गोरवांचो पाडवो

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

दि वाळी हो दीप उत्सव. फांतोडेर नरकासूर लासून घरा-घरांनी दिव्यांची आरास. लिकपिकी लायटी, आंगणात शेण सारोवन रांगोळी घालप आनी आकाशदिवे लावप ही रीत, पद्धत. दिवाळी, लक्ष्मी पुजन, भाऊबीज, पाडवो सगळीच मनयतात. खरी पाडव्याची मजा तशेच ती प्रथा पळोवपाक गोंयच्या गांवांनी वचपाक जाय. ती मजा स्वता अणभवल्यार खऱ्या अर्थान पाडवो मनयलो, हाचें धादोसपण मनाक मेळटलें.
गोरवांचो पाडवो म्हळ्यार राखण्यांचो आनी शेतकारांचो उत्सव. अशे म्हणटात की पयलींच्या काळार गोरवां चड आसतालीं त्या कुटुंबाक चड गिरेस्त अशें मानताले. गावडे समाजातले लोक एकठांय येवन हो उत्सव मनयताले आनी आजुनय मनयतात. गोंय म्हणटाच आमचे थेट नातें शेतां- भाटां कडेन वळटा. शेताचीं कामां करपाक शेतकाराक गोरवांचो आधार आनी तांच्या कश्टाची परतफेड करपाक हो उत्सव.
पाडव्याक, गोरवांक फक्त सुसेग दिवप. तांका कसलेंच कश्टाचें काम करपाक दिवप ना. अशें म्हणटात की गोंयच्या शेतकारांचो आधार म्हळ्यार गोरवां आनी तांच्या कायम सांगाताची परतफेड करप म्हळ्यार गोरवाची पुजा करुन तांका ताचो मान दिवप हो भावार्थ. गोंयच्या धेंणल्याक शेणा पासून घराचो नकासो तयार करतात. पाडव्या दीस सकाळीं फांतोडेर उठून गोठो लीप करप, फुलां आनी आंब्याचे ताळे लावन तो सजोवप. दिवाळेक जशीं आमीं तेल, उटणें लावन न्हातात तशेच पाडव्याक गोरवांक तेल लावन न्हाण घालतात. उपरांत गोरवांक हळद – पिंजर लावन ओवाळटात. फुलांनी सजयतात आनी तांचे फाटीर रंगबिरंगी चित्रां काडटात. पुजे उपरांत गोरवांच्या गळ्याक दाट पोळे बांदपाचें शास्त्र. हे पोळे उकडे तांदुळ आनी उड्डाची दाळ घालून करतात. काय वेळान ते पोळे काडुन घरच्या लोकांक तशेच शेजाऱ्यांक वाटतात.
सत्तरींतल्या होंडाचो सतु गांवकार म्हणटा, थंय धेणलो नाचयनात, पूण शेणा पसून घराचो नकासो तयार करतात. तातूंत वेगवेगळ्यो कुडी आनी गोठोय आसता. काट्ट्यांक वीर तोपून गोरवां करुन गोठ्यांत दवरतात. तणाचो राखणो करुन गोठ्यांत बसयतात आनी बावलेक साडी नेसोवन रांदचे कुडांत रांदता ती दाखयता. ही बावली शेणाची. तिका लुगटान सजयतात. सांगपाचो हेतु म्हळ्यार राखणो वा गवळी गोरवांक राखता आनी गवळण रांदचे कुडांत जेवण रांदता. गोरवांची आनी राखण्याची राखण म्हूण तिनकात्रेर हो गोठो मोडून एकूच शेणाचो थापो करुन गवळण आनी राखण्याक एकठांय बसोवन दिवली वा पणटी पेटयता. मुखार गांवकार अशेंय सांगतात की, दरवर्सा राखण्याक नाल्ल, तांदुळ, आनी कपडो घालून ताचो भोवमान करपाची पद्धत. सांजेवेळार दिवली वा पणटी पेटोवन वर्साच्या रक्षणाची भोगावळ करतात.
कुळ्यां, मोल्यांचो सदस्य बाब उमेश नायक गावच्या पाडव्या बद्दल म्हणटात, ते तुळशी मुखार शेणा पसून घराची आकृती रचून वेगवेगळ्यो कुडी तयार करतात. गोठो, कारटांचीं गोरवां, भातोण्याचो राखणो करतात. ‘भातोणें’ म्हळ्यार भाताचें तण. राखणो गोरवांची राखण करता. दनपारच्या वेळार तांकां जेवणाचे पान दाखयता. पान म्हळ्यार शिवराक जेवणाचो निवेद्य दाखोवपाचें बंधन ना, तर भाजलेले नुस्ते वा नुस्त्यांचे हेर जीनस धव्या कपड्याक बांधून ताची पोटली त्या गोठ्या मुखार दवरतात जिका ‘भुती’ म्हणटात. जसो धेंणलो नाचत दारांत पावलो, तसो ताका गंध- फुल घालून नाल्ल- तांदळाची पोड दिवपाची पद्धत. धेंणलो नाचत- गाजत परत वतना जेवणाची भुती घेवन चालीक लागता. धेणल्या बरोबर आयिल्ले वांगडी गोठ्यांतलीं काट्ट्या पासून तयार केल्लीं गोरवां काडटा, भातोण्याचो राखणो काडून घरार मारता आनी धेणलो घेवन वचपी मनश्याचे फाटीर काट्टी मारता. अशी तांची पद्धत.
मुखार उमेश बाब अशेंय म्हणटा की ‘हालीं भुरगे धेणलो नाचता खरे, पुण ते ‘तळी’ वा ‘भुती’ व्हरपाचे भानगडीक पडनात. (तळी म्हळ्यार नाल्ल आनी तांदळांची पड ) म्हूण आता धेंणल्याक फक्त पयशे दितात.
कांय कडेन फक्त तुळशीच्या भोंवतणी काट्टी मांडटात आनी मदीं कृष्ण देवाची मूर्ती दवरतात. हें सगळें आमकां गोंयच्या गांवांनी पळोवपाक मेळटा. आनीक एक गजाल म्हळ्यार पाडव्याक गांवांगांवांनी धेंडलो नाचोवपाची प्रथा. कुळ्या, अंत्रुज म्हालातल्या प्रियोळ गांवांत, तिवऱ्यां लाकडाचो देवारो घेवन तांतून कृष्णाची मूर्ती बसोवन गांवचो मुखेली आनी लोक, प्रत्येक घरान हो धेणलो घेवन भोंवतात. कृष्णाचीच मूर्ती किद्याक? कारण कृष्ण देव हो गोरवांचो राखणो. धेंडलो खळ्यांत पावताच गावपाक लागता.
‘दे धेडलो, धेंणल्या पावस शेणलो, धेणल्या आई म्हातारी, शेळें उन खाताली, आमचो धेंडलो गेलो वांगडी, केेळ्याच्यो साली खावन पोट रगडी, दिता जाल्यार दि गे मामये रगडो घुंवणायता, आटोबर तांदुळ, १ नाल …… दे धेंणलो धेंणल्या पावस शेणलो…… धेंणलो येता म्हळ्यार पावस सोंपता असो ह्या पदांतल्या पयल्या ओळीचो अर्थ. असो अर्थ आसलो तरी दिवाळेक पावस पडटाच. धेंडलो जसो दारांत पावता, घरची सवायशिण जाणें धेंणलो धरला ताचे पाय धुवन धेंडल्याक हळद पिंजर लावन, ओवाळून पूजा करता. देवाक तांदुळ, गोड, नाल्लाची पड दितात. सांजे वेळार घरची सवायशिण गोडशें करुन सगळ्यांक वाडटात. असो हो गोरवांचो पाडवो, जो वेगवेगळ्यो रिती- पद्धतीन मनयतात.

अतिशा सुर्लीकार
7262849923