भांगरभूंय | प्रतिनिधी
तियात्र हो कोंकणी रंगमंचीय सादरीकरणांत अद्वितीय वळख आशिल्लो प्रकार. फकत मनरिजवणेचो प्रकार नासून समाजीक, संस्कृतीक, इतिहासीक, राजकीय आनी कौटुंबीक विशय आनी विचारांची अभिव्यक्ती करपाक वापरिल्लें साधन. कोंकणी तियात्राचो आसपाव अभ्यासक्रमांत जायत सावन तियात्राची सांकल्पनीक आनी इतिहासीक म्हायती दिवपी पुस्तकाची गरज उप्रासली. प्रकाश थळीं हांचें ‘तियात्राचो इतिहास’ (1993) आनी विल्सन माझारेलो हांच्या ‘100 इयर्स ऑफ कोंकणी तियात्रो’ (2000) ह्या दोन पुस्तकांनी ही गरज कांय प्रमाणांत भरून काडली. पूण 2023 वर्सा उजवाडाक आयिल्ल्या प्रो. (डॉ.) कॉज्मा फेर्नांडीस हांच्या ‘कोंकणी तियात्र : फाटभूंय, संकल्पना आनी इतिहास’ हाणें तियात्राचेर आदारीत परिपुर्ण संदर्भ ग्रंथाची उणीव भरून काडली. तियात्राची फाटभूंय धरून ताच्या साबार इतिहासीक स्थित्यंतरांचो खोलायेन इतिहास मांडिल्ल्यान ताका निकटें पुस्तक म्हणचे परस ‘संदर्भ ग्रंथ’ म्हणप योग्य आसा.
ल्हानपणा सावन तियात्र पालकाच्या सानिध्यांत वावुरिल्ल्यान ताचो प्रभाव लेखकाच्या मनाकाळजाचेर जालो. कोंकणी तियात्राचें सातत्यान अध्ययन आनी अभ्यास केल्ल्यान सदर विशयांत ते पारंगत जाल्यात. ह्या विशया संबंदान संशोधन जावचें ही तांची मनापसून इत्सा. हेच हांवेसान, स्वता फुडाकार आनी स्फुर्त घेवन ‘तियात्रांत दिसपी गोंयच्या समाजाचें चित्रण’ ह्या विशयांत तांणी गोंय विद्यापिठाची डॉक्टरेट मेळयली. तियात्राचेर डॉक्टरेट मेळोवपी ते पयले तियात्रीस्त जाले. कोंकणी रंगमाची आनी तियात्रा संबंदान आशिल्ली तळमळ आनी कळवळो ह्या अभ्यासांतल्यान स्पश्ट जाणवता. “‘कोंकणी तियात्र : फाटभूंय, संकल्पना आनी इतिहास’ हें पुस्तक तियात्राची फाटभूंय मांडटा. तियात्राची संकल्पना स्पश्ट करता. तियात्राचे घटक, प्रकार हांचेर उजवाड घालता. इतिहासीक नियाळ मांडटा. वेंचीक दादल्या आनी बायलां बरोवप्यांची वळख घडयता. गोंयचो समाज आनी तियात्र हांच्या अतूट नात्याची झलक दवरता.” (पा. 6)
सात मुखेल अध्यायांतल्यान हें संशोधन आकाराक आयलां. समाज ह्या संकल्पनेचें विश्लेशण करून गोंयच्या समाजाच्या समाजीक आनी सांस्कृतीक खाशेलपणांचेर उजवाड घालून उपरांत गोंयकारांच्या जिणेंत तियात्राचें म्हत्व ‘गोंयचो समाज आनी तियात्र’ ह्या पयल्या अध्यायांत अधोरेखीत केलां. ‘तियात्र : फाटभूंय, संकल्पना आनी प्रकार’ ह्या दुसऱ्या अध्यायांत पुर्तुगेज तियात्र, जागोर आनी तियात्राचें नातें, खेळ एक लोकनाट्य प्रकार, तियात्र आनी खेळ तियात्र, तियात्राच्यो व्याख्या तशेंच तियात्राचे घटक आनी प्रकार ह्या शास्त्रीय संकल्पनांची देखी आनी पुराव्यांसयत फोडणीशी केल्या. तिसरो अध्याय म्हळ्यारच ‘कोंकणी तियात्राचो सुपुल्लो इतिहास’ मांडटना कोंकणी तियात्राच्या इतिहासांत वेंचीक दादल्यांचें योगदान, वेंचीक बायलांचें योगदान, आनी बायलांनी बरयल्ले वेंचीक कोंकणी तियात्र, अशे गट घालून जटील दिसपी इतिहास सोंपेपणान मांडला. तियात्राच्या पालकार गोवा कला अकादमी, गोवा कोंकणी अकादेमी, तियात्र अकादेमी ऑफ गोवा, गोंय सरकाराचें कला आनी संस्कृती खातें, तशेंच दिल्लीची संगीत नाटक अकादमी, ह्या संस्थांच्या योगदानाची रितसर मोलावणी ‘तियात्राचे जडण घडणेंत संस्थांचें योगदान’ ह्या चवथ्या अध्यायांत केलां.
कोंकणी तियात्रान कोंकणी फिल्माक वाट मेकळी कशी करून दिली ताचो प्रवास ‘कोंकणी तियात्रिस्त आनी फिल्मां’ ह्या पांचव्या अध्यायांत आयला. संशोधनाच्या नदरेन हो अध्याय म्हत्वाचो आनी उल्लेखनीय थारता, कारण हे तरेचो वावर ह्या आदीं जाल्लो ना. 1961 – 1974, 1974 – 1992, 1992 – 2015 अशा काळखंडांनी कोंकणी तियात्रान केल्ली उदरगत ‘कोंकणी तियात्रांतले मुखेल प्रवाह’ ह्या सव्या अध्यायांत उद्धृत जाल्यात. जाल्यार ‘कोंकणी तियात्राचो समाजीक नियाळ’ ह्या निमाण्या अध्यायांत वेंचीक कोंकणी तियात्राच्या देखींच्या आदाराना कोंकणी तियात्राच्या समाजीक खाशेलपणांचेर उजवाड घाला. आदारावळ दिल्या उपरांत बायल कलाकारांनी बरयल्ल्या कोंकणी तियात्रांची वळेरी, भारतीय भासांतलीं पयलीं फिल्मां, आनी नामनेच्या वेंचीक तियात्रिस्तांचें माचये वयलें नांव हीं परिशिश्टां जोडल्यांत.
डॉ. कॉज्मांचो हो संशोधन वावर सुक्ष्म रितीन जाल्लो आसा. गोंय आनी कोंकणी तियात्राक संबंदीत साबार आंगांक निकटें स्पर्श करिनासतना तांची विस्तृत मोलावणी केल्ल्यान हो अभ्यास, आनी त्या अनुशंगान हो ग्रंथ उंचेल्या पावंड्यार पावला. “…प्रो. (डॉ.) कॉज्मा फेर्नांडीस हांणी भावनाविवश जावन वोगीच तियात्राची व्हडविकाय गावपाक धन्यताय मानूंक ना तर ह्या प्रकाराचो शास्त्रशुध्द अभ्यास करुनूच तांणी प्रस्तूत पुस्तकाची रचना केल्या, हें तें वाचतकच सहज होलमता. अश्या संशोधनात्मक तशेंच शास्त्रीय मांडणी आशिल्ल्या साहित्याची कोंकणी अध्यापनांत भोव गरज आसा…” (पा. 9) हातूंतल्यान ह्या ग्रंथाचेंच न्हय तर एकंदर विशयाच्या अभ्यासाच्या उपयुक्ततेची जाणविकाय जाता. विशयाच्या प्रत्येक आयामाक निकटो स्पर्श करिनासतना विस्तृत अभ्यास मांडिल्ल्यान ह्या ग्रंथाक आनीक म्हत्व फावो जाता. अखेरेख दिल्ली आदारावळ ह्या गजालीची गवाय दिता. नाट्य मोगीं खातीर, साहित्याच्या विद्यार्थ्यां खातीर, आनी कोंकणी संस्कृतायेची आवड आशिल्ल्या खंयच्याय अभ्यासकाक हो एक उपयुक्त संदर्भ ग्रंथ जावन आसा.
नाटका वरींच कोंकणी तियात्रान कोंकणी रंगमाचयेचे परंपरेक मोलाचें योगदान दिलां, हाचे वटेन कोंकणी मनीस कसोच आडनदर करूंक शकना. ह्या ग्रंथांतल्यान डॉ. कॉज्मा तियात्राच्या गिरेस्त इतिहासाचें आनी संकल्पनात्मक चौकटीचें सविस्तर विश्लेशण दिता. कोंकणी तियात्रिस्तांचो संघर्श, मुखेल तियात्रीस्तांचो उदय, तशेंच भौशीक जिणेक आकार दिवपाक रंगमाचयेची भुमिका हांची झलक ह्या ग्रंथांतल्यान मेळटा. डॉ. कॉज्माची लेखन शैली आकर्शक आशिल्ल्यान एक गुंतागुंतीचो विशय वाचप्यां मुखार सोंपेपणान प्रस्तूत जाला. हो ग्रंथ शिक्षणीक मळार मोलादीक थारता खरो, पूण तियात्र वा कोंकणी भाशेच्या तंत्रीकपणाची वळख नाशिल्ल्यांकूय तो समजुपा सारखो आसा.
बारीकसाणीन केल्लें संशोधन आनी अंतर्दृष्टीय विवेचनाक लागून हो ग्रंथ कोंकणी नाट्यशास्त्राच्या शिक्षणीक अभ्यासाक योगदान दिताच पूण कोंकणी भाशेच्या सांस्कृतीक दायजाचें म्हत्व खोलायेन वाडयता. कोंकणी तियात्रा संबंदांतलो हो एक म्हत्वाचो संशोधनात्मक ग्रंथ. विद्यार्थ्यांक, शिक्षकांक, अभ्यासकांक तशेंच संशोधकांक हो ग्रंथ भोवच गरजेचो थारतलो. तियात्र हे संकल्पनेची शास्त्रीय वळख घडटनाच, कोंकणी तियात्राची फाटभूंय आनी इतिहास समजुपाक आदार जाता. तियात्रा संबंदीचो हो ग्रंथ सगळ्यांच्या ज्ञानांत मोलादीक भर घालता, हें दुबावा विणें म्हणूं येता. इतलेंच न्हय तर कोंकणी तियात्रा संबंदान आशिल्ले कांय गैरसमज पयस जातनाच, कांय अनुत्तरीत प्रस्नांच्यो जापोय ह्या संशोधनांतल्या मेळ्ळ्यात. कोंकणी तियात्राच्या सर्वांगीण विकास आनी अभ्यासाक खूब वाव आसा. त्या पासत प्रो. (डॉ.) कॉज्मा फेर्नांडीस हांणी आपणाल्या ‘कोंकणी तियात्र : फाटभूंय, संकल्पना आनी इतिहास’ ह्या पुस्तकाच्या माध्यामांतल्यान बुन्यादी वावर करून फुडल्या वावरा खातीर वाट मेकळी करून दिल्या.
शुभा बरड वेलींगकार
8788251629
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
