भांगरभूंय | प्रतिनिधी
वेगवेगळ्या कारणांक लेगून घांटांचे तेंगशेर अर्थात येल्लापूर थावन कोल्हापूर मेरेन शिंपडिल्ल्या घांटमाथो प्रदेशांत (नकाशो दिला.) स्थळांतरेत जाल्ले गोंयकारांनी प्रतिकूल परिस्थितींत खूब आपुरबायेन आवयभास कोंकणी आनी गोंयची संस्कृताय जतन करून दवरल्या. काळांतरान गोंय, कारवार आनी मालवण थावन सुकें नुस्तें हाडून विकपाचो वेवसाय सुरु जालो. विशेश म्हणल्यार गालमो आनी सुके बांगडे गावागावांनी विकपाचो घांटा वयल्या कोंकणी बायलांनी वेवसाय आपणायलो आनी ताचेर ताणीं आपल्या कुटुंबांचो दिस्पट्टो चलयलो. आयज कितलीय आर्थिक उदरगत जाली आसली प्रदेशांत कितलेशोच कोंकणी बायलो माथ्यार नुस्त्याची पांटली घेवन वो आठवड्याच्या बाजारांनी हो वेवसाय करताना दिश्टी पडटात. कोंकणी संस्कृतायेचो एक म्हत्वाचो भाग हो वेवसाय कांय फामिलींनी आयज लेगीत जिवो दवरला.
आनी एक म्हत्वाची गजाल म्हणल्यार गोंयकार क्रिस्तावां वांगडा हांगाच्या दैवज्ञ, सारस्वत, कोंकण मराठा आनी कुणबी समाजाचे लेगीत कोंकणी भास आनी संस्कृतायेच्या संवर्धनांत खूब मोलादिक योगदान आसा. पुर्तुगेजांच्या काळांत गोंया थावन कारवार आनी उत्तर कन्नड जिल्ह्यांनी स्थळांतरीत जाल्ली कितलीशीच कुटुंबा उद्देग आनी नोकरी निमतान बेळगांव, खानापूर, हल्याळ तालुक्यांनी स्थळांतरीत जाली. ह्या समाजान लेगीत कोंकणी ही आपली आवयभास खूब आपुरबायेन जतन करून दवरल्या.
गोंयांतल्या वेगवेगळ्या कम्युनिदादींचे गांवकार वो जोणकार आशिल्ल्या आनी घांटमाथ्यार स्थळांतरीत जाल्ल्या नीज गोंयकारांक शीत- कडी जेवपाची संवय आशिल्ल्या ह्या नीज गोंयकारांनी घांटमाथ्यार थळाव्या भाटकारांची शेतां कसूंक घेतलीं. घांटा कडेन संलग्न आशिल्ल्या ह्या प्रदेशांत पावसाचें प्रमाण भरपूर आशिल्लें जें भात शेतीक पोशक आसलें. ह्या नीज गोंयकारांनी गोंया भाशेन रोपांची भातशेती करुंक आरंभ केलो. अशे तरेन गोंय आनी मालवण थावन हाडिल्ले सुकें नुस्तें- गालमो आनी शेतांनी पिकयिल्ले भात हांचे वोरवीं तांची दिस्पट्टी शीत-कडीची गरज भागली. तेच भाशेन स्थळांतरीत कसब्यांनी तांकां घरां बांदपाक लेगीत थळाव्या लोकांनी तांकां सुवाती दिल्यो, अशे तरेन आयज घांटमाथ्यावयर आशिल्ल्या 150 वयर कसब्यांनी आमकां क्रिस्तावांचे वाडे पळोवंक मेळटात. थळावी कन्नड- मराठी भासो शिकून ह्या समाजान थळाव्या लोकां कडेन बरेभाशेन जुळोवन घेतलें. ह्या पासोत फाटलीं 400 वयर वर्सां हेर समाजा कडेन कसलेच भेदभाव वो झगडे- तंटो वा धार्मिक असहिष्णुतायेचे प्रकार आमकां दिश्टी पडनात, हें विशेश.
विशेश म्हणल्यार ह्या कोंकणी क्रिस्तावांची रोटी- कपडा- मकान हांच्यो प्राथमिक गरजो भागल्यो, पूण तांची आत्मीक आनी धार्मिक भूक भागुंक नासली. ह्या पासोत ताणीं आपल्या घरांनी सामकारल्या खोलींनी वो सोप्यांनी आल्ताराची स्थापना केली, जंयसर जेजु- मारिया आनी जुझे ह्या पवित्र कुटुमा सांगाता गोंयचो सायब अर्थात सांत फ्रान्सीस शावेराची इमाज वो फोटु आसतालो. अजुनुय तो दिश्टी पडटा. फकत आल्तार-फोटु दवरून तांची आत्मीक भूक भागली ना, ते दर दिसा आमोरेच्या वेळार नेमान कोंकणी रजार करताले. ज्या गावांनी कपेला आसात, थंयसर तिनसांजेच्या वेळार आमोरीची घांट वाजता. म्हाका याद आसा आमच्या आज्याचो मदलो भाव जाका आमीं मदलोपाय वो मदलो शापाय म्हूण आपयताले, तो आमकां भुरग्यांक एकठांय करून ‘सांता खुरसाची कुरुं, आमचे बापा, नमान मारिये’ आनी हेर दोतोनी व्हड ताळ्यान शिकयतालो. दोनी हात जोडून आनी दोळें करून आमी लेगीत ती दोतोन खूब हौशेन आनी जोराजोरान म्हणटाले. (आमोरीचें रजार आनी तेर्स केल्या बगर आमकां जेवण मेळ नासले, ती वेगळी गजाल). मदल्या शापायचो तो खणखणीत आवाज अजून लेगीत म्हज्या कानांत आनी मनांत घुंवता आनी याद येता त्या भांगराळ्या दिसांची. हें सांगपाचो उद्देश म्हणल्यार आमच्या जाण्ट्यांनी गोंया थावन हाडिल्ल्यो परंपरा आनी भावार्त अशे तरेन खूब अपुरबायेन तिगोवन दवरलो.
धार्मिक गजालींचेर बरयता आसतना हांगाच्या इगर्जींनी अखंडीत सुरु आशिल्ल्या सांस्कृतिक परंपरांचो लेगीत उल्लेख करचो पडटलो. घांटमाथ्या वयल्या सगळ्या इगर्जींनी आयज लेगीत फकत कोंकणी मिसाची भेटवण जाता, जातुंत कोंकणी रजार, मागणी आनी गायनांचो आस्पाव आसता. तेच काजारचे तयारीचो कोर्स लेगीत चड करून कोंकणींत आसता. दुसरी एक म्हत्वाची परंपरा म्हणल्यार इगर्जींतले इर्माव. गोयांत जशे फेस्तांनी आनी हेर धार्मिक कार्यावळींनी उपस्थीत रावताले, तशेच समाजांत लेगीत ते फुडारपण करताले.
ह्या सगळ्या गजालींनी गोंयच्या सायबाचे बेसांव घेवप, ताची स्तुती आनी म्हयमा गांवप हो दिस्पट्ट्या जिवीताचो भाग आसलो आनी अजुनुय आसा. एक मराठी कांतार गोंयच्या सायबाचेर आशिल्ल्या मोगा विशीं बरेंच कितें उलोवन वता, तें अशें..
‘माझ्या धेनांत, मनांत स्वप्नांत दिसे ऽऽ
सांप्रासाहेबाची मूऽऽरती
धावत पळत दर्शना साठी..
गेलो मी गोंया शेऽऽ राशी..’
अशें हें कांतार आनी हेर कोंकणी गायनां आयज लेगीत घाटमाथो प्रदेशांत प्रचलीत आसात, ज्या वोरवीं ह्या समाजान गोंयाकडेन आशिल्ली आपली नाळ बरे भाशेन आनी अभिमानान जतन करुन दवरल्या. ‘आमीं नीज गोंयकार’ अशें ते सगळें आपली छाती फुलोवन सांगतात. तेन्ना तांकां घांटी म्हणून उल्लेख करपाची चूक थळाव्या गोंयकारांनी करची न्हय !!
(फुडें चलता..)
लुईस रॉड्रीग्स
8618643958
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
