दिवाळी: अभ्यंग न्हाण आनी फोवांचें म्हत्व

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दिवाळेच्या न्हाणा उपरांत फोव खावपाची चाल फुडल्या पिळग्यांक लेगीत भलायकी, सूख आनी संस्कृताय हाची शिकवण दितली.

भारतीय संस्कृतायेंतल्या दरेका सण उत्सवां फाटल्यान खोल अर्थ आसा. आमची संस्कृताय फक्त भायल्या परंपरीक चालीरितींचो संच न्हय, तर मनशाच्या जिविताचो समतोल सांबाळपी आनी भलायकी, समाजीक एकचार आनी अध्यात्मीक उदरगतीचो संगम निर्माण करपी जिणे पद्दत. दिवाळी हो उजवाड, सूख, समृध्दी आनी सुरवात हांचे प्रतीक आशिल्लो उत्सव. ह्या उत्सवाच्या दर एका दिसाक वेगळें म्हत्व आसता आनी तातूंतलो पयलो दीस नरकचतुर्दस. ताका “अभ्यंग न्हाणाचो दीस” म्हूण एक खाशेली सुवात आसा.
ह्या दिसा सकाळीं उठून आंगाक तेल घांसून गरम उदकान न्हावप. मागीर फोवाचो नाश्तो करपाची चाल आयज लेगीत चालू आसा. पूण ह्या दोनूय गजालीं फाटल्यान आशिल्लें समाजीक, भलायकी आनी संस्कृतीक तत्वगिन्यान फक्त चालीरिती म्हणून पळोवचे परस समजून घेवप म्हत्वाचें. दिवाळेचो उत्सव चड करून शरद ऋतूच्या शेवटाक पडटा. ह्या वेळार हवामान थंड जावंक लागता, कुडींतली वात दोश सक्रीय जाता आनी कात सुकता. अशा वेळार अभ्यांगस्नान हो वात दोश शांत करपाक कुडीक तेल सारोवन भलायकी सांबाळपाक हो एक आयुर्वेदीक उपाय.
आयुर्वेदाच्या मतान अभ्यंग म्हळ्यार वखदी तेलान कुडीक मालीश करून रगताची येरादारी सुदारप, कातीक पोशण दिवप आनी स्नायू लवचीक दवरपाची प्रक्रिया. दिवाळेच्या अभ्यंगस्नानांत चड करून नाल्ल, तीळ वा सुगंधी वखदी तेल वापरतात. हाका लागून कात तेजस्वी जाता आनी कुडीक उर्जा मेळटा. अभ्यांगस्नान हें फक्त भलायकेक पुरतें उपेगी पडपी न्हय, तर ताका धर्मीक म्हत्व आसा. पुराणां प्रमाण श्रीकृष्णान नरकासूर राक्षसाक नरकचतुर्दशी दिसा मारलो. त्या जैताचें प्रतीक म्हणून त्या दिसा लोकांनी आपली कूड शुध्द करपा खातीर पयलींच न्हाण घेतलें आनी जैताची परब मनयली. ह्या न्हाणाक ‘नरकचतुर्दशी स्नान’ वा ‘अभ्यांगस्नान’ अशें म्हणटाले. दिवाळे दिसा सकाळीं न्हावप हें फक्त आंग निवळ करपा पुरतें मर्यादीत ना, तर तें मन नितळ करपाचेंय प्रतीक. पोरण्या वर्साचो थकवाे, दुख्ख आनी नकारात्मकताय सोडून नव्या वर्सा शुध्द, सुखी आनी उर्बेभरीत जावपाचो संदेश हें न्हाण दिता. ह्या न्हाणा उपरांत फोव खावपाची परंपरा आसा. फोव दिसपाक सादे आसले तरी तातूंत खोलायेन प्रतिकात्मकताय आनी भलायकेचे शास्त्रीय फायदे आसात. दिवाळेच्या सकाळीं तेलान न्हाण घेतले उपरांत पचन तंत्र मात्शें मंद जाता. तेल आंग गरम करता आनी मागीर न्हाण घेतले उपरांत कुडीक मात्सो थकवो येता.
अशा वेळार हलको, पोशक आनी उश्णताय समतोल आशिल्लो आहार गरजेचो आसता अश्या वेळार फोव खावप एक पर्याय. तांदळा पसून तयार केल्ल्या फोवांत कार्बोहायड्रेट भरपूर आसता आनी सहज पचन जाता. तातूंत गॉड, नाल्ल, भिकणां, हरवी मिरसांग, लिंबा रोस आदीं घटक घातल्यार ताची रूच आनी पोशण मोल दोनूय वाडटा. नाल्ला सोयेंतले प्रथीन कुडीक दीर्घकाळ तिगून उरपी उर्जा दिता, जाल्यार गॉड घटसाण आनी लिंबांतलें सी जीवनसत्व कुडीक ताजें दवरता देखून अभ्यंग न्हाणा उपरांत फोव खावप ही फक्त परंपरा न्हय, तर भलायकेची समतोल निवड. दिवाळेच्या फोवाचो आनीक एक म्हत्वाचें आंग म्हणल्यार “आतिथ्य.” दिवाळे दिसा सकाळीं घरां- घरांतल्यान परमळ पातळटा, कुटुंबांतले लोक न्हातात आनी नवे कपडे घालून, देवांची पुजा करतात आनी एकठांय बसून फोव खातात त्या वेळार हो खीण आहारा परस एकचाराचो आसता.
फोवां पसून रोखडेंच चड प्रमाणांत विंगड विंगड तरेचें जिन्नस सहज तयार करूंन सोयऱ्यांची सरबराय करपाक मेळटा. देखून दिवाळे दिसा सकाळीं सोयरीं, शेजारी, इश्ट भेटेक येतात तेन्ना सगल्यांक भरपूर तरांचे फोव दितात. हे पद्दतीन समाजांत मोग, आदर आनी आपलेपणाची भावना वाडटा. महाराष्ट्रांत फोवां चिवडो, लाडू, चकल्यो, शंकरपाळयो नेवरी वा हेर जिन्नस दिवाळेक करतात तेच गोंयांत चवथीक करतात. पूण दिवाळेच्या दिसा सकाळीं फोवांचो नाश्तो करपाक जाय अशें मानतात. महाराष्ट्रांत चडशे बटाट फोवांची जोडी चड करून दर एका घरांत दिसून येता. जिणेंत आनंद आनी आव्हान ह्या दोनूय प्रकारांक आलिंगन दिवपाचो संदेश दिवपा भशेन हे पदार्थ गोड आनी तिखट अशा दोनूय रुचींचो संगम तयार करतात. अभ्यंग न्हाण आनी फोव ह्यो दोन परंपरे फाटल्यान दिवाळी हो फक्त वैभव वा गिरेस्तकायेचो उत्सव न्हय, तर शरीर, मन आनी आत्मो हांचे शुध्दीकरण आनी समतोलाचो उत्सव एक सूक्ष्म संस्कृतीक अर्थूय आसा.
तेल न्हाण कुडीक पोशण दिता, मन शांत करता, आनी फोवांचो हलको पूण उर्बा दिवपी आहार कुडीक नवी उर्जा दिता. ह्या कारणान दिवाळे दिसाचें अविभाज्य घटक हाचे भायर तेल आनी फोव हांचो भारतीय गांवगिऱ्या संस्कृताये कडेन खूब खर संबंद विणल्यात. तेल हें कश्टाचें प्रतीक शेतांत पिकिल्ल्या तीळ आनी भिकणां पसून तेल तयार करतात. फोव हें धान्याचें एक सुदारीत रूप. शेतवडीचें मुखेल उत्पादन आशिल्ल्या तांदळाक उत्सवाच्या आहारांत फोवांच्या रुपांत आपली सुवात मेळटा. देखून दिवाळेक श्रमाचे आनी कृशी संस्कृतायेचें गौरव रूप आसा. दिवाळेचो उत्सव गिरेस्तकायचे लक्ष्मीक ओंपतात, देखून अन्न आनी जेवणा वांगडा एकठांय येवन लक्ष्मीचो खरो सभाव व्यक्त जाता.
दिवाळे दिसा न्हावन फोव खावपी लोकांक वर्सभर समृध्दी आनी भलायकी मेळटली अशेंय पुराण कथांनी सांगलां. कांय कडेन फोवांच्या रुपान अन्न देवतेची पुजा करतात अशें मानतात. कारण फोवांचो रंग धवो हळडुवो आसता, ताका भांगर आनी उजवाडाचें प्रतीक मानतात. ही परंपरा आर्विल्ल्या काळांत लेगीत तिगून उरल्या. कारण ती फक्त श्रध्देचेर आदारिल्ली न्हय, तर वेव्हारीकय आसा. भलायकेचे नदरेन, समाजीक एकचाराचे नदरेन आनी संस्कृतीक अस्मितायेचे नदरेन ही पद्दत खूब म्हत्वाची. अशा परंपरे फाटल्यान आमच्या जाण्टेंल्यानी बुद्धी भलायकी, समाजीक समरसताय आनी अध्यात्म हांचो सोबीत मेळ तयार केला.
देखून म्हज्या मतान दिवाळेच्या न्हाणा उपरांत फोव खावपाची चाल फुडल्या पिळग्यांक लेगीत भलायकी, सूख आनी संस्कृताय हाची शिकवण दितली.

सुदिन वि. कुर्डीकार.
8275425404