भांगरभूंय | प्रतिनिधी
अामचें सैम विंगड – विंगड रुपांनी नटिल्लें आसा आनी ह्याच सैमाच्या साबार घटकांचेर आमची जीण आदारून आसा. पावला कणकणीं मनीस आनी सैमाचें अतूट नातें स्पश्ट जाता अशें म्हणल्यार अतिताय जावं नजो. आमकां रानांनी वेगवेगळीं सुकणीं – सावदां, झाडां – पेडां पळोवंक मेळटात. ह्या सगळ्यांचो मनशान आपल्याक जाय तसो उपेग करून घेतिल्लो पळोवंक मेळटा. गोंयच्या रानांनी ना – ना तरेची रुखावळ आसा. तातूंतल्या अर्द्यावून मायज रुखावळीची मनशाक आयज मेरेन वळखूच जावंक पावली ना, हें सत्य न्हयकारूंक नजो. गोंयचे हे रुखावळींतलो एक अविभाज्य घटक म्हणल्यार ‘केवण’.
केवणीचें झाड हेर झाडां भशेन व्हड रूख जायना. केवण ही चड करून दोंगरांनी वा देगसणांनीच व्हडा प्रमाणांत पळोवंक मेळटा. केवणीचे बडयेचो आनी दोरांचो चवथीची माटोळी बांदपा खातीर मुखेलपणान उपेग केल्लो पळोवंक मेळटा. कांय समाजांत नव्या पंचमीक तर कांय जाणांगेर चवथीचे पंचमीक नवें बांदपाची चाल आसा. हे परबेक शेतांत निकतेंच पोटरेक आयिल्लें कणस (नवें) घरांत हाडटात. घरांत हाडिल्लीं नवीं कणसां आंब्याच्या पाना वांगडा वेवस्थीत विणून केवणीची वा कोंड्याची बडी पेचून तातूंत मदीं घालून केवणीच्या दोरांनी बांदतात. हो तोरण वर्सभर मुखेल दाराच्या वयर लायिल्लो आसता.
काणकोण, केपें, सांगें, सत्तरी, धारबांदोडें सारकिल्या साबार गांवगिऱ्या वाठारांनी केवणीचो एक वेगळेच तरेचो वापर केल्लो पळोवंक मेळटा. हे लोक चवथीच्या उपरांत रानांनी वचून ह्यो केवणीच्यो बऱ्यो जून अश्यो मोट्यो बडयो कातरून ताच्यो साली आनी बडयो वेगळ्यो करून सालीचे भरे बांदून घरा हाडटात. मागीर हे भोरे गांवांत लागीसराक आशिल्ले बांयंत, तळ्यांत वा व्हाळांत घट्ट बांदून कुसपा खातीर बुडोवन दवरतात. सुमार 14-15 दिसांनी त्यो कुसत घातिल्ल्यो केवणी काडून ताचो जो कुशिल्लो भाग आसता तो धुवन निवळ करून काडटात. ते निवळ धुवन काडिल्ल्या केवणीक ‘वाये’ वा ‘कुसवाये’ म्हणटात.
ह्या वायांचो मागीर वेगवेगळ्या पद्दतीन वापर करूं येता. जशी – जशी दिवाळी लागीं पावता तशी सगळ्यांगेर केवणीच्या वायांची दोरी करपाचो उत्सवच सुरू जाता. ह्यो दोरयो विणपाचें काम चड करून जांचीं गोरवां आसात तांगेरच केल्लें पळोवंक मेळटा. ह्या दोरयां पसून दावीं तयार करतात. दर गोरवांच्या पाडव्याक नवीं दावीं वापरपाची चाल जायते कडेन आशिल्ली पळोवंक मेळटात. ते भायर ह्यो दोरयो शेताचीं साबार कामां करतना उपेगाक पडटात. शेतांत तण बांदून व्हरपाक, शेत लुंवन जातकीच जेन्ना सगळें धान्न एकठांय करून गुडयो वा बोवलो करतात तेन्ना (शेत कवळपाक) हांचो उपेग जाता.
आदल्या काळार आमकां घरांघरांनी व्हिरांच्यो सान्नी पळोवंक मेळटाल्यो. ह्यो व्हिरांच्यो सान्नी बांदपा खातीर केवणीच्या वायाच्यो बारीक दोरयो करताले. ह्या केवणीच्या दोरयांनी बांदिल्ल्या सान्नीचो मुणो वा मूठ चड घट जाता आनी चड काळ टिकताली. आयज ह्या उत्तर आधुनीक काळांत ह्या केवणीच्या दोरयांची वा वायांची सुवात सुंब वा नायलॉनच्या दोरयांनी घतिल्ली दिश्टी पडटा. जांचे कडेन चुकून-माकून गोठे आनी गोरवां उरल्यांत ते दावीं म्हण नायलॉनाचो उपेग करतात. व्हिरांच्यो सान्नी तर ल्हव-ल्हव ना जावपाक लागल्यात, जंय उरल्यात थंय त्या बांदपा खातीर नायलॉनाचोच उपेग करतात. शेतांनी लेगीत ह्या नायलॉनान आपली सुवात जोडिल्ली पळोवंक मेळटा. आयज ह्यो केवणीच्यो दोरयो नानपयत जावपाचे वाटेर आसात. आनीक कांय वर्सांनी केवणीच्या वा कुंबयाच्या दोरां/ वाया पसून दोरयो विणपाची ही परंपरीक पद्दत फकत यादींनी आनी ‘पुरण’ सारकिल्या कादंब-यांनी जशी दस्तावेजीत जाल्या तशेच तरेन पळोवंक मेळटली.
नलिशा रुपेश वेळीप
9422497750
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
