भांगरभूंय | प्रतिनिधी
न सुटकें एके कार्यावळीक वच्चें पडलें. आयोजनाचें धंगण नासतकच वेळ फुकट वता, मानसीक ताप जाता म्हूण हांव कार्यावळींक वचपाचें टाळटां. त्या दिसा निरुपाय म्हूण गेल्लों. पदरांत दगदग. सुत्रनिवेदक झांक झांक झांकतालो. सुरवातिकूच इतलो बडबडलो. वयल्यान तोंड घेवन सांगता, नमनाक घडोभर तेल घालें अशें जावंक ना म्हूण हांव आनी चड उलयना. हो इतलो भरभरिल्लो की नमनाक हाणें तेलाचें तळेंच रकयल्लें. गणेस पुजेकूच फुटको नाल्ल सांपडटकच फुडलो मूड इबाडटा. सोंसपा बगर पर्याय उरना. नमनाक घडोभर तेल ही सोबीत ओपार.
आमचें मूळ कोरगांवां- पेडण्यां. जाणटेल्यांचें भुरगेपण थंय गेल्ल्यान ते पेडणे म्हालांतले शैलीची कोंकणी आमी आग्रो करतकच उलोवन दाखयतात. पेडणेंचे कोंकणींत कडक अश्यो ओपारी आसात. ‘हगतल्याक लज ना, बगतल्याक व्हयी’ अशी एक ओपार म्हजो आजो मारतालो. कुकर्मां करपी निलाजरो तोंड वयर करून भोंवता. पळेतल्याक ताचे लागीं वचपाक लज दिसता. रस्त्या कुशीक उकडयां बसपी मनशाक लज दिसना, पूण त्या मार्गा वयल्यान चलप्याक ताच्या लागसार लेगीत वचपाक लज दिसता. समाजांत विटयतल्यांचो आंकडो वाडत आसा. बाकीचे म्हळ्यार बगतले सोंशीत आसात.
खूब तेंपान इश्टागेर गेल्लों. इश्टाची आवय म्हणल्यार म्हणी -ओपारींचो विश्वकोश. तिणें उलयतना सहज एक ओपार मारली. ‘आसलो बांगडो म्हूण खावन उपकारना.’ हाचो अर्थ – मनशान सक्रीय रावन हात-पांय हालयत रावचें. काटकसर करची. जी पुंजी आसा ती कुचकुचता म्हूण खर्च करून सोंपोवची न्हय.
ही आनीक एक ओपार. ‘ताका आतां फोन करूं नाका. ह्या वेळार ताच्या खाडाक उजो पेटिल्लो आसता.’ तिणें म्हाका सांगलें. आपलो घोव ह्या वेळार खूब बिझी आसता आनी उलोवपाची शांत मानसीकताय ताचे कडेन आसना अशें तिणें शिटकायलें. खाडाक उजो पेटिल्लो आसप म्हणजे खूब कामांत आनी धांवपळींत, ताकतिकेंत आसप.
सोयऱ्यांचें एक शूभ कार्य आशिल्लें. घोग्यांनी पावस पडटालो आनी थंय वचपाक म्हज्या जिवार आयिल्लें. इतल्यान माईन म्हाका शिटकायल्लो – ‘पळे. तांचें तुवें इतलेंय केलां. बारा रेडे धुले आनी आतां इल्ल्याशा शाळिग्रामाचेर उदक घालपाचें उरलें अशें जातलें.’ माईन एक जबरदस्त ओपार मारिल्ली. चिखलान माखिल्ले रेडे धुवप हें खूब कठीण काम. बारा रेडे धुले म्हणजे खूब कश्टांचें काम केलें. आतां चिमटीभर शाळिग्रामाचेर इल्लेंशें उदक ओंपपाक कितलेशे श्रम लागतले? असो ताचो अर्थ. रेडे काळे, तुकतुकीत आनी शाळिग्रामूय काळोच. काव्यमय, अर्थपूर्ण आनी शाणेपणान भरिल्ल्यो ह्यो ओपारी म्हणजे कोंकणी मळबांतलीं नकेत्रां. तांचो वापर जावंक जाय.
‘ताचो मिठाक मारपाक लेगीत उपेग ना.’ अशी एक ओपार म्हजी आवय केन्नाय मारी. तिका हांवें हे ओपारी विशीं खोलायेन विचारलें. आपली आवय ही ओपार मारी अशें तिणें सांगलें. तिणें ओपारीचें मूळ अदमासान सांगलें, तें अशें – नुस्तें मिठाक मारून दवर गो अशें म्हणटात. खरें म्हणल्यार नुस्त्याक मीठ मारतात. कोणाय मनशाचो अमूक कामा खातीर काडयेचो लेगीत उपेग आसना, तेन्ना ही ओपार मारतात. म्हणजेच मिठाक मारपा सारक्या चिमटीभर कामाक लेगीत तो हणभर उपेगी येना असो ताचो अर्थ.
हो शब्दप्रयोग पळेयात. ताका अशें कित्याक घडलें हें विचारलें मात, ताणें रोखडेच खाके वरशे केले. खाके वरशे करप म्हणजे जापसालदारकी आनी उत्तरदायित्व टाळून पर्वा करिनासप. कानार केंस काडप हे ओपारीक हयन्हयशी लागसार अशी ही ओपार. हात वयर करप हिवूय ओपार त्याच शब्द-कुटुंबांतली.
हात ह्या उतरा वयल्यान कितल्योश्योच ओपारी आसात. ‘हात धुवन घेवप’ ही अशीच एक. कसले गजालींतल्यान केन्ना कोण कशे तरेन हात धुवन घेत हाचो नेम ना. हात धुवन घेवप म्हणजे आपलो सुवार्थ सादोवन घेवप. हातचें सोडून पळत्याचे फाटीक लागप ही अशीच एक ओपार आसा. कोंकणी विद्यार्थ्यांनी हात उतरा वयल्यान सुरू जावपी वाक्प्रचार /ओपारी एकठांय करूं येतात. ही वळेरी बरीच लांब आसा. हात आंखडप (खर्च उणो करप, उणें दिवप), हात उखलप (मारूंक वचप), हात कवळून बसप वा पांगरप (कांयच करप ना). हात दाखोवप म्हणजे नाडप. हात दिवप म्हणजे आदार करप. हात धुवन फाटीक लागप म्हणजे एकसारको खट कसो पिडप. हात मारप म्हणजे चोरप. हात माथ्यार घेवप म्हणजे निराश जावप, खचप. हात धरून वचप म्हणजे मोग्या वांगडा पपा काडप. हात बसप वाक्प्रचाराचो विद्यार्थ्यांक वाक्यांत उपेग करूंक सांगू येता. ताचो त्या कामाचेर हात बसला. अर्थ – कुशळटाय सादप. हात आसप हाचोय वाक्यांत वापर करूं येता. ताचो ह्या खुनांत हात आसा. (घुस्पप). आनीक एक अर्थसया आसा. तबल्यांत ताचो कोणूच हात धरूंक शकना. अर्थ – सर करूंक शकना. लागीं येवंक शकना.
म्हजे इश्टाची आवय म्हणजे ओपारींचो विश्वकोश. तिणें म्हणलें –
घरदार भरलां, खातल्याचें तोंड धरलां. अर्थ – उपभोग घेवपाची वान्सा नासप. तिणें कालूच म्हाका म्हळें ताका पातयेवं नाका रे पुता. तें कूळ म्हणजे दळटलें म्हळ्यार दांतें न्हय, कांडटलें म्हळ्यार कांडण न्हय अर्थ – बेभरवशांची, चंचल, अस्थीर, पातयेवं नजो अशी वृत्ती.
व्होलतेरान सांगलां ताची याद जाता. “भाशा खंयच्याच तर्कविशारदांच्या समुहांतल्यान आकाराक येना.”
आवयभाशेक आकार हाडटा तुजी आवय, म्हजी आवय, इश्टाची आवय, जे जे भाशा उलयतात ते.
मुकेश थळी
फोंडे
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
