आयज कुंकळ्ळे बंडाचो दीस

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

कुंकळ्ळेच्या 16 महानायकांनी धर्मा खातीर केल्ल्या त्यागाक नमन करपा खातीर आज 15 जुलय  सांजेच्या 3.30 वरांचेर तुमी कुंकळ्ळे बंडाचो यादस्तीक दीस पाळटात. ते निमतान….

गोंयची अर्थीक राजधानी मडगांव सावन काणकोणां वतना एनएच 66 हायवेचेर एक बोर्ड दिश्टी पडटा आनी ताचेर बरयलां, welcome to Cuncolim: The land of freedom fighters. हो येवकार फळो,  गांवच्या नगरपालिकेन केल्लें स्वागत. आमचें शार स्वातंत्र्य झुजाऱ्यांचें शार आनी ही भावना ह्या शाराच्या प्रत्येक नागरिकां मदीं आयज लेगीत जाणवता अशें म्हणपाचो ह्या फलकाचो मुखेल हेतू आसा. आदल्या काळार कुंकळ्ळी गांवाचेर कितेंय अरिश्ट आयल्यार ह्या वाठारांतले लोक एकवटान झुजताले आनी आज लेगीत तांच्या मदीं हीच तांक दिश्टी पडटा. हालींच जाल्या श्रेया धारगळकार प्रकरणा वेळार कसो सगळो गांव एकवटान उबो रावलो, हें एक ल्हान देखणें उदारण आशिल्लें, 1583 वर्सा गावांन जाल्या उठावा वेळार गावकऱ्यांनी केल्ले झुजाचे.

1575 वर्साची ही घडणूक फक्त कुंकळ्ळेच्या इतिहासांत न्हय तर गोंयच्या इतिहासांतय तितलीच म्हत्वाची. पयलेच खेपे गोंयांतल्या एका ‘गांवकारान’ पुर्तुगेजांक कर भरपाक बंदी घाली. Cuncolim Down the Ages पुस्तकाचे लेखक Ft. Planton Faria म्हणतात की फुडलीं णव वर्सा ह्या गावकारांनी पुर्तुगीज सत्तेक कर दिलो ना. आनी ते ह्या घडणुकेची तुलना महात्मा गांधीजीन ब्रिटीश सत्तेआड केल्या असहकार चळवळी कडेन करता. पुर्तुगेजांनी देवळां फोडून, कांय गांवच्या फुडाऱ्यांक मारून उडोवन ह्या घडणुकेक नियंत्रीत करपाचो यत्न केलो. पूण ही एक व्हड धर्मयुद्धाची सुरवात आशिल्ली.

15 जुलै 1583 दिसा जेजुईत पाद्री आनी पन्नास लोकांचो पंगड कुंकळ्ळीक आयले. गांवचें देवूळ नश्ट करून किरिस्तांव धर्म गांवांत पसरावप हो तांचो मुखेल हेतू आशिल्लो. देवूळ नश्ट करपाक आयिल्ल्या ह्या पुर्तुगेजांच्या वांगड्याचेर हल्लो करून कुंकळ्ळीच्या लोकांनी पुर्तुगेज राजसत्ते आड झुजाची घोशणा केली. 

पुर्तुगेज सत्तेच्या कानपटार मारिल्या सारको हो प्रकार पुर्तुगेज अधिकारी कशें म्हणून सोंसतले? पूण हे खेपे युक्तीवाद पुर्तुगेज अधिकाऱ्यांनी सुरक्षीत खेळपाचो यत्न केलो. गांवांतल्या 16 नायकांक असोलाणे किल्ल्याचेर वाटाघाटी खातीर निशस्त्रपणान आपयले. निशस्त्र 16 महान नायकांचे राकेस  पुर्तुगेजांनी क्रूरपणान हल्लो केलो. उपरांत पुर्तुगेजांनी कुंकळ्ळीच्या सगळ्या गांवकारांचो जागो आपल्या हातांत घेतलो आनी तांच्या आराध्य देवीचें देवूळ मोडून थंय एक इगर्ज बांदली. गोंयच्या इतिहासांत पुर्तुगेजांआड हो पयलो सशस्त्र संघर्श आशिल्लो.

इतिहास हे घडणुकेक कुंकळ्ळी बंड म्हणुन वळखता. पूण गोमंतकवासीया खातीर हें गोमंतक मुक्तीचें पयलें झूज आशिल्लें. कुंकळीकारांचो हो उठाव आशियांतल्या वसाहतवादाच्या विरोधांत गांवकारांनी केल्लो पयलो उठाव. ही गजाल गोंय सरकारान लक्षांत घेतली आनी कुंकळ्ळीच्या झुजाक राज्याचो “झुजाचो यादस्तीक दीस” (war memorial day) म्हूण भोवमान दिलो.

शांतादुर्गा सेवा समिती फाटली स वर्सां सावन 15 जुलयाक जलाभिशेक घडोवन हाडटा, आमच्या गांवचो जितो जागतो इतिहास नवे पिळगे मेरेन पावोवपाचो हो एक ल्हानसो यत्न. 

प्रत्येक गांवाच्या संस्कृतायेचें केंद्र म्हळ्यार गांवचें देवूळ आनी जल हें रचनेचे, सृजनतेचे, जीवनाचे मूलतत्व. हिंदू समाजांत जलभीषेकाक एक खाशेलें आध्यात्मिक म्हत्व आसा. देखून देवळांतल्यान जल कलशाची पुजा करून ते पवित्र जल हाडून हुतात्मा स्मारकाचेर अभिशेक करतात. स्वधर्माचे राखणे खातीर आपलो जीव त्याग करपी 16 महानायकाक जलाभिषेकाची मानवंदना हीच खरी मानवंदना. 

गोंयांतल्या वेगवेगळ्या देवळांतल्यान जल कलश हाडटात आनी तशेंच ह्या वर्सा गोंयचें मुर्तीकार आनी इतिहासकार सचिन मदगे हांचे  “कुंकळीचो अपरिचीत इतिहास” ह्या विशयाचेर व्याख्यान जातलें. ह्या पवित्र वावरांत वांटो घेवंक आनी कुंकळ्ळेच्या 16 महानायकांनी धर्मा खातीर केल्ल्या त्यागांक नमन करपा खातीर आज 15 जुलय  सांजेच्या 3.30 वरांचेर तुमी कुंकळ्ळी मुजरत उपस्थित रावचें.

सनिशा सुधाकर फळदेसाय 

8378981196