भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कोल्हापूर जिल्ल्यांतल्या हेरवाड पंचायतीन 5 मे दिसा एक खूब महत्वाचो आनी प्रेरणादायक निर्णय घेतला. तांणी विधवा प्रथा बंद करपाचें थारायलां. कोवीड काळांत ह्या वाठारांत खूब दादल्यांक मरण आयलें. ते उपरांत बायलांक कितलीशींच वर्सां भोगचे पडिल्ल्या प्रथांचेर ह्या गांवांत गंभीर विचार जालो आनी तातूंतल्यान तांणी पंचायत पातळेचेर ही ठाम भुमिका घेतल्या. ह्या निर्णयाक फकत कोल्हापूर न्हय जाल्यार देशभरांत येवकार मेळपाक जाय.
कांय दीस फाटीं अश्याच विधवा प्रथांचेर आमच्या एका वॉट्सअॅप ग्रुपांत चर्चा चालू आशिल्ली. त्या वेळार एकट्यान गोंयात अश्यो प्रथा चलतात कांय म्हणून प्रस्न केलो. ताची जाप हय म्हणून मेळ्ळे उपरांत तिका अजाप दिसलें. अजाप दिसपाचेंच. गोंय सारकेल्ल्या स्वताक प्रागतीक आनी फुडारिल्लें म्हणपी राज्यांत जर हे अजुनय चलता जाल्यार मागीर हेर कडेन कितें म्हणपाचें? पूण हें चलता. गोंयच्या खूब कडेन आयजूय ह्यो प्रथा पाळटात आनी बायलांचेर पिळग्यान पिळग्यो चालू आशिल्ल्या अत्याचारांची बुनयाद घट जायत वता.
म्हजो बापूय गेलो आनी त्याच दिसा बापायची कूड घरा भायर पडना फुडें म्हज्या मामान म्हजे आवयक म्हळ्यार ताचे भयणीक सांगले, “तूं आसा तशीच रावतली, खंयचीच गजाल बदलचीना”. ताणे सांगलें, तातूंत तिणें मंगळसुत्र काडचें न्हय, तिकली लावची ह्यो गजाली आसतल्यो हाची म्हाका जाण आशिल्ली. ताचे भायर आनीक प्रथा आसतात हें म्हाका ते दिसा आनी ताचे उपरांत लेगीत खबर नाशिल्लें. म्हजोय होच समज आशिल्लो की गोंयात अशें कांय घडना. पूण, जशी हाची जाण वाडली तेन्ना ह्या भयानक प्रथांनी तकली वयर काडली आनी हांव अस्वस्थ जायत गेलें.
आई स्वता आदवोगाद, शारांत रावन वाडिल्ली आनी शिक्षीत म्हणटकच मरण गांवात जालें तरीय तिका कोणें कांय सांगलें ना. कसल्योच विधी, प्रथा तिच्या वाट्याक आयल्यो नात. मात म्हणून तिचो घुस्मटमार आनी तिचो घोव गेल्ल्यान ती उणाक आशिल्ल्याची भावना तिचे मदीं तयार करपाचे यत्न ह्या समाजान केले नात, अशें न्हय.
बाबा गेला त्याच म्हयन्यांत हळदिकुकमाचे सुवाळे. आईन सदांच उमेदीन हळडीकुकूम करचें. तिचे बरोबर हांवय ल्हानपणांतल्यान ह्या सुवाळ्यांत वांटेकार जातालें. हळडीकुकूम आनी ताचे फाटली भावना लेगीत खबर नाशिल्ली त्या वेळार हांव तिचे सांगातान बोवाळटालें. बाबा गेलो आनी आईक ह्या सुवाळ्यांक आपोवपाचेंच बंद जालें. म्हाका सुरवातीक हे लक्षांत आयले ना, मात उपरांत ल्हवू ल्हवू म्हाका आईक जावपी त्रास लक्षांत येवपाक लागले. तिणें आडनदर केली तरीय तिच्या वाट्याक कित्याक हे दुख्ख येवचें हाची म्हाका सदांच तिडक आयल्या आनी ते दिसा हांवे स्वताक एक वचन दिलें, ‘हांव हळडिकुकूम करचें ना आनी म्हज्या घरांत कपलाक लावप ही संकल्पनाच आसची ना.’ आयजूय जेन्ना म्हाका नाईलाजान कोणाच्याय कपलाक लावचें पडटा तेन्ना म्हजे आवयचो चेहरो म्हजे मुखार उबो रावता आनी हांव अस्वस्थ जाता.
पुराय आयुश्य जे बायलेन स्वताच्या घोवा बरोबर ताच्या फाटल्यान न्हय जाल्यार ताच्या सांगातान रावन यशस्वी पणान आपलो वेवसाय मुखार व्हेलो, जिणें बाबाक इत्सा ना म्हणून स्वता गाडी शिकून आमचो प्रवास सुखाचो केलो, जिणें बाबाच्या दुयेंसा वेळार एक मिनीट ताचो सांगात सोडलो ना तिका बाबा वतकर एका खिणांत हो समाज दुय्यम स्थान दिता. आनी समाज कित्याक, म्हज्या स्वताच्या कांय घरच्यांनी लेगीत तिचें दुख्ख वाडोवपाची संद सोडली ना. हे म्हजे सारकेल्ल्या कितल्याशाच बायलांच्या वांट्याक येता आनी घरचे संबंद इबाडचे न्हय म्हणून ती मुकाट्यान हें सोंसत रावतात.
आईच्या अणभवांतल्यान भायर सरता म्हणसर म्हज्या कानार आनीक एक घडणूक पडली. आनी मागीर हांव पुराय हाल्लें. एका तरणाट्या कोंकणी कार्यकर्त्याच्या बायलेक हे सगळे विधवा संस्कार करचे पडले आनी मनांत आसून लेगीत तिच्या आदाराक कोण पावलो ना. कारण हे संस्कार केले नात जाल्यार गांवां भायर काडपाची धमकीच गांवकारांनी तिका दिल्ली.
गोंयांत आयजूय ‘खंय जाता हें सगलें’ म्हणप्यांनी दोळे उक्ते करून पळयलें जाल्यार बायलांक कमी लेखपाचो एकूय यत्न हो समाज सोडना म्हणपाचें आपसूक आमकां कळटलें. विधवा संस्कार थांबपाकूच जाय. ते मागीर कायदो करून आसत वा लोकांच्या चळवळींतल्यान आसत. मात ताची मुळां छाटपाचें काम आमी केन्ना करतलीं? बायलेची जीण फकत दादल्याच्या सांगातानूच आसा हो समज आमी केन्ना बदलतली? घोवाच्या मरणान बायलेचे अस्तित्व इल्लेंय कमी जायना वा सोंपना हें आमी केन्ना मानून घेतलीं? अखंड सौभाग्याचें व्रत हो बायलांक ह्याच पिशेपणांत गुंथोवन दवरपाचो सांपळो हे आमी केन्ना समजतलीं? आनी हे सांपळे तोडटलीं जाल्यार मुळांत बायलेचें एक मनीस म्हणून अस्तित्व आसा, वळख आसा आनी ती वळख कोणा दुसर्याचेर आदारिल्ली ना हें आमी मानून घेवप गरजेचें न्हय?
लग्न हो दर एकल्याच्या जिविताचो एक महत्वाचो पांवडो. मात, ह्या दिसा सावन आमी जे बायलांक तुजें स्थान दुय्यम म्हणून सांगपाक लागतात ते घोवाच्या मरणा मेरेन आमी थांबनात. लग्नाच्यो विधी जावं वा कुरवो ह्यो सगळ्यो बायलांक हेच सांगपाक की घोवा बगर आता तुमचें अस्तित्व ना. आनी म्हणूनच मोठ्या उमेदीन गळ्यांत, कपलार मिरोवपी ह्यो कुरवो त्याच घोवाच्या मरणा वेळार सगळ्यांत व्हडलें वजें जातात. त्यो काडपाची इत्सा नासून लेगीत वखवखिल्ले हात त्यो ओडून काडटात, नेटानेटान पुसून उडयतात आनी तेच सांगातान तिचें अस्तित्वय पुसून उडोवपाचो यत्न करतात.
काळ बदलता तसो जायत्यो गजाली बदलत आसात. विधवा संस्कारय आयज गोंयात लेगीत जायत्या गांवांनी बंद केल्यात. गांवच्या लोकांनी फुडाकार घेवन जायते कडेन हेरवाड घेतला तसोच निर्णय घेतिल्ल्याचें हांव जाणा. पूण, समाजांतल्या ह्या चुकीच्या प्रथांक सासणाचें बंद करपाक ताचीं मुळां हुमटून काडची पडटलीं, हेंय तितलेंच खरें. प्रथा बंद जायत, पूण मनांत घट्ट रुजिल्लीं ह्या प्रथांची फाटभूंय हुमटून काडपाक नाका? ती काडपाची जापसालदारकी आमी मुजरत घेवया. बायलेक मनीस म्हणून पळोवंक शिकया.
अन्वेषा सिंगबाळ
9923442746
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
