निळे तेंगशे पलतडचो संवसार

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

अरूण काकोडकार हांकां मराठी आनी हिंदी फिल्मां आनी पुस्तकां वाचपाचीं खूब आवड, हें तांच्या लेखांतल्यान जाणवता. हीं पुस्तकां आनी फिल्मां वाचप्यांनी मुद्दाम वाचपाक आनी पळोवपाक जाय.

मार्च 2024 वर्सा अरूण काकोडकार हांचो ‘निळे निळे तेंगशें पेल्यान’ हो ललीत संग्रह उजवाडाक आयलो. आपल्या बरपांतल्यान लेखक प्रत्येक विशयाच्या म्हत्वाच्या आयामांक स्पर्श करता. वाचकांक खबर आशिल्ले, तांचे संवकळीचे विशय लेखक पांच विभागांनी वांटून घालता – नातीं गोतीं, शब्द आनी सूर, मोग आनी कर्तव्य, इतिहास आनी संस्कृताय, आनी सैम आनी सांगात. विभागांच्या नांवांवेल्यानूच तातूंत आसपावीत केल्ल्या लेखांचो अदमास वाचप्यांक येता. पुस्तकाच्या नांवांतच तत्वज्ञान आसा. पूण पुष्पराज पोपकर हांचें सुंदर मुखचित्र हो गौरसमज पयस करता. जिणेचे वाटेर चलतना साधुरतायेन पावलां घालीत जाल्यार मनशाचो जिणे प्रवास सुखद आनी आनंददायी जावंक शकता. आमी जे तरेन मुखार सरतात तोच आमचो जिणेप्रवास थारता. अशे तरेन पुस्तकाच्या माथाळ्याची आनी मुखचित्राची सार्थकताय पट्टा.
लेखक तत्वज्ञान मांडिना. पूण साद्या, सोंप्या आनी सरळ उतरांनी एका सामान्य मनशाच्यो भावना व्यक्त करता. तांच्या ‘नातीं गोतीं’ विभागांतले लेख ह्या गजालीची सत्यताय पटोवन दितात. मनशाक चड लागशिल्लीं आसतात तीं नातीं, काळजाचे सामके लागीं. पूण केन्ना केन्नाय ताच्या मनाक ह्याच नात्यांक लागून दुखापत जावंक शकता. मात, कांय गजालींक लागून नात्यांत संघर्श करचो पडलो जाल्यार तो मनशान करपाकूच जाय. कारण ह्याच संघर्शांतल्यान मनशाची जीण मुखार वता. भावना, संवेदना, मन, नातीं ह्या सारकिल्ल्या संवेदनशील विशयांचेर लेखक मार्मीकतेन बरयतात.
लेखक आपणाले विचार कथन करतना वस्तुस्थिती, म्हणजेच सत्यांतल्यो घडणुको देख म्हणून दिता. ‘शब्द आनी सूर’ ह्या विभागांतलो, ‘सोडून वता गांव’ ह्या बरपांत लेखक सामान्यपणान स्थलांतरांचेर भाश्य करून भारताच्या इतिहासांतलें सगळ्यांत व्हडलें स्थलांतर, भारत – पाकिस्तान फाळणे विशीं सांगता. भावगीत, मोनालिसाच्या चित्राचें विवेचन, भुतांचेर आदारीत भुल भुलैया, बीस साल बाद, वह कौन थी सारकिल्ले सिनेमा आनी अमेरिकेंत भुतांचेर जाल्लें संशोधन, 2005 वर्सांतली सलमान खानाची घडणूक, फामाद सिने गीतकार शैलेंद्र आनी तांची जीण, सुख-दुख्खाचो संबंद सांगपी हिंदी सिनेमा, अशे वेगवेगळे विशय ह्या विभागांत आयल्यात. ‘आयुश्य परतून एक फावट मेळिल्लें जाल्यार’ लेखांतली हीं उतरां पळयात – “मनीस जीण आनी मरण दोनूय गोश्टी एकाच वेळार मागता, ताचें कारण ताका जगपाची इत्सा आसता. मरचे पयलीं आपली एखादरी कलाकृती जावं कसलीय इत्सा साकार जाल्ली पळोवपाची ताची वान्सा उरता. पुणून तेच वेळार कसलेय पिडेन, व्याधीन तो जर्जर, दुर्बळ जाला तेन्ना ते पिडेंतल्यान बेगीन सुटका जावची अशें ताका दिसता देखून तो मरण मागता.” (पा. 99) ह्या उतरांचो अणभव आमचे मदल्या खुबशा जाणांक केन्ना तरी आयलाच आसतलो.
मनशाच्या कर्तव्याची, जबाबदारेची जाणीव करून दिवपी वेंचीक लेखांचो आसपाव ‘मोग आनी कर्तव्य’ ह्या विभागांत जाला. ‘एकलेंपण नाका नाकाशें’ ह्या लेखाचो हांगासर मुजरत उल्लेख करूंक जाय, जातूंत लेखक सुधा मुर्तीचे आपल्या पूत आनी धुवे संबंदीचे विचार वाचूंक मेळटात. दोगूय भुरग्यांचें लग्न जाल्या उपरांत तीं आवय – बापाय पसून वेगळीं जातात, तांचो स्वताचो संवसार सांबाळपांत तीं व्यस्त जातात. धुवेचें लग्न जाता आनी पूत अमेरिकन संस्कृतायेंत वाडिल्ल्यान लग्न जायना फुडें आपल्या बायल-भुरग्यां वांगडा वेगळें बिराड करता. “असले प्रसंग जेन्ना आमचेर येतात, तेन्ना ते आपणावंक आमकां कठीण जाता. आमचीं भुरगीं आमचे पसून पयस रावपाक गेलीं तेन्ना आमी निर्णय घेतलो, आमचीं भुरगीं तांच्या संवसारांत सुखी आसात. तांचे वाटेक वचप ना. तांकां गरज पडटली तेन्ना तांकां आदार दिवप. आमकां तांची गरज पडटली तेन्ना आमी तांकां उलो मारतलीं. आमचो आशिर्वाद सदांच तांच्या माथ्यार उरतलो. आमचे पयसावणेंत लागसारपण उरतलें.” (पा. 180) पालकांचे आपल्या भुरग्यां संबंदांचें अशे विचार आयकतकच मन-काळीज आदर आनी कळवळ्यान भरून वता.
‘इतिहास आनी संस्कृताय’ ह्या विशयाचेर आदारिल्ले 12 लेख ह्या विभागांत आसपावल्यात. सोंप्या उतरांनी संस्कृताय म्हळ्यार जिणे-पध्दत. ही पध्दत काळांतरान बदलली म्हणटकूच ती इतिहासजमा जाता. संवसारीक संस्कृतायो, मनशाचें काळा प्रमाणें जगप, मानवी संस्कृतायेंत कृष्णवर्णीय आनी गुलामांचो इतिहास, सुधा मुर्तीन देवदासींच्या विकास आनी सुरक्षितताये पासत उखलिल्लीं पावलां, हे विशय वाचप्यांक वस्तुस्थितीचे लागीं व्हरतात. स फूट जमीन, झुजांचो इतिहास सोदतना, काणी गुलामाची हे भोवच अभ्यासपुर्ण लेख जाल्यात. संवसारीक विशयां संबंदान बरयतना लेखक राष्ट्रीय आनी आंतरराष्ट्रीय देखी आनी संदर्भ दिवन तथ्य चिकित्सा करता. “खरें म्हणल्यार मनशाक कितली जमीन लागता? तकले पसून पांयां मेरेन फकत ‘स’ फूट! मागीर तो अती मेळोवपाक कित्याक काडाओडी काडटा?” (195); “…पयसो हें जरी जिणेचें सार्थक आसलें तरीय संवसारांतल्या अनर्थाचें मूळ पयसो आसा.” (247) अशीं लेखकाचीं तर्कीक विधानां चर्चेक वाट मेकळी करतात.
सैम आनी मनशाचें अखंडीत अशें नातें आसा. मनशाची उत्पत्ती सैमांतल्यानूच जाली आनी सैमानूच ताका ताचें व्यक्तिमत्व दिलें. मनशाच्या जल्मा सावन मरणा मरेने तो सैमाच्या सानिध्यांत वाडटा. ह्या वेळार एकाच न्हय तर असंख्य वाठारांनी मनीस साबार कारणांक लागून भोंवता, थंयची संस्कृताय आपणायता. आपल्या पुराय आयुश्यांत तो सैमाचीं वेगवेगळीं रुपां पळयता. ह्या रुपांचें कथन म्हळ्यार ‘सैम आनी सांगात’ विभागांतलीं बरपां. सैम वेगवेगळे तरेन आमकां सांगात दिता. पर्यावरण, सरभोंवतण, आनी नियती अशा साबार संदर्भांतल्यान लेखक आपणें अणभविल्लो सैम आमचे मुखार दवरता. ‘शेणलें आनी सांपडलें’ आनी ‘भविश्य सोदतना’ हे लेख खूब वाचनीय जाल्यात. ‘अमेरिका नांवाच्या देशांत’ हातूंत लेखकान अमेरिका ह्या प्रगत देशांत स्थायीक जाल्ल्या भारतीयांच्या मनाचो थाव घेवपाचो यत्न केला.
अरूण काकोडकार हांकां मराठी आनी हिंदी फिल्मां आनी पुस्तकां वाचपाचीं खूब आवड, हें तांच्या लेखांतल्यान जाणवता. हीं पुस्तकां आनी फिल्मां वाचप्यांनी मुद्दाम वाचपाक आनी पळोवपाक जाय. लेखकान तांचो निखटो उल्लेख केल्लो ना. पूण गरज थंय फिल्माचें, पुस्तकाचें कथानक, तातूंतली एखादी ओळ वा कडवें संदर्भ, पुरावो वा देखी खातीर दिलां. म्हत्वाचें म्हळ्यार हीं सगळीं बिगर कोंकणी फिल्मां आनी पुस्तकां, आडवाद ‘निर्मोण’ (172). लेखकाच्या चडावत बरपांक तांच्या भारतीय साहित्याच्या सखोल वाचनाची, इतिहासीक आनी फिल्म जगतांतल्या घडामोडींची बसका फावो जाल्या. एकंदर एक तत्वनिश्ट, अणभव आनी आशयसंपन्न पुस्तक वाचिल्ल्याचें समाधान ‘निळे निळे तेंगशे पेल्यान’ मेळटा.

शुभा बरड वेलींगकार
8788251629