भांगरभूंय | प्रतिनिधी
कोंकणी चळवळींतले एक वावुरपी सदानंद काणेकार हांचो आयज वाडदीस. ते निमतान….
पिराय कुडीक लागता, ती मनाक लागना अशें अध्यात्म सांगता. एखादो णव्वद वर्सांचो जाण्टेलो मनान अठरा वर्सांच्या तरणाट्यावरीं उमेदी आसूंक शकता. हाची जिती-जिवी गवाय म्हणल्यार सदानंद सीताराम काणेकार हें व्यक्तीमत्व. मा. काणेकार हे ‘सदा’ वा ‘सदाबाब’ ह्या लघुनांवान परिचीत आसात.
कोंकणी भाशेंत ‘सदा’ ह्या उतराक एक खाशेलो असो अर्थ आसा. जें फूल सदां फुलता ताका आमी ‘सदाफूल’ म्हण्टात. जो सदांच रसरशीत आसता ताका ‘सदा बहार’ म्हण्टात. जो सभागो सदां फटी मारता ताका ‘सदाफटींग’ म्हण्टात आनी जो मनीस सदांच आनंदीन रावता ताका ‘सदानंद’ म्हण्टात. नांवा प्रमाणूच आमचो सदाबाब हो सदा सर्वकाळ हांसत्या मुखाचो आसता.
सदाबाब हो म्हजो गांव भाव. म्हज्या वाड्या वयलो. हांव ताका म्हज्या भुरगेपणा सावन पळयत आयतां. सदाबाब ही एक फिशाल नाट्य कलाकार आसलो, अशें सांगत्यार आयज कोणाक खरें दिसचेंना. पूण ही गजाल खरी. आमच्या गांवांत दरवर्सा हौशी कलाकार नाटकां करताले. आमचो सदाबाबूय भितर सवंग करी. सगळे चंद्रकात वेरेंकार, रघुवीर वेरेंकार, नारायण दातये, श्रीमती कांचनमाला हांच्या तोडीचो सदाबाब हो गुणी कलाकार आसलो. पूण उपरांत ताणें हें मळ सोडलें. पूण सदाबाब पयलो- वयलो म्हजे नदरेत भरतो, तो गोंय मुक्त जाल्लें ते दिसा. तो दीस म्हाका अजून घट्ट याद आसा. हांव तेन्ना इकरा वर्सांची भुरगो. 18 डिसेंबर 1961 या दिसा आमची साखळी स्वतंत्र जाली. तो दीस सोमार आसलो. भारतीय सेनेक येवकार दिवपाक आमचो अख्खो गांव तेन्ना व्हाळवाट न्हंयेच्या देगेर सकाळच्या पारार एकठांय जाल्लो. पुर्तुगिजांनी आदल्या राती बॉम्ब घालून न्हंये वयले दोनूय पूस खाला उडयिल्ले. देखून गांवच्या लोकांनी श्रमदान करून, न्हंयेंत माती आनी फातर घालून भारतीय जवानां खातीर नवो रस्तो तयार केल्लो. तेदवेळा एक गोरोपीट्ट तरणाटो भोवच किंवाट्यान वावुरतना कोणाच्याच नदरेंतल्यान सूटनासलो. हो तरणाटो म्हणल्यार आमचो सदाबाब. म्हाका याद जाता त्याच दिसा दनपरां सदाबाबाच्या उल्याक मान दिवन गांवच्या लोकांनी एक व्हडा जैताची मिरवणूक काडिल्ली. सदाबाबा मदीं फुडारी जावपाचे गुण आसात म्हणपाचें तेन्नाच कळटालें.
उपरांत मुक्त गोंयांत कोंकणीचें वारें नेटान व्हांवूक लागलें. म्हजो बापूय स. बाप्पा लवंदे हो तेन्ना कोंकणीचो खांपो पुरस्कर्तो आसलो. आनी बाप्पाच्या सांगातान जे तेन्नाचे तरणारे कोंकणी खातीर वावुरताले तातुंन सदाबाब हो एक आसलो. सगळे वामन बोडके, शांताराम वालावलीकार, प्रकाश काणेकार, गुरुदास लवंदे, अरुण साखरदांडे हेवूय तेन्ना सदाबाबाच्या खांद्याक खांदे लावन कोंकणी पासत वावुरताले. ह्या पंगडान तेदवेळा गोंयची पयली वयली कोंकणी मुळावी शाळा साखळेंत सुरू केली.
मेकळ्या गोंयांत काँग्रेस ह्या राष्ट्रीय राजकी पक्षाची रुजवण जाली. आमच्या गांवांत बाप्पा लवंदे, बालाजीबाब बोडके हांच्या सांगातान तरणाटे सदानंद काणेकार हांणीय काँग्रेस पक्षांत प्रवेश केलो. आनी मुखार पुराय जिवीतभर सदाबाब काँग्रेस आनी कोंकणी ह्या दोन तत्वप्रणालींक दसून रावलो.
मजगतीं मुक्त गोंयांत राजकी आनी भौशिक मळांचेर जायत्यो घडणुको घडत रावल्यो आनी ह्या सगळ्या भितर सदाबाबान मना पसून वांटो घेतलो. हातुंतल्यो दोन मुखेल घडणुको म्हणल्यार श्री. रवींद्र केळेकार हांचे ‘कृती समिती’चें आंदोलन आनी डॉ. जॅक द सिकैरा हांची ‘डेप्युटेशन विरोधी’ चळवळ. पूण सदाबाबाचें योगदान परतुन एक फावट समेस्तांचे नदरेक भरलें तें ओपिनीयन पोलाच्या संग्रामा वगतार. गोंय गोंयकारां पासत उरचें तें शेजारच्या महाराष्ट्र राज्यांत विरगळून वच्चें न्हय हे पासत तेन्ना नीज गोंयकारांनी आकांताळी चळवळ उबी केली आनी तातूंत सदाबाबान तन- मन-धनान वांटो घेतलो. आपणाल्या धंद्या कडेन आनी संवसारा कडेन पुराय आडनदर करून तो दीस- रात दोन पानांच्या अर्दान पोटतिडकीन झुजलो आनी अखेरेक नीज गोंयकार जैतीवंत जाले.
ओपिनीयन पोलाच्या निर्णया उपरांत गोंयांतलो एक व्हड वाद सासणाचो सोंपलो. सबावीकूच मागीर हांगा विधायक कार्यांक आरंब जालो. सदाबाब काँग्रेस पक्ष आनी कोंकणी चळवळ हातुंत सक्रीय रावलो. काँग्रेस पक्षांत ताचो सबंद समेस्त थळाव्या नेत्यां कडेन आयलो. ह्या पक्षांत ताणे जायत्यो जापसालदारक्यो आपणायल्यो. हाका लागून व्हड – व्हड केंद्रीय काँग्रेस फुडाऱ्यांक मेळपाची ताका संद मेळ्ळी. तेच प्रमाण कोंकणीच्या सगळ्या कार्यावळींनी ताणें चुकनासताना वांटो घेतलो. जायत्यो जापसालदारक्यो आपणापल्यो. त्या वेळार गोंयच्या आनी गोंया भायल्या कोंकणी साहित्यीकां कडेन ताचो लागींचो संबंद आयलो.
ओपिनीयन पोला उपरांत सादारण वीस एक वर्सांनी गोंयांत आनीक एका संघर्शान पेट घेतलो. तो म्हणल्यार कोंकणी राजभास आंदोलन. 1985 वर्सा सावन सुरू जाल्लो हो संघर्श सेगीत तीन वर्सां चल्लो. 1987 वर्सा जेन्ना कोंकणीक गोंयचे राजभाशेचो भोवमान मेळ्ळो आनी गोंयांक घटक राज्याचो दर्जा प्राप्त जालो, तेन्ना तो शांत जालो. ह्या सादारण 555 दीस चलपी चळवळींत सदाबाबान एखाद्या जवान भुरग्याच्या आवेशान वांटो घेतलो.
एक बरो लेखक म्हणून सदाबाबाची आतां सगळे कडेन नामना जाल्या. आयज मेरेन ताचे तरेकवार विशयां वयले लेख कोंकणी, मराठी दिसाळ्यांनी आनी नेमाळ्यांनी उजवाडाक आयल्यात. पूण म्हत्वाचे म्हणजे ‘ओपिनीयन पोल’ आनी ‘उगडासांचे वझरे’ हीं दोन इतिहासीक म्हत्वाचीं पुस्तकां बरोवन सदाबाबान कोंकणी सरस्वतीची खेरीज रितीन सेवा केल्या. जण एका गोंयकारान वाच्चींच इतलीं तीं अप्रतीम आसात.
सदाबाबाक एक संवय आसा. चिमटे काडपाची. ह्या चिमट्यांक मराठींत ‘रेशमी चिमटे’ म्हणटात. सदाबाबाच्या ह्या असल्या रेशमी चिमट्यांक लागूनच आमची कोकणी सेवा केंद्र ही संस्था स्वताचो फंड उबारूंक शकली यानी उपरांत स्वता खातीर मठी घेवंक शकली.
आयज 10 जून. सदाबाबाचो जल्मदीस. आयज तो आपणाले पिरायेची णव दसकां हुपून धाव्या दसकांत भितर सरता. तरीय पूण तो मनान तरणोच आसा. एक जागरुक नागरीक तेच प्रमाण देखदिणो घोव, बापूय, आजो आनी पणजो अशी ताची समाजांत प्रतिमा आसा. वाडदिसा खातीर सदाबाबाक हांव म्हज्यो शुभेत्सा उक्तायतां.
प्रदीप लवंदे
99232 92022
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
