अशी जाली मालवणाची शिक्षणीक भोंवडी

भांगरभूंय | प्रतिनिधी

रोजरी म्हाविद्यालयाच्या कोंकणी विभागान शिक्षणीक भोंवडे खातीर मालवणां वचपाचें थारायलें. आतां मालवणांकूच
कित्याक? तर ‘भासविज्ञान’ ह्या विशया खाला कोंकणीचे मालवणी बोलीची खोलाय जाणून घेवपाक.
मालवण हें सिंधुदुर्ग जिल्ह्यांतलें एक शार. सिंधुदुर्ग किल्ल्या खातीर तें लोकप्रीय. कोंकणीच्या मळार मालवणांत कोणाचो उल्लेख जाता जाल्यार रूजारियो पिंटो सराचो. तांची आनी म्हजी भेट कोंकणी साहित्य संमेलनांत जाल्लीं. आमी 18 भुरगीं आनी 3 टिचरी अशें अभ्यास भोंवडेक वचपाचें थारायलें. चड करून मालवणी बोली शिकपाची आस्त सगळ्यांक आशिल्ली. रूजारियो सरा कडल्यान कळ्ळें की दोन दीस मालवणांत पावस आसा. मन निर्शेलें, पूण वचपाची जिद्द आशिल्ल्यान आमी हे भोंवडेक वचूंक पावलीं.
दनपरां अडेजांक आमी नावेलीच्यान भायर सरलीं. मालवण पावता म्हळ्यार घोग्याचो पावस. रावपाची वेवस्था बॅ. नाथ पै सेवांगणांत केल्ली. पिंटो सरान सगली वेवस्था केल्ली. कसली अडचण जावंक ना. मिठान गिरेस्त आशिल्ल्या प्रदेशाचें वर्णन करपाक ‘महालवन’ ही संज्ञा वापरतात. ‘महा’ म्हळ्यार व्हड आनी ‘लवन’ म्हळ्यार मळ्या (वा मीठ) हातूंतल्यान तयार जाल्लो एक संयुग शब्द. आनिकूय एक शक्यताय म्हळ्यार ‘माड’ आनी ‘बन’ ह्या संयुगाची ध्वनी व्युत्पत्ती, अनुक्रमान नाल्लाचीं झाडां आनी बाग हांचे खातीर मालवणी, जी ह्या वाठारांतल्या माडां कडेन संबंदीत आसा. मालवणी ही कोंकणीची एक बोली. सिंधुदुर्गांत मालवणी भास उलयतात. ते कोंकणी वंशीक. भारतीय जनगणना मंडळ मालवणी ही कोंकणीची बोली म्हूण मेजता. तांच्या मतान देशभर सुमार 46,851 मालवणी उलोवपी आसात.
रुमांतल्यान दिसपी चिवला दर्याचो नजारो पळोवपा सारको. दर्याचो वारो, मातयेचो, नुस्त्याचो वास आनी ते धोलते माड… मन धादोसलें. पासयेक वतलीं अशें थारायलें, पूण अकस्मात लायट गेली आनी पावस सुरू. रात जाली, जेवपाचो वेळ जालो. आमी राविल्लीं थंय ‘दर्या सागर’ हाॅटेल आसा. सूकें चिकन, रस्सो, कोशंबीर, दोन चपाती, शीत आनी नाल्लाची कडी. थाळी एकदम रूचीक आनी झणझणीत.
फातोडेंर स वरांचेर उठून तयार जावून‌ आमी सगळीं दर्याचेर वचून बसली. साडेआठ वरांचेर सेवांगणाच्या कॅन्टीनांत नाश्ता तयार आशिलो. तांदळाचे घावणे, वडा, नाल्लाचो रोस, चटणी आनी च्या. रूचीक मालवणी नाश्तो. सिंधुदुर्ग किल्लो थंयच्यान 15 मिनटांचे वाटेर. थंय वचपाक बोट आसा. एकल्याक 100 रूपया तिकेट. आमी 22 तिकेटी काडल्यो. एके बोटींत 24 जाणां वचपाक शकतात. तें हालतें उदक, धोलतें व्हडें पळोवन सगळ्यांचें काळीज हातांत आयलें. पूण तितलीच किल्ल्यार वचपाची उमेद आशिल्ली. कशीं तरी एकदाचीं पावलीं. बोट चलोवप्यान सांगलें, ‘फकत 1 वर.’ पांयांक चाका लायिल्ले वरी सगलीं धावपाक लागलीं. उंच वण्टी, व्हडले- व्हडले चिरे…. भितर सरता थंय मारूतीची मुर्ती. सिंधुदुर्ग किल्लो शिवाजी महाराजान बांदिल्लो. खुर्ते जुंवो ह्या नांवाच्या ल्हान जुंव्याचेर हो किल्लो आसा. हनुमान, जरिमारी आनी भवानी देवी हांच्या देवळां वांगडाच शिवाजी महाराजाक समर्पीत केल्ल्या देवळांक लागून हो किल्लो फामाद आसा. देवळां भायर टांकयो आनी तीन गोड उदका बांयोंय आसात. किल्ल्या भितर एक ल्हानसो गांव वसलां. ल्हान मातयेचीं घरां. प्रश्न पडिल्लो की ते लोक पलतडी वतात कशें? तर तांचीं स्वताचीं व्हडीं आसा. बायलो लेगीत व्हडीं चलयतात आनी पलतडी वचून सामान हाडटात. आयकून आमी दुसऱ्या संवसारांत पाविल्या वरी भास जालो.
किल्लो पळोवन आमी परत व्हड्या कडेन आयलीं आनी 15-20 मिनटांनी पलतडी पावलीं. आतां रूजारीयो सराक मेळपाचो वेळ. सेवांगणांतल्या वाचनालयांत आमची भेट जावपाची आशिल्ली. सराच्या तोंडार हांसो.. गोड स्वभाव. पयलीं तांणी साने गुरुजी वाचप मंदिर ग्रंथालयाची म्हायती दिली. थंय कोंकणी आनी मराठी पुस्तकां आशिल्लीं. मागीर ग्रंथालयाच्या भायर आमीं कदेलां घालून उलोवपाक बसलीं. सरां कडल्यान मालवणी, कोंकणी भाशें विशीं अदीक म्हायती मेळ्ळी. इतले म्हणसर जेवपाचो वेळ जाल्लो. पोटांत कावळे रडटाले आनी मालवणी नुस्तें खावपाची रुच आयिल्ली.
सरांन म्हळ्ळें, ‘तुमीं सगळीं हाॅटेल अतिथी बांबूत कित्याक वचनांत? बेस्ट थाळी मेळटा थंय.’ हें आयकून खोशेक शीम-मेर उरूंक ना. कितें तें चमचमीत जेवण? विस्वणाचीं पोस्तां, सुंगटां, बांगडे… मालवणी मसाल्यान पोट धादोस जालें. सगळीं पोट भरून जेवली. निमाणें उरिल्ले तें मालवणाचो बाजार पळोवपाचो. आयतार आनी दनपार… चडशीं दुकानां बंद. पूण आमकां मालवणचो मसालो आनी कांय गोडशें घेवपाक मेळ्ळें. खरेदी करून भायर सरलीं. येतना घोग्यानी पावस. पूण आमच्या ड्रायव्हरान सांजच्या साडेपांच वरांचेर आमकां नावेली- मडगांवा सुरक्षीत पावयलीं. केन्ना काय घरां वचून मालवणच्यो गजाली सांगतां, अशें जाल्लें. अशें तरेन जाली ही, रोझरी काॅलेजीच्या कोंकणी विभागाची मालवणाची शिक्षणीक भोंवडी.

राणी सुदीप कामत
9689837927