भांगरभूंय | प्रतिनिधी
एफआयआर नोंद करप म्हळ्यार पयलो म्हायती अहवाल नोंद करप. हो फकत गोंय राज्यांतच न्हय तर पुराय देशाांत चड चर्चा जावपी मुद्दो. कारण देशाांतल्या वेगवेगळ्या पुलीस स्टेशनां मुखार आपली कागाळ दाखल करपी कितलेशेच कागाळदार पुलिसांनी एफआयआर नोंद करूंक नाशिल्ल्यान दुख्खी जातात. भारतीय दंड संहितेच्या वेगवेगळ्या दंडात्मक तरतुदी खाला आनी हेर दंडात्मक कायदे/कायद्यां खाला व्याख्या केल्ल्या गुन्यांवांक मुखेलपणान दखलपात्र आनी अदखलपात्र स्वरुपाांत वर्गीकरण केल्यात. अदखलपात्र गुन्यांवांक एनसी गुन्यांव म्हणून वळखतात आनी अदखलपात्र गुन्यांव उक्ते करपी कागाळींक एनसी गुन्यांवकारी प्रकिया संहिता, 1973 च्या कलम 155 प्रमाण नियंत्रीत केल्ली कागाळ, अशें म्हण्टात.
कागाळींत दखलपात्र गुन्यांव उक्तो केल्यार एफआयआर नोंद करतात आनी दखलपात्र गुन्यांव उक्तो जालोना जाल्यारच पुलीस प्राथमीक चवकशी करुन प्रिमा फेसी दखलपात्र गुन्यांव केला काय ना हें सोदून काडूंक शकतात. माननीय सर्वोच्च न्यायालयान संमत केल्ल्या ललिता कुमारीच्या निर्णयाक पळोवन कागाळींत एकदां दखलपात्र गुन्यांव उक्तो जालो म्हणटकच पुलिसाांक एफआयआर नोंद करून चवकशी फुडें व्हरपा बगर दुसरो पर्याय ना. दखलपात्र गुन्यांव केल्ल्या संबंदीत म्हायती उक्ती करपी कागाळी सीआरपीसीच्या कलम 154 (1) खाला दाखल करतात…. आनी अशी म्हायती फकत बरयिल्ली दिवप सक्तीचें ना, कारण तीच तोंडी तशेंच प्रभारी अधिकाऱ्याक दिवंक मेळटा. तीच म्हायती बरोवन दिवप्याक वाच्ची पडटा आनी कागाळदारान स्वाक्षरी करची पडटा.
जायते फावट फकत अदखलपात्र गुन्यांव उक्ते करपी म्हायती नोंद करून, पुलीस अधिकारी मुद्दाम चुकीची आनी अपूर्ण म्हायती नोंद करतात. दखलपात्र गुन्यांव उक्ती करपी म्हायती नोंद करिनात, जाका लागून एफआयआर नोंद करपाचें आनी तातूंत चवकशी करपाचें आपलें कर्तव्य उणें जातलें. एफआयआरांची संख्या उणी करपाच्या बदलाक पुलीस आनी ताका लागून अनिर्वायपणान चडशा पुलीस अधिकाऱ्यांक कांय फायदो मेळना, जाल्यार, चडशे फावटीं एफआयआर नोंद केले उपरांत, करपाचें कर्तव्य आशिल्लें चवकशीचें काम टाळपा खातीर यत्न करात. गुप्त रणनिती वापरून एफआयआर नोंद करप टाळपा खातीर.
जो मेरेन गंभीर आनी घृणास्पद गुन्यांव जायना तो मेरेन चड करून पुलीस एका वा दुसऱ्या मार्गान एफआयआर नोंद करप टाळपाचे यत्न करतात. जायत्या प्रकरणांनी पुलीस स्वता कागाळदारांनी दाखल केल्ले खरे कागाळींक आळाबंद हाडपाक प्रती एफआयआर नोंद करुन गुंतोवपाचे धमकेक जायते खरे कागाळदार बळी पडटात. पुलिसांनी दखलपात्र गुन्यांव उक्ती करपी म्हायती मुद्दाम दवरुन फकत एनसी कागाळी नोंद करप आनी एफआयआर न्हय तर फकत एनसी कागाळी नोंद करतात. देखून आतां सावन गुन्यांवाची तोंडी म्हायती दिवपी कागाळदारांनी सदांच लक्षांत दवरचें की तांणी म्हायती नोंद करपी पुलीस अधिकाऱ्याक म्हायती दिवप्याक समजता ते भाशेंत बरयल्लें वाचपाची विनवणी करची. अशा अपूर्ण आनी चुकीचे बरयल्ले म्हायतीचेर सय करप ना हें सदांच बरें, उपरांत सविस्तरपणान खरी म्हायती बरयल्ली जाल्यार लेगीत ती एक उपरांतचो विचार मानतले आनी ती कागाळदाराची केस घटमूट करचे बदला दुबळी करतली.
दखलपात्र गुन्यांव उक्ते करपी कागाळीचेर पुलिसांनी एफआयआर नोंद करूंक ना जाल्यार एफआयआर नोंद करपाची आनी चवकशी करपाचे निर्देश मेळोवपाची तरतूद सीआरपीसींत आसा. सीआरपीसीच्या कलम 154 (3) खाला, कागाळदार आपली कागाळ जिल्ह्याच्या पुलीस अधिक्षकाक संबोधीत करूंक शकता, जर पुलीस स्टेशनाचे प्रभारी अधिकारी एफआयआर नोंद करूंक आनी /वा ताची चवकशी करूंक अपेस आयल्यार आनी जर तशेंच पुलीस अधिक्षक एकतर स्वता एफआयआर नोंद करपाक आनी ताची चवकशी करपाक वा ताच्या अधीन आशिल्ल्या खंयच्याय पुलीस अधिकाऱ्याक एफआयआर नोंद करपाक आनी ताची चवकशी करपाक निर्देश दिवपाक अपेशी थारता. जाल्यार कागाळदारान दंडाधिकाऱ्या कडेन अर्ज दाखल करून एफआयआर नोंद करपाक आनी ताची चवकशी करपाक मागणी करूंक शकता.
दंडाधिकाऱ्या कडल्यान जरी एफआयआर नोंद करपाक आनी ताची चवकशी करपाक निर्देश मेळयले तरी निमाणें दंडाधिकाऱ्याच्या निर्देशाचेर आदारीत चवकशी करपी पुलिसूच आसतात. देखून जेन्ना एफआयआर नोंद करूंक नाशिल्ल्यान पुलिसां वतीन दुस्वास दिसून येता, अनिर्वायपणान अशा प्रकरणाांत सुरवेक एफआयआर नोंद करपाक न्हयकार दिल्ल्या पुलीस अधिकाऱ्यान केल्ले चवकशेचेर खर जागृताय दवरपाक दंडाधिकाऱ्या कडल्यान चवकशीचेर देखरेख दवरपाची मागणी करची पडटा.
पुलिसांक आरोपपत्र दाखल करप सदांच सक्तीचें ना आनी पुलिसां प्रमाण चवकशी करून दखलपात्र गुन्यांव केल्ल्याचें उक्तें ना जाल्यार निमाणो सारांश/ अहवाल दाखल करून लेगीत केस बंद करपाक शकतात, तरी पूण अशा प्रकरणांनी कागाळदाराक एक वकील नेमपाचो अधिकार मेळटा आनी निमाणें दंडाधिकाऱ्यान न्यायालयीन मुद्द्याचेर निर्णय घेवपाक मेळटा.
माननीय सर्वोच्च न्यायालयान निर्णय पास करून चवकशीचेर नियंत्रण दवरपाचो आदेश दितना एका दंडाधिकाऱ्याक अबाधित अधिकार दिल्यात, नाजाल्यार चवकशी निर्देशीत करपाचोच उद्देश हारतलो. चडशा प्रकरणाांनी चड करून पुलीस जरी दखलपात्र गुन्यांव उक्तो जालो तरी फकत एनसी गुन्यांव उक्तो करपी चुकीची म्हायती नोंद करतात आनी एनसी कागाळ दितात. जेन्ना खरेपणी एफआयआर नोंद करप हें तांचें खरें कर्तव्य आसता. तांकां हें खूब खबर आसता. 2014 वर्सा सरकारान Cr. PC च्या कलम 156 (3) त दुरूस्ती केल्या आनी खंयचेय आदेश दिवचे पयलीं दंडाधिकाऱ्यान सरकारी वकील आनी पुलीस अधिक्षकाक नोटीस जारी करची अशी तरतूद घाल्या. देखून आतां दर 156 ( 3) Cr.PC कार्यवाही, गोंयांतल्या दंडाधिकाऱ्याांच्या न्यायालयाांत सरकारी वकील हाजीर रावतात. गोंयांतले सरकारी वकील आदींच जामीन, अॅटीसिपेटरी जामीन आनी सेशन ट्रायबल प्रकरणांचो भार आसून लेगीत दंडाधिकाऱ्या मुखार हाजीर रावपा खातीर हेवटेन तेवटेन नाचयतात. अशा 156 (3) कार्यवाहींत बेगोबेग निवाडो करपाक जाय, कारण कळाव जाल्ल्यान कागाळ जायते फावटीं दाखल करपाचोच उद्देश कुशीक उरता. वयली गजाल मतींत घेतल्यार, सरकार 156 (3) कार्यवाहींत दंडाधिकाऱ्या मुखार राज्या वतीन हाजीर रावपाक आनी वकिली करपाक फावो ते सरकारी वकील नेमतले अशी आस्त बाळगिता, नाजाल्यार कागाळदारांची निर्शेवणी चालूच उतरली.
(हो लेख लेखकाच्या वैयक्तीक अणभवाचेर आदारीत आसा. लेखक फौजदारी वकिली करता.)
अॅड. विनायक डी. पोरोब
99231 46840
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
