भांगरभूंय | प्रतिनिधी
अर्थसंकल्प विधेयक मांडले उपरांत दोन दीस ताचेर भासाभास आनी बोवाळ जाता. जनतेची स्मरणशक्ती अल्प आसता, अशें म्हणटात. बजेटाच्या बाबतींतूय ‘रात गई बात गई’ घडटा. गेल्ले वर्सा प्रस्तुतीकरणांत कितें सांगिल्लें आनी उपरांत ताची फाटपुरवण कितलीशी जाल्या, हें लोक फाटल्यान वळून पळयनात.
तशें पळयत जाल्यार बजेट ही आकडेमोड. मुळांत वट्ट उत्पन्न (जीडीपी) वाडोवन देशाक जगांतली एक विकसित, सशक्त अर्थव्यवस्था घडोवप हें चड म्हत्वाचें. अमृतकालांत प्रवेश केलो तरी प्रत्येक वर्सा आमी सरकारांची आश्वासनां आयकत देश विकसित जावपाची वाटच पळयत बसल्यात. वट्ट उत्पादनांत (जीडीपी) अमेरिका ($ 29 ट्रील्यन), चीन ($१४ ट्री.) वांगडा सर्त करपा सारकी जमीन, संसाधना, मनीसबळ मुबलक प्रमाणांत आसतना आमी $3.41 ट्री. (लाख कोटी) जीडीपी सयत आमच्या देशांतल्या राज्यां इतले ल्हान देश जर्मनी ($3.85 ट्री), जपान ( $4.25 ट्री), युके ($2.67 ट्री), फ्रांन्स ($ 2.63 ट्री) हांचे पंगतीत बसून फकत $5 ट्रील्यन जीडीपी करपाची माणकुलीं सपनां पळयतात. गेल्ली 4 वर्सा आमच्या जीडीपीक देंवती कळा लागल्या. गेल्ले तिमाहीत विकास दर 5.4 % आशिल्लो. अर्थीक वर्स अखेर सरासरी जीडीपी दर 6.4 % पावपाचो अदमास आसा, जो फाटल्या चार वर्सांतलो सगळ्यांत उणो आसतलो. देशाचे जीडीपींत लक्षणीय, अर्थपूर्ण वाडाय हाडपा खातीर एक म्हणल्यार कारखानदारी जगांतल्या इतर मुखेल विकसीत अर्थवेवस्थेंच्या तोडीची करची पडटली. दुसरें कृशी आनी संबंदीत क्षेत्रांतलें उत्पादन, निर्गत वाडोवपाच्या हेतून आंतरराश्ट्रीय स्पर्धात्मक वेवसायीक पांवड्यार व्हरचें पडटलें. तरच $5 आनी 10 ट्रील्ल्यन अर्थव्यवस्था वास्तवांत येतली. प्रचार करून आनी सपनां पळोवन न्हय.
भारत हो कृशीप्रधान देश. ह्या बजेटांत किसान क्रेडीट कार्ड आनी सारें सोडून कृशी क्षेत्र, शेतकारांची सविस्तर अशी चर्चा जाल्ली दिसली ना. स्वामीनाथन आयोगांच्या शिफारशीं नुसार शेतकारांच्या उत्पादनांक किमान आधारभूत मोल दिवपा बाबत आतां मेरेनची काँग्रेस, भाजप सरकारां आनी तांची युती सरकारां अपेशी थारल्यांत. दिल्ली हद्दीर एक वर्स धरणे दित बशिल्ल्यांतले 700 मायत शेतकार थंयच थंड जाल्ले. फाटल्या वर्सांनी केल्ले घोशणां नुसार पांच वर्सांत म्हणल्यार 2022 मेरेन शेतकारांचें उत्पन्न दुप्पट जावपाचें आशिल्लें ताचोय पत्तो ना. प्रधानमंत्री सम्मान येवजणे खाला शेतकारांच्या खात्यांत चार म्हयन्यांत रू. 2000 जमा करून ताचो धोल बडयत प्रचार करप हातूंत शेतकऱ्यांचो ‘सम्मान’ तो कसलो?
शेतकारांक देशभर गुदांव, शीतगृहां बांदून दितले, सावकार- दलालांक कुशीन काडपा खातीर खरेदी केंद्रां स्थापतले हाचे विशीं फाटल्या बजेटांनी घोशणा जाल्ली खरी, पूण आयजूय शेतकऱ्यांक धान्य, कड्डाण शेठ- सावकारांक उण्या मोलाक विकचें पडटा, ही वस्तुस्थिती. शेतकार, शेत कामगारांची परिस्थिती हालाखीची, रीणबाजारी जाल्या. दर वराक भारतांत एक शेतकार आत्महत्या करता, अशें राश्ट्रीय गुन्यांव नोंदणी विभागांत (NCRB) नोंद जालां. चडांत चड आत्महत्या मध्यप्रदेश, अस्तंत बंगाल, तमिलनाडू, आंध्रप्रदेश, केरळ, महाराश्ट्र ह्या 6 राज्यांत जाल्यात. कृशी आनी संलग्न क्षेत्रांत विकसित देशांत ज्या प्रमाणाचेर उत्पादन काडून निर्गत वाडोवन विकास सादप जाता तशें आमच्या देशांत जालें ना.
80 कोटी जनतेक म्हयन्याक 5 किलो रेशन दिवन पोसप हो सरकार आपलो पुरूशार्थ मानता, ही लजेची गजाल. तातूंतल्या 40 कोटींक रोजगार संद दिवन तांकां देशाचें उत्पादन वाडोवपाचो यत्न आतां मेरेनचीं सरकारां करूं शकलीं नात. देशाची 65% मालमत्ता वयल्या 10% गिरेस्त तबक्याच्या हातात दिल्ली आसा. अब्जाधीशाक देशा परस स्वताच्या अर्थीक विकासांत चड रस आसता. देशांत अब्जाधीश वाडल्यात हाचो अर्थवेवस्थेक तसो फायदो जायना. खाजगी क्षेत्रांत उद्देजकांनी फावो तशी गुंतवणूक केल्ली ना. कारखानदारी उणावल्या. रोजगारी उणावल्या. कारखानदारीची जीडीपींतली टक्केवारी 15% टक्क्यां वयल्यान 12% मेरेन उणावल्या. फाटल्या बजेटांनी ‘मेक इन इंडिया’, ‘स्टार्टअप’ हांचेर फोकस आशिल्लो. वैश्विक वट्ट व्यापारांत आमचो वाटो फकत 2% ते 2.50% टक्के आसा. जगांतले देश आमचेर निंबून आसात, अशी खंयचीय वस्त आमी तयार करनात. कृत्रिम बुद्दीमत्ता तंत्रज्ञानाचेर हालीं भासाभास- बोवाळ चड जाता, पूण प्रत्यक्षांत आमी इतर मुखेल देशांच्या तुळेन फाटी पडल्यात. ह्या क्षेत्रांत चीन आमचे परस 10 वर्सा मुखार पावला. चीनी कृत्रिम बुद्दीमत्ता कंपनी DeepSeek च्या नव्या माॅडेलान त्या क्षेत्रांतल्या अमेरिकी कंपनींच्या अब्जावधीच्या भांडवलाचो शेरबाजारांत हालीं ट्रंप राजवटींत धुंवर केल्लो आसा.
विकसनशील देशाची भांडवली खर्चाची तरतूद जीडीपीच्या 4% टक्के मायत आसपाक फाव, म्हणल्यार आमची 15 लाख कोटी आसपाक फाव. 2024 बजेंटांत कॅपेक्स (भांडवली खर्च) 11.11 लाख कोटी आशिल्लो तो उरफाटो ह्या बजेटांत देवोवन 10.18 लाख कोटीचेंर हाडला.
देशांत उपभोग उणावल्ल्यान अर्थवेवस्थेंत मागणी उणावल्या. ताका लागून उत्पादनाक चालना- उर्बा मेळना अशें हें आमचे अर्थवेवस्थेंतले दुश्टचक्र. पयले तिमाहींत उपभोक्ता खर्च निर्देशांक 7.4% आशिल्लो तो दुसरे तिमाही अखेर खालावन 6% पाविल्लो. खाण– जेवण म्हारगायेक लागून उपभोग करपा खातीर हातांत दुडू उरना. सणांच्या मोसमात खरेदीची टक्केवारी 2022 वर्सा सावन दर वर्सा उणावत आसा.
नरसिंम्हम कमिटीच्या अहवालांतले शिफारशीन 1997-98 वर्सा देशांत तुटीच्या बजेटाची संकल्पना जल्माक घाली. वर्स 2001 सावन आयज मेरेन सरकार खंयचेय आसले तरी तुटीचीच बजेटां सादर केल्ली आसात. अंदू रू. 50.65 लाख कोटींचो खर्च आनी रू. 34.96 लाख कोटींचें उत्पन्न आशिल्ल्या बजेंटात रू. 16 लाख कोटींची तूट भरून काडपाक रोखे जारी करून बाजारांतल्यान रीण उबारचे पडटले. 2014 वर्सा अर्थवेवस्थेंतले रू. 55 लाख कोटींचें रीण गेल्या सप्टेंबरांत रू 176 लाख कोटींच्या घरांत पावलां. भारताचो जीडीपी रू 324 लाख कोटी ( $3.41 लाख कोटी) म्हणल्यार ती टक्केवारी अदमासे 55% बसता. रीण काडून ताची भांडवली गुंतवणूक करून उत्पन्न मेळोवप म्हत्वाचें. अमेरिकेचें वट्ट रीण जीडीपीच्या 121% टक्के इतलें आसा खरें, पूण भांडवली गुंतवणूक चड प्रमाणांत केल्ले कारणान ती जगांतली सगळ्यांत सशक्त पयल्या क्रमांकाची जीडीपी थारल्या. रिणां काडून मतां खातीर, सत्ते खातीर लाडली लक्ष्मी, लाडली भयण, भाव, आजो, आजी हांकां खिरापत वांटपाक वा जांटेल्यांक चारधाम यात्रा, गंगेत न्हावपाक धाडचे खातीर केलो जाल्यार देश रीण बाजारी जांवक वेळ लागना.
देशाच्या अमृतकालांत आमकां फुडलीं चार वर्सा ट्रंपनितीचो राहूकाल बादपाचो आसा, ताचो उल्लेख मात सितारमणांच्या बजेट- पंचांगात जांवक शकना. जगाचे अर्थवेवस्थेक लागिल्लें खर खग्रास ट्रंप गिराण आमका प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षपणान बाधतले हातूंत दुबावच ना. आमी वांगडी आशिल्ल्या ‘ब्रिक्स’ देशां आड शुल्क लायतलो हाचो पुनरूच्चार ट्रंपान गेल्या सप्तकांत केला. फाटल्या आठवड्यांत सेंसॅक्स, निफ्टी देविल्ले. अर्थवेवस्थेच्या खूबशा क्षेत्रांनी लुकसाण भोगलें. आदलो अमेरिकन राश्ट्राध्यक्ष बायडेनान वच्चे आदी रशियांतल्यान इतर देशांत तेलाची येरादारी करपी कंपनींचेर अर्थीक निर्बंध घाल्यात तेन्ना रशिये कडच्यान आमी क्रूड आयात करप फायदेशीर उरिल्ले ना. आता क्रूड आयातीचें बील वाडटलें आनी तो वाडीव खर्च आमचे अर्थवेवस्थेक सोसचो पडटलो. म्हारगाय वाडटली.
रुपयाची घसरण चालूच आसा. ट्रंप शुल्क वाडयतलो ह्या भयान आयातदारांनी डॉलर बुकींग करपा खातीर घिट्टी केल्या. मागणी वाडिल्ल्यान डॉलर म्हारग जालो. चलन प्रति डॉलर 87 रुपया इतलें गडगडलें. डॉलराची तरलता थीर करपाक आनी रूपयाची घसरण रोखून धरपाच्या उद्देशान रिझर्व बँकेच्या हस्तक्षेपांत अदमाशे 100 अब्ज डॉलरांची सरकारी बँकांत विक्री खातीर पुरवण करची पडिल्ल्यान विदेशी मुद्रा संचयाक गळटी लागता. देशांत व्याज दर देंवतले हे संभावनेन संस्थात्मक गुंतवणूकदारांनी आपले निवेश चीनांत व्हेल्यात हेंवूय एक गळटीचें कारण आसा. मुद्रासंचय $705 अब्ज मेरेन आशिल्लो तो $624 अब्जांचेर पावला. आयात म्हारग जाल्यान विदेशी ब्रांडेड उपभोक्ता वस्तू म्हारग जातल्यो. सितारमणान कर देवोंवन 3 कोटी मध्यम वर्गीय करदात्यांक उपभोगपाक दिल्ल्या दुडवांचो भाग बायडेन- ट्रंपाच्या निर्बंध- शुल्क नितिच्या भकीक पडटलो.
आशियेंतल्या इतर देशांत डॉलर आमच्या देशांत जाला तितलो म्हारग जाल्लो ना. जपानी मुद्रा येन गेल्ल्या दोन म्हयन्यांत चड सशक्त जाल्या. “ज्या देशाचे मुद्रेचे मोल देंवता त्या देशाचो जगांत मान उणावता” अशें नरेंद्र मोदी हांणी धा वर्सां आदी केंद्रांत काँग्रेसीचें सरकार आसतना म्हणिल्लें, तें पटपाक लागलां. दोन दीस फाटी फोर्ब्सान जारी केल्ल्या 2025 वर्साच्या जगांतल्या प्रभावशाली देशांत पयल्या धा सुवांतीत आमचो आस्पाव ना. अमेरिका, चीन, रशिया, यूके, जर्मनी, फ्रान्स, जपान आसातूच, शिवाय दक्षीण कोरिया, इझ्रायल, सावदी अरेबिया सारकिल्ल्या आमच्या परस ल्हान देशांनी एंट्री घेतल्या. ट्रंप सरकारान 104 भारतीय बेकायदेशीर स्थलांतरीतांक बेडयो घालून, हात- पाय सांखळेंनी सिटाक बांदून 40 वरां प्रवासा उपरांत देशांत हाडून सोडप, हो पत देंविल्ल्याचो भाग म्हणूं येता.
अर्थसंकल्प हें देशाचें अर्थकारण. तांतूत पक्षीय राजकारण हाडप समा न्हय. प्रधानमंत्री, अर्थमंत्री हे प्रथम देशाचे आसतात, मागीर पक्षाचे. अर्थसंकल्पांत मध्यमवर्गीयांची 12 लाख मेरेनची मिळकत करमुक्त करपाक अर्थ मंत्रालयांतल्या अधिकाऱ्यांचो- बाबूंचो विरोध आशिल्लो आनी मोदी हांकां लागून तें शक्य जालां अशें वक्तव्य अर्थमंत्र्यान करप आनी कर सवलतीचें स्रय घेत दिल्ली विधानसभेच्या वेंचणूक प्रचारसभांत पक्षाचे माचये वयल्यान प्रधानमंत्री मोदी हांणी ताचो उल्लेख करप हे निती, शिश्टाचारांचें उल्लंघन म्हणू येता. विरोधी पक्षांच्या राज्य सरकारांच्या तुळेन स्वपक्षाची, युतींतल्या राज्य सरकारांक चड प्रकल्प, चड निधी दिवपाचो पक्षपात करप हें संविधानिक लोकशाय शिश्टाचारांक धरून न्हय. ‘डबल इंजिन सरकार’ अशी व्याख्याच मुळांत पक्षपाती आनी असंविधानीक.
अंबानी, अडानी हांचे बजेटाचेर विचार दिसाळ्यांत दिसले नात, हाचें अजाप दिसलें. एका वेळार बजेट, अर्थवेवस्थेचेर जाचें भाश्य फोटवा सयत दिसाळ्यांनी छापून येतालें आनी उपरांत अर्थीक गुन्यांव करून जे देशांतल्यान पळून गेले त्या चोक्सी, मल्ल्या, निरव मोदी हांचोय उगडास जालो.
दीपक लाड
पर्वरी
खिणाखिणाक ताज्यो घडणुको आनी तुमचे कडेन संबंदीत दरेक खबर मेळयात एका क्लिकाचेर! फेसबूक, ट्विटराचेर आमकां फॉलो करात आनी व्हाट्सएप सबस्क्रायब करपाक विसरूं नाकात.
