.

सोंपयतना…

आयजवेर तियात्रान एक पावंडो मेळयला, तो शाबूत दवरूंक आनी ताची पवित्रताय सांबाळूंक तियात्रिस्तांनी खाद मारचो. ज्येश्ट तियात्रिस्तांनी नव्या तियात्रिस्तांक मार्गदर्शन करपाची खूब गरज आसा. जण एकल्यान आपलो पंगड घेवन रावप आनी दुसरो कितें करता तें मोन्यानीं पळेवप योग्य थारचें ना. तियात्राक दादलो आनी बायल, पाद्री आनी माद्री म्हणिनासतना सगळ्या वर्गांतलो प्रेक्षक जाय. तियात्राची संहिता बरी आसा म्हण दाखोवपा खातीर तियात्राचीं पुस्तकां उजवाडा येवप आनी तीं लोका मेरेन पावप भोव म्हत्वाचें. अशें करूंक ज्युस्तिनियानो सारक्या बरोवप्यांनी फुडाकार घेवंचो पडटलो. परत एक पावट ‘फुडार’ तियात्र-पुस्तका खातीर ज्युस्तिनियानो फेर्नांडीसाक परबीं.

– विन्सी क्वाद्रूस, 

राय, साश्ट

मो. – ९८२२५८७४९८